Boven de vulkaan hangt een spiegel voor het kokende lavameer

Over zo’n dertig jaar zijn de meeste eilanden in de Straat Torres, het water tussen het noorden van Australië en Papoea-Nieuw-Guinea, onleefbaar door de rampzalige gevolgen van klimaatverandering. Hoewel een Australische federale rechter dat feit erkent, vindt hij niet dat Australië gedwongen kan worden om maatregelen te nemen.

„Er bestaat geen twijfel dat de Straat Torres-eilanden en hun inwoners een tragische toekomst tegemoet gaan als er geen dringende actie wordt ondernomen om klimaatverandering te stoppen”, stelde rechter Michael Wigney in de uitspraak in een historische zaak die de inheemse bevolking had aangespannen tegen de regering.

Ook al zou de regering meer kunnen doen om de uitstoot van emissies terug te dringen, de rechter oordeelde dat de staat geen wettelijke zorgplicht heeft om haar inwoners te beschermen tegen de gevolgen van klimaatverandering. Ook wil hij de regering niet verplichten om de maatregelen die de eilandbewoners moeten nemen om zich aan te passen te bekostigen. Ook verwerpt hij de stelling van de inheemse Straat Torres-bevolking dat de staat nalatig is vanwege het culturele verlies dat ze lijden door het verdwijnen van hun eilanden.

Het is een grote klap voor de inheemse bevolking. „Mijn hart is gebroken voor mijn familie en mijn gemeenschap”, zei ‘oom’ Pabai Pabai, een van de voortrekkers van de historische groepsvordering tegen de staat. Al heel zijn leven woont hij op het eiland Boigu, dat slechts zes kilometer van de kust van Papoea-Nieuw-Guinea ligt. „Ik blijf vechten voor mijn kinderen en kleinkinderen”, zei hij. Ze overwegen in hoger beroep te gaan tegen de uitspraak.

Eigen cultuur en vlag

Van de ruim 270 eilanden in de Straat Torres, ten noordoosten van Australië, is slechts een minderheid bewoond, met in totaal zo’n 4.500 inwoners. De inheemse bevolking van de eilanden onderscheidt zich op vele manieren van de Aboriginal bevolking die op het Australische vasteland leven. De Straat Torres-bevolking heeft een eigen taal, cultuur en vlag.

Al jaren zijn de gevolgen van klimaatverandering voor deze gemeenschappen bekend. Van oorsprong voorziet de inheemse bevolking in hun eigen levensonderhoud door te vissen, jagen en groenten te verbouwen. Maar de afgelopen jaren is op sommige plekken twintig tot dertig meter land verdwenen door zeespiegelstijging en erosie. Het wordt steeds moeilijker om groenten te verbouwen, doordat het grondwater verzilt is. Bovendien is er door de opwarming van de oceaan steeds minder vis aanwezig, een belangrijke voedselbron voor de eilandbewoners.

In 2021 spande de gemeenschap de zaak aan, geïnspireerd door de baanbrekende Urgenda-zaak tegen de Nederlandse staat. In 2015 bepaalde een rechtbank in Nederland, in 2018 in hoger beroep bevestigd, dat de staat een zorgplicht heeft en daarom de bevolking actief moet beschermen tegen de gevaarlijke gevolgen van klimaatverandering. Al gauw werd gekeken of het Nederlandse vonnis gevolgen kon hebben voor andere plekken in de wereld. Urgenda stelde zich als doel om zoveel mogelijk te helpen als zich soortgelijke klimaatzaken voordoen, en was betrokken bij de voorbereiding van de zaak tegen de Australische regering.

In een reactie erkende de Australische klimaatminister Chris Bowen dat de Straat Torres-eilanden erg kwetsbaar zijn en dat hij „vastbesloten blijft om zowel de uitstoot te verminderen als te zorgen dat we ons kunnen aanpassen aan de gevolgen van klimaatverandering”. Toch stelt hij dat er „altijd meer te doen is”.

„Dit is een vernietigend moreel verlies. Ze moeten zich schamen”, zei McRose Elu, een inwoner van het eiland Saibai. Ze verwerpt het idee dat de regering adequaat klimaatbeleid voert. „Kom naar ons eiland, kijk de kinderen in de ogen en vertel ze dat jullie regering genoeg doet, terwijl zij nog maar dertig jaar op hun eilanden hebben. Maar jullie hebben net een nieuw project voor fossiele brandstoffen goedgekeurd, dat ons zal doen verdrinken”, zegt Elu.

De wet biedt momenteel geen ondersteuning voor een succesvolle aanklacht, aldus de rechtbank. Maar volgens rechter Wigney zijn er andere mogelijkheden: „Dit is een zaak voor de politiek, niet de juridische macht.”

Delen

Mail de redactie