Ze staan in de lift van de Europese Commissie in Brussel: BBB-leider Caroline van der Plas, Tweede Kamerlid Isa Kahraman van NSC, VVD’er Thom van Campen, Laurens Dassen van Volt. Maandagmiddag, bijna kwart voor twee. Als Kamercommissie Europese Zaken zijn ze op werkbezoek in Brussel, nu gaan ze naar de kabinetschef van de Letse Eurocommissaris van Handel, Valdis Dombrovskis. Isa Kahraman heeft net aan de anderen verteld wat hij op zijn telefoon zag: Kamerlid Lilian Helder van BBB stapt op.
Caroline van der Plas wist niet wat ze hoorde. „Huh, wát?” En nu proberen ze allemaal om er méér over te weten te komen. Waarom gaat ze weg? Wat heeft ze gezegd? Maar in de lift hebben ze geen bereik. En die gaat naar de elfde verdieping.
Wat die middag stopt, begint in de zomer van 2023. Caroline van der Plas is dan nog euforisch. Ze heeft Lilian Helder van de PVV kunnen overhalen om over te stappen naar BBB. BBB heeft op dat moment één zetel in de Tweede Kamer, maar hoopt de enorme winst bij de Provinciale Statenverkiezingen in maart dat jaar door te zetten. Alleen laten peilingen zien dat het langzaam minder gaat. Kiezers raken gewend aan BBB, het draait op tv ook lang niet meer alleen om Van der Plas. Pieter Omtzigt, weg bij het CDA, trekt veel meer aandacht naar zich toe: gaat hij wel of niet een eigen partij oprichten?
Van der Plas denkt dat het tij nog te keren is. Ze probeert, maar dat weet dan nog niemand, prominente rechtse politici binnen te halen. Omtzigt staat hoog op haar lijst, maar die belt steeds niet terug. Wie wel willen, zijn Derk Jan Eppink en Nicki Pouw-Verweij van JA21 en Mona Keijzer, ex-CDA. Keijzer wordt de premierskandidaat. Maar Van der Plas is op Lilian Helder minstens zo trots als op Keijzer. Helder heeft jarenlange ervaring in de Tweede Kamer, ze wordt gerespecteerd om haar juridische kennis en BBB’ers vinden het geweldig hoe zij opkomt voor de politie – zo doen zíj dat al een tijdje voor de boeren.
‘Klare taal’
Lilian Helder (51) komt uit Venlo, ze was enig kind in een katholiek gezin. Ze studeerde rechten in Nijmegen en werkte jarenlang als advocaat. In 2010 was ze Kamerlid geworden van de PVV, die in één klap van 9 naar 24 zetels ging. „Geert”, zegt ze in die tijd over Wilders, „spreekt klare taal. Hij komt op voor de gewone man.”
Nu wordt ze BBB’er. Ze krijgt plek vijf op de kandidatenlijst en ze voelt zich, zegt ze tegen journalisten, „thuis” bij haar nieuwe partij. Geert Wilders was „een beetje te grof geworden”. Nu prijst ze de klare taal van Van der Plas. Die zegt het „gewoon” als ze dingen niet begrijpt en zegt er dan bij: „Als ik het niet begrijp, hoe moeten burgers het dan begrijpen?” Zo is zij zelf ook, zegt Helder.
BBB haalt zeven zetels, een opluchting voor Caroline van der Plas. In de peilingen was haar partij zo hard naar beneden gegaan, en de PVV zo hard omhoog, dat ze bang was geweest om te eindigen met maar twee of drie zetels.
Alles verandert voor BBB. De vroegere eenmansfractie met een hecht groepje medewerkers krijgt opeens een halve gang op de zesde verdieping van het Tweede Kamergebouw, met nieuwe Kamerleden en veel meer medewerkers. BBB’ers van het eerste uur zijn trots op de manier waarop ze met elkaar én met politiek omgaan: los, vrolijk en luchtig. Bij de PVV, waar ze veel harder tegen elkaar zijn, wordt veel minder gelachen. Helder voelde zich daar miskend, weten ze bij de PVV, omdat Wilders haar geen grote rol had gegund. Bij BBB vertelt ze dat ze de andere PVV’ers nauwelijks kon vertrouwen. Die vertrouwden háár ook niet.
Meteen na de verkiezingen, op 22 november 2023, zegt Van der Plas dat ze de formatieonderhandelingen wil doen samen met Keijzer, die graag het kabinet in wil, en met haar vertrouweling Henk Vermeer, medeoprichter van BBB. Lilian Helder vindt, zeggen andere BBB’ers later, dat er voor háár ook een belangrijke rol moet zijn, ze loopt al mee in Den Haag sinds de formatie van Rutte I in 2010, toen de PVV een gedoogrol kreeg.
