Zoek bij Google op afbeeldingen van een ‘beautiful girl’, en de eerste vrouwen die je te zien krijgt zijn door AI gegenereerd. Scroll door Facebook en je komt vroeg of laat bevreemdende beelden tegen van dieren bestaand uit croissants of een vrouw die een twaalfling heeft gekregen. En op TikTok kun je huiveren bij AI-filmpjes waarin ‘misvormde’ mensen worden tentoongesteld.
In het Engels staat dit fenomeen bekend als AI slop, vrij vertaald: AI-pulp. Waar kunst en media die op een verantwoorde en transparante manier met AI gemaakt zijn waardevol kunnen zijn, is AI-pulp in principe onwenselijk. Het misleidt, irriteert of wekt weerzin op.
En kan bovendien schadelijk zijn, zegt Siri Beerends, AI-onderzoeker bij de Universiteit van Twente en het technologie-kritische collectief Setup. Zo zijn de AI-vrouwen die je aantreft op Google puntgaaf afgestemd op klassieke schoonheidsidealen: lichte huid, slank, grote ogen. AI-tools als Midjourney en ChatGPT zijn getraind met (westerse) trainingsdata en maken daar sociaal wenselijke „eenheidsworst” van, zegt Beerends. „De gepolijste esthetiek die generatieve AI typeert, vormt je blik op de werkelijkheid. Vergelijk het met hoe jongeren die veel porno hebben gezien, niet meer weten hoe normale geslachtsdelen eruitzien.”
Vervorming
Vervorming van de werkelijkheid is een rode draad bij AI-pulp. Zo ging een foto van een kleurrijk, glanzend pauwenkuiken viraal, terwijl die in het echt heel gewoontjes grijsbruin zijn. Een fictief restaurant dat door AI gegenereerde gerechten post – een schoen van croissantdeeg, iemand? – verzamelde 113.000 Instagram-volgers. Nog surrealistischer zijn de uit garnalen bestaande Jezus-figuren die vorig jaar viraal gingen op Facebook. Pagina’s die met AI-pulp de aandacht trekken verdienen geld door bezoekers door te sturen naar clickbaitsites vol advertenties, of naar schimmige webshops waarin de afbeeldingen van de aangeboden producten met AI gegenereerd zijn, en het dus maar de vraag is of je iets ontvangt en hoe dat er dan uitziet.
Behalve om er aan te verdienen, wordt AI-pulp ook gebruikt om de gebruiker te beïnvloeden, zegt Felienne Hermans, hoogleraar Vakdidactiek van de informatica aan de Vrije Universiteit. Denk aan door AI gegenereerde, stereotyperende beelden van asielzoekers. „Bij ieder verhaal dat we willen vertellen, kunnen we nu een plaatje maken dat dit verhaal ondersteunt. Als je het ziet in plaats van alleen leest wordt iets gelijk ‘echter’.” Dat maakt internetgebruik vermoeiend, zegt Hermans. „Het feit dat je overal aan moet twijfelen is een grote last.”
Anders dan spam
Is het niet van alle tijden dat het internet geplaagd wordt door ongewenste of lage-kwaliteit inhoud, van met photoshop getructe foto’s tot kitscherige homepages vol glitters knipperende gifjes? „Het nieuwe van AI is de schaal en het gemak waarmee je het kan maken. Niet iedereen kan photoshoppen en áls je het kan, kun je geen duizenden beelden op een dag maken”, zegt Hermans. Daarentegen kan iedereen uit de voeten met eenvoudige en gratis te gebruiken programma’s als ChatGPT.
„Vroeger was er natuurlijk ook veel internetrommel”, vult Beerends aan. „Denk aan mensen die heel lange, saaie blogs schreven over wat ze wat ze beleefden.” Maar het was wel door mensen gemaakt, en liet iets van menselijke diversiteit zien, iets van ons. Het was van lage kwaliteit, maar met generatieve AI krijgt alles dezelfde sóórt lage kwaliteit.”
