Ook de digitale lezer wil de krant ‘uit’ hebben

De krant is allang niet meer alleen van papier. De kans dat u dit artikel op een telefoon, tablet of laptop leest is zelfs groter dan dat er ‘dode bomen’ aan te pas zijn gekomen. In 2015 las 40 procent van de Nederlanders nog het nieuws op papier, in 2022 was dat verder gedaald tot 31 procent, blijkt uit het Digital News Report 2022 van onderzoeksinstituut Reuters, dat onderdeel is van Oxford University. Vooral het aantal lezers met een volledig papieren abonnement is sterk afgenomen. Populair zijn digitale abonnementen, al dan niet met een papieren krant op zaterdag. Zo heeft bijna 80 procent van de NRC-lezers zo’n abonnement, terwijl 20 procent nog vasthoudt aan dagelijks de papieren krant. De huidige bezorgcrisis – door een tekort aan bezorgers worden kranten vaak te laat bezorgd – draagt eraan bij dat meer lezers hun papieren abonnement opzeggen.

Krantenbedrijven zijn daarom dringend op zoek naar nieuwe manieren om hun aanbod ook digitaal aantrekkelijk te presenteren. De vraag die speelt op menig krantenredactie: hoe blijven onze kranten zich ook qua vorm op internet onderscheiden? Directeuren, vormgevers en artdirectors van verschillende kranten vertellen over de digitale krant van de toekomst.

Ook digitaal kan je de krant ‘uit’ hebben

De Volkskrant lanceerde in 2018 de Editie: een digitale selectie van artikelen, beelden en podcasts die vroeg in de ochtend online gepubliceerd wordt. Anders dan de website, die gedurende de dag voortdurend ververst wordt met nieuwe stukken, is de Editie afgerond. Je kan hem ‘uit’ hebben, net als de papieren krant. En morgen is er weer een.

Koos Jeremiasse, artdirector bij de Volkskrant, is vooral enthousiast over de Editie op de tablet. „Bij de tablet kan je echt spelen met groot en klein. Je kunt aangeven wat belangrijk is en wat minder. Op de mobiele telefoon heb je veel minder ruimte en is het aanbrengen van hiërarchie lastiger. Maar je zou wel à la TikTok en Instagram het beeld bij het nieuws dominant kunnen maken, zodat kranten op de smartphone het nieuws veel visueler kunnen tonen.”

Kranten behouden nu eenmaal graag de hiërarchie in de presentatie van hun berichtgeving. En daarom ook de (digitale) bundel: een selectie van de belangrijkste nieuwsverhalen. Een verhaal op de voorpagina acht een dagblad belangrijker dan een kort bericht op pagina veertien. Ook bij de digitale bundel proberen kranten deze hiërarchie in de berichtgeving te tonen.

Riske Betten, als Digital Director bij Mediahuis verantwoordelijk voor het digitale nieuws bij De Telegraaf, denkt dat je niet van de bundel die nu nog op papier bestaat hoeft uit te gaan. „Wij denken misschien te veel vanuit het kopiëren van papier. De vraag is maar of dat het juiste vertrekpunt is.”

Betten roept op om de nieuwsgebruiker centraal te stellen door te luisteren naar gebruikersonderzoek. „Lezers willen echt simpelheid. Ze willen artikelen niet opslaan, bookmarken of doorsturen. Ze willen een helder overzicht van het laatste nieuws.”

Joshua Boon, als UX-designer mede verantwoordelijk voor de gebruikerservaring bij De Telegraaf, ziet twee soorten lezers. „Je hebt lezers die nog de papieren krant willen lezen; die staan ook meer open voor een digitale bundel. Maar daarnaast hebben we ook een jongere doelgroep, die gewoon het laatste nieuws wil lezen, bekijken en luisteren.”

Voorlopig lijkt de digitale bundel het nog steeds goed te doen bij dagbladen; zowel de pdf-krant, een digitale kopie van het papier, als de editie. Vooral de eindigheid spreekt lezers aan. „We horen dat ze het prettig vinden. Het nieuws wordt namelijk niet telkens ververst”, vertelt Danusia Schenke, artdirector bij dagblad Trouw.