Van der Plas gaat daar niet op in, ze heeft al ándere medeonderhandelaars. Ze vraagt Helder wel mee als het over politie en justitie gaat, maar dan zegt Helder dat ze niet wil.
Dat is in het voorjaar van 2024. Medewerkers van BBB zien in die tijd een keer hoe Helder woedend hun kamer in komt. Ze vindt dat er veel te luidruchtig wordt gepraat en gelachen, zo kan ze haar werk niet doen. De medewerkers schrikken en bieden hun excuus aan. Ze vinden het ook een beetje gek: dit is niet zoals BBB’ers tegen elkaar doen.
Maar voelt Helder zich wel een BBB’er? Daar groeien in de fractie de twijfels over. Op een dag verdwijnt ‘BBB’ uit haar X-profiel, ze komt zo goed als nooit op bijeenkomsten van BBB buiten de Tweede Kamer, ze wil maar heel af en toe meedoen aan BBB-filmpjes op sociale media.
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/wp-content/uploads/2025/02/07161229/data127737580-c002ef.jpg)
Wijkagenten
Op de avond van 15 mei 2024 is de kabinetsformatie klaar. Dan moeten alleen nog de fracties van PVV, VVD, NSC en BBB ermee instemmen. Bij BBB is het idee om daar zo lang mogelijk mee te wachten. Ze weten dat de VVD dat ook altijd doet, en dat die partij daar veel aandacht mee trekt. Dat wil BBB ook. Eerst rustig feestvieren, champagne drinken, dan pas naar buiten. Maar het loopt anders. Lilian Helder is het niet eens met het onderdeel in het hoofdlijnenakkoord over politie en justitie. Er staat dat er meer wijkagenten komen, maar niet dat daar ook extra geld voor is.
Van der Plas vraagt haar in de fractievergadering wat het betekent dat ze er niet mee akkoord gaat. Wil ze de formatie „opblazen”? Er komt geen duidelijk antwoord op. Helder gaat weg, niemand weet waarheen. En nu is er paniek. Wat als ze journalisten tegenkomt? Aan de onderhandelingstafel, maandenlang, wilde niemand dit kabinet zo graag als Van der Plas. Zou het nu alsnog mislukken, door iemand van haar eigen fractie?
In sommige periodes gaat het helemaal niet goed, dan trekt ze zich terug en maakt een eenzame indruk
Van der Plas en Henk Vermeer gaan naar beneden. Bij de liften in de Tweede Kamer vertellen ze al om half tien aan journalisten dat hun fractie akkoord is. Ze zijn de eersten die het bekendmaken. In de fractiekamer van BBB probeert Mona Keijzer de medewerkers op te fleuren, de champagne gaat toch open.
Van der Plas zegt die nacht tegen de andere fractievoorzitters dat Helder problemen heeft met het akkoord. Die houden het voor zich. Helder zelf zegt er niets over tegen journalisten, ze blijft in de fractie.
Eind augustus heeft de BBB-fractie een heidag. Tot opluchting van de andere BBB’ers is Helder er ook. Het thema is: prioriteiten stellen. Helder doet voluit mee.
Geïsoleerd en eenzaam
Er zijn periodes dat ze bij BBB heel blij met haar zijn. Dit is zo’n periode. Ze is aardig voor Kamerleden die het moeilijk hebben, geeft tips om het vol te houden. Ze stuurt berichten met veel smileys naar medewerkers.
Maar er zijn ook periodes dat het helemaal niet goed gaat. Dan is ze kritisch, gespannen. Ze trekt zich terug en maakt een geïsoleerde, eenzame indruk. Op zulke dagen reageert ze soms helemaal niet op berichten van medewerkers.
Het najaar is zo’n minder goede periode voor Helder. Ze overweegt, hoort Van der Plas, om te stoppen als Kamerlid en zou zich al hebben ingeschreven bij een bureau dat oud-politici aan een nieuwe baan helpt. Wat veel irritatie wekt bij BBB’ers: ze wil niet meedoen aan de teambuildingsessie van de fractie, die gepland staat voor januari.
Defensie hoort ook bij haar portefeuille, maar daar lijkt ze geen aandacht aan te besteden
Er is in het najaar ook irritatie over de verdeling van de portefeuilles. Ze zijn met z’n zevenen, er is veel werk. Helder doet politie, dat vindt ze het allerbelangrijkste. Defensie hoort ook bij haar, maar daar lijkt ze geen aandacht aan te besteden. De anderen weten dat ze het jammer vond om een deel van justitie te moeten delen met Kamerlid Marieke Wijen-Nass, die plaatsvervangend officier van justitie is geweest.
