Eigenlijk is vrijwel de hele Tweede Kamer het erover eens: áls boeren en bedrijven meer stikstof mogen uitstoten dan nu, door het ophogen van de zogeheten ‘rekenkundige ondergrens’ voor de natuur, dan zou dat heel veel problemen oplossen. Dan zouden er weer huizen gebouwd kunnen worden, natuurvergunningen kunnen worden verleend. Dan zou Nederland van het ‘stikstofslot’ kunnen. Iets waar Nederland naar snakt – zowel coalitie- als oppositiepartijen.
Toch was het ophogen van die rekengrens donderdag onderwerp van fel politiek debat. Vorige week vrijdag verraste minister Femke Wiersma (Landbouw, Visserij, Voedselzekerheid en Natuur, BBB) zoveel mensen, dat leden van de Tweede Kamer over elkaar heen buitelden met vragen.
Een dode mus. Een belofte doen en die meteen verbreken. Wat denkt u dat dit met het vertrouwen van boeren doet?
Want Wiersma had dit plan niet aangekondigd, zoals ministers dat horen te doen, via een officiële brief aan de Tweede Kamer. Nee, ze had een filmpje gemaakt, opgenomen op het ministerie, dat alleen te zien was op de website van haar partij BBB. Ook ging ze er uitgebreid over in gesprek met De Telegraaf en in een talkshow op tv. In de Kamerbrief die later op vrijdag volgde, werd geen melding gemaakt van dit, volgens de BBB zo hoopvolle, plan. De details van het plan wilde ze ook niet prijsgeven – uiteindelijk werden het rapport en de reacties daarop van andere wetenschappers onder druk van de Tweede Kamer deze donderdag alsnog vrijgegeven.
/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data128334932-85a2d8.jpg|https://images.nrc.nl/oipYfsjGE-Nw9EFKG4Hcn1YPfPE=/1920x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data128334932-85a2d8.jpg|https://images.nrc.nl/yY6HAMEQIDY81jI68ndOlBy13V8=/5760x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data128334932-85a2d8.jpg)
Campagne
„Voerde minister Wiersma campagne voor de BBB of was ze minister voor deze Kamer?”, vroeg Laura Bromet van Groenlinks-PvdA, die erop wees dat het betreffende filmpje inmiddels van de BBB-site was verwijderd. „En gaat ze voortaan de Tweede Kamer informeren via De Telegraaf?” Aan het einde van het debat was het filmpje wel weer te zien.
Na het weekend was Wiersma, na vragen van verschillende politieke partijen, bovendien al een stuk voorzichtiger geweest. Het wetenschappelijke plan, uitgewerkt door hoogleraar Arthur Petersen, zou eerst een advies van de Raad van State moeten doorstaan. Na invoering zou het nog getoetst moeten worden door een bestuursrechter en dat zou, aldus het ministerie, nog eens anderhalf jaar kunnen duren.
Eline Vedder van het CDA wees op een passage uit een brief die Wiersma op woensdag uiteindelijk wél stuurde, met daarin details over de plannen. Daarin staat dat, als de regering ervoor kiest om de nieuwe rekengrens alvast toe te passen zonder juridische zekerheid dat deze standhoudt, het risico bestaat dat er een vergelijkbare groep als de PAS-melders ontstaat. Dit is een groep van oorspronkelijk zo’n 3.600 ondernemers die sinds een stikstofuitspraak van de Raad van State in 2019 illegaal is geworden. Alle politieke partijen zoeken al jaren naar oplossingen om deze groep aan een vergunning te helpen, maar nog zonder resultaat: er is geen stikstofruimte voor.
/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data128334983-dd974f.jpg|https://images.nrc.nl/hHvtxk2-PN6WaQAQaoUs8JU9eg4=/1920x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data128334983-dd974f.jpg|https://images.nrc.nl/hJ3NxD-o73Kk23KweY5qGQEO0io=/5760x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data128334983-dd974f.jpg)
Haalbaarheid
„Een dode mus”, oordeelde Anne-Marijke Podt van D66. „Een belofte doen en die meteen verbreken. Wat denkt u dat dit met het vertrouwen van boeren doet?”
Ook de coalitiegenoten van Wiersma hadden het plan via haar filmpje moeten vernemen. VVD-er Thom van Campen zei weliswaar open te staan „voor iedere oplossing die Nederland van het slot haalt”, maar zei ook dat de juridische haalbaarheid „cruciaal” is voor de VVD. Hij wees erop dat een nieuwe rekenmethode, die ertoe zal leiden dat er méér stikstof wordt uitgestoten, kan werken. Maar dat zo’n plan altijd hand in hand moet gaan met een ander streven: hoe het uitstoten van stikstof in Nederland gelijktijdig juist zal moeten verminderen. Ook daar is iedereen het over eens.
En juist dat plan ontbreekt nog.
Caroline van der Plas, voorvrouw van BBB, verwees daarvoor naar de ministeriële commissie die in het leven is geroepen, na een ándere stikstofuitspraak van de Raad van State, afgelopen december. En vlak voor de uitspraak van de rechter eind januari, die de overheid ertoe verplichtte zich aan de eigen stikstofwetten en -regels te houden. De commisie moet binnen twee maanden met concrete plannen komen.
In haar Kamerbrief verwijst Femke Wiersma er wel naar. Maar ook daar wordt gerefereerd aan het voorjaar. Wat wél – opnieuw – duidelijk wordt: voor de minister en voor BBB is gedwongen krimp van de veestapel en gedwongen uitkoop uitgesloten.
Vooralsnog leidt het nu tot stilstand en wachten op de volgende stap. De Tweede Kamer is ongeduldig. „De minister zegt: ik wil mijn belofte nakomen. Maar ze kán haar belofte niet nakomen. Ik hoor alleen maar geklets”, zegt Laura Bromet. „Boeren schreeuwen om duidelijkheid”, zegt Podt. „Iedereen hier wil ze een perspectief bieden. Het enige dat daar nu nog voor in de weg staat is de BBB en deze minister.”
Lees ook
Een snelle uitweg uit de stikstofcrisis is er niet