De toekomstkrant is gepersonaliseerd

Nog een discussiepunt bij kranten: personalisatie. Dagbladen denken al jaren na over de algoritmes die socialemediabedrijven gebruiken om de aandacht van gebruikers vast te houden. De manier waarop het nieuws op de website of app gepresenteerd wordt, kan op vergelijkbare manier gebaseerd worden op ieders eerdere leesgedrag. Klikt u vaak op nieuws over de Haagse politiek, dan zouden artikelen en podcasts daarover vaker bovenaan verschijnen.

Jaap van Zessen, tot voor kort chef digitaal bij het Algemeen Dagblad (AD), ziet dat er steeds vaker gekeken wordt naar de persoonlijke voorkeuren van de gebruiker. „Als twee mensen tegelijk de AD-app openen, zien zij nu nog dezelfde selectie van artikelen. Dat gaat wel veranderen. Maar hoe kan je dat goed ontwikkelen, zonder dat lezers in een bubbel belanden? Dat blijft een belangrijke vraag. Ik denk dat we daarom ook veel kunnen leren van sociale media.”

Lees ook: Online NRC is nu jongvolwassene die omkijkt of de papieren ouders het wel bijbenen

Ook De Telegraaf denkt erover na, laten Betten en Boon weten. Zo zien ze veel in de optie om een algoritme voor te programmeren met redactionele principes. „Je kan ervoor zorgen dat je ook niet-populair nieuws laat zien. We experimenteren met deze vorm van personalisatie, en dat wordt positief ontvangen”, zegt Betten.

Naast gepersonaliseerd aanbod experimenteren mediabedrijven met manieren om het nieuwsgebruik te optimaliseren. Zo verwijst Van Zessen naar sommige Scandinavische nieuwswebsites, die artikelen laten verdwijnen als je ze hebt gelezen. Ook zogeheten content recommendation, waarbij onder artikelen gerelateerde stukken worden aanbevolen door een algoritme, „zal zeker verder ontwikkeld worden binnen de media de komende jaren”, stelt Van Zessen.

UX-designer Boon van De Telegraaf vertelt dat naast personalisatie door een algoritme er ook manieren zijn waarop de lezer zélf het nieuwsaanbod kan bijsturen. Zoals opties om meer van een bepaald onderwerp te zien, of om de voorpagina naar eigen inzicht aan te passen. Boon: „Je geeft ze dan tools om zelf alles vorm te geven.”

De toekomstkrant valt niet alleen te lezen, maar ook te bekijken en te beluisteren

De digitale wereld is crossmediaal, ook kranten zetten in op meerdere vertelvormen. Zo investeren De Telegraaf en het AD in video. Van Zessen van het AD: „Je kunt wel beschrijven dat er een explosie is op een brug op de Krim, maar dat wil je ook laten zien. Je geeft mensen iets extra’s. De videoredactie is tegenwoordig de grootste op de krant.” Ook Boon ziet de voordelen van bewegend beeld: „De video’s worden goed bekeken. Maar liefst tien procent van onze bezoekers bekijkt video’s en dat percentage stijgt.”

Lees ook: Vrijwel alle dagbladen zijn in handen van twee concerns. Wat merkt de lezer daarvan?

Ook podcasts zijn in trek bij kranten en hun publiek; van dagelijkse nieuwspodcasts tot hele audiodocumentaires. Artikelen worden tegenwoordig zelfs voorgelezen met behulp van kunstmatige intelligentie of door journalisten zelf.

NRC ontwikkelt momenteel ‘de stem van NRC’, waarbij redacteuren hun stem lenen aan het computerprogramma dat de artikelen voorleest.

De Volkskrant experimenteerde met voorgelezen columns, maar stopte daar weer mee. Bij zowel de vormgeving van de digitale krant als de vertelvorm zijn kranten nog zoekende. Jeremiasse: „De krant is zeker niet ten dode opgeschreven. Alleen is het nu even uitzoeken in welke vorm we door moeten. We zitten nu in de fase dat we dingen uitproberen. En dan zul je zien wat werkt en wat niet.”

UX-designer Boon denkt dat je breed moet inzetten als krant: „Het kan zo zijn dat we moeten concluderen dat er veel verschillende behoeften zijn. Dus dat we verschillende doelgroepen moeten bedienen. Want in de auto luister je liever een podcast, in de metro kijk je liever een video op je smartphone en in het weekend heb je misschien de tijd om de papieren krant open te slaan.”