Pulp met aantrekkingskracht
Wat voor de een pulp is, hangt bij de ander boven de bank. Op de Marktplaats-achtige website Etsy verkoopt iemand posters met door AI-gegenereerde dieren op pocketformaat: van een olifantje dat in een handpalm past tot een axolotl die een parasolletje vasthoudt. Unheimisch in al zijn onrealistische schattigheid – toch werden er al zo’n tweeduizend posters verkocht.
/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data128544020-b32c87.jpg|https://images.nrc.nl/iDQmIAbwApU10diIalFBY7sB6K8=/1920x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data128544020-b32c87.jpg|https://images.nrc.nl/XTk6qwE3J49nlZKBVmxThL2zyr0=/5760x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data128544020-b32c87.jpg)
Beeld: Faithful op Facebook
En AI-vrouwen mogen dan fata morgana’s zijn, voor sommige gebruikers lijkt dat juist de aantrekkingskracht. Op ledenplatforms als OnlyFans onthullen AI-naaktmodellen voor een paar euro per maand hun door de computer gegenereerde lijven met rondingen waar zelfs pornosterren niet aan kunnen tippen.
Zo bezien houdt generatieve AI ons als mensen een spiegel voor, zegt Beerends. „Hoe AI-beelden eruitzien reflecteert onze dominante cultuur, waarin we het fijn vinden om de imperfecties te retoucheren.”
Big Tech
Op sociale media als Facebook en Instagram krijgt AI-pulp ruim baan. Ceo Mark Zuckerberg streeft met zijn platformen naar een „hele nieuwe categorie van content, die door AI is gegenereerd of samengevat”. Zuckerberg is groot fan van AI en likete onlangs een van broden gemaakt paard op een Facebookpagina die in AI-pulp is gespecialiseerd. Techwebsite 404media ontdekte dat deze pagina met ruim een miljoen volgers ook beelden van gemutileerde kinderen verspreidde. Uit wetenschappelijk onderzoek bleek dat Facebooks algoritmes dit soort pagina’s actief ‘aanraden’ aan gebruikers. Op TikTok gaan AI-beelden rond van misvormde mensen die als attractie worden tentoongesteld. De filmpjes krijgen duizenden likes – al is de vraag in hoeverre die van door AI gegenereerde profielen afkomstig zijn.
Het verbaast hoogleraar Hermans niet dat AI-pulp gedijt op sociale media. „Facebook wil geen goed product maken – Facebook wil iets maken waar jij verslaafd aan raakt. Hun enige parameter is hoeveel tijd je er doorbrengt.” Of AI-pulp nou gestileerd en schattig is of juist afstotelijk: zolang het de gebruiker gebiologeerd aan zijn scherm kluistert, kunnen techplatforms diegene meer advertenties tonen. AI-pulp moet dan ook begrepen worden door een economische lens, zegt Hermans. „Het is deel van de aandachtseconomie. Als je tien weblogs door ChatGPT laat schrijven, krijg je meer clicks dan wanneer je drie maanden aan een diepgravend artikel werkt.”
Lees ook
Protest tegen eerste grote Christie’s-veiling van AI-kunst
Kentering
Siri Beerends denkt dat de ergernis over AI-pulp een kentering kan veroorzaken in het denken over AI. „Ik zag laatst een reclamebureau adverteren met: wij gebruiken geen AI. En iemand die boven zijn LinkedIn-bijdrage schreef: ‘Ik heb deze tekst zelf geschreven.’ Er is een bepaalde irritatie.”
Die irritatie kan toenemen als de output van AI-modellen slechter wordt. Deze modellen worden getraind met openbare data. Als daar steeds meer pulp tussen zit, wordt de kwaliteit van de output ook weer lager: een vicieuze cirkel.
Hoe wij over technologie denken, verandert voortdurend, zegt Beerends. „Voorheen was je een gekkie als je niet op sociale media zat. Nu gaat het over sociale media in termen van polarisatie, verslaving, dat het ‘toxisch’ is. Ik ben benieuwd of we over generatieve AI ook steeds negatiever gaan denken.”