Op dat terrein ziet de fractie een grote klus aankomen: het nieuwe wetboek van Strafvordering. Helder heeft daar het meest verstand van, ze heeft zich er al eens in verdiept. Maar zij vindt dat Wijen-Nass het moet doen. De medewerker van Helder zou het dan in het kerstreces moeten voorbereiden.
Maar die is, net als zo’n beetje iedereen in de fractie, uitgeput. Het was een hectisch politiek jaar. Er is op de fractie ook net een intern onderzoekje naar gedaan: de medewerkers zijn dringend aan vakantie toe. Van der Plas hoort over de kwestie en beslist dat de medewerker vrij krijgt met Kerst. Zo’n speerpunt is het wetboek van Strafvordering niet voor BBB, vindt ze.
Als Helder dat te horen krijgt, gaat ze ervan uit dat haar medewerker heeft geklaagd bij Van der Plas. Ze valt tegen hem uit. Hij is daar ontdaan over en vertelt wat er is gebeurd aan het ‘hoofd beleid’ van de fractie. Er komt een gesprek over, op de laatste dag vóór het kerstreces: donderdag 19 december 2024. Op de werkkamer van Van der Plas zitten de fractiemedewerker, het hoofd beleid, Lilian Helder en Van der Plas zelf. Die spreekt Helder aan op haar gedrag tegen de medewerker. Ze vindt het „onacceptabel”.
Helder, zien de anderen, vindt het een moeilijke boodschap. Ze wordt onwel, ze ziet er zo ziek uit dat Van der Plas er ongerust van wordt. Ze adviseert haar om naar huis te gaan en de stemmingen van die avond, die vaak tot diep in de nacht duren, te laten zitten.
Stappen vooruit
Helder gaat naar huis en blijft thuis, ook als het Kerstreces voorbij is.
Eind januari stuurt ze een bericht aan BBB: ze zet „stappen vooruit” en heeft nog een week of twee nodig. Dat is ook wat Van der Plas op maandagochtend 3 februari, bij het ontbijt in het hotel in Brussel, tegen VVD’er Thom van Campen zegt: nog een week, dan is Helder er weer.
Waar ze bij BBB wel even van hadden opgekeken: een paar dagen ervoor, op donderdag 30 januari, had Helder een amendement ingediend over de verandering van het wetboek van Strafvordering. Daar is op maandagmiddag een debat over in de Tweede Kamer.
BBB zou er niet bij zijn. Maar Lilian Helder heeft zich toch aangemeld en zit erbij. Ze heeft haar punten grondig voorbereid. Pas tegen het eind zegt ze tegen de voorzitter en de andere Kamerleden dat dit „zo goed als zeker” haar laatste debat is. „Ik ga afscheid nemen zodra duidelijk is wie de zetel inneemt.” Om haar heen klinken verbaasde reacties. Dat noemt ze „toch wel weer lief”.
‘PVV democratischer dan BBB’
„Vanaf dag één had ik het niet moeten doen”, zegt ze buiten de zaal tegen journalisten, over haar overstap naar BBB. Dat haar vertrek een verrassing is voor Van der Plas, kan ze zich niet voorstellen. „Dan heeft ze niet goed opgelet.” Ze heeft het over „onoverbrugbare meningsverschillen”, vanaf dag één.
Ze zegt wat haar dwarszit: ze was níet betrokken bij de formatieonderhandelingen, en ze was het oneens met het hoofdlijnenakkoord. Ze vindt dat er veel te weinig geld is voor „de hele justitieketen”. En ze begint over de gevangenissen, waar „als sinds Rutte II grote tekorten zijn”, maar staatssecretaris Ingrid Coenradie (Justitie, PVV) heeft daar „helemaal niks” voor gekregen. Helder wist „vanuit haar ervaring” van deze tekorten, maar had geen kans dit „in te brengen”, zegt ze.
Helder zegt dat ze te horen had gekregen dat ze de partij zou „opblazen” als niet alsnog instemde met het hoofdlijnenakkoord. „Dat overrompelde me enigszins. Dat wilde ik niet op mijn geweten hebben.” En als ze BBB vergelijkt met de PVV: „Toegespitst op de totstandkoming van het hoofdlijnenakkoord: dat ging bij de PVV democratischer dan bij BBB.”
Helder zegt tegen het AD ook nog dat de portefeuille justitie haar „deels” was „afgenomen”. Daar was ze teleurgesteld over. Maar wat ze, zegt ze, nog veel erger vond: Van der Plas had op de dag voor het kerstreces tegen haar gezegd dat de verandering van het wetboek van Strafvordering „geen prioriteit” had voor BBB. „Toen heb ik mij ziek gemeld.”
Caroline van der Plas zegt de dag erna tegen élke journalist dat ze er niet op wil reageren. „Het is háár beeld, wij hebben een ander beeld.”
Op de vraag van NRC, donderdagmiddag, of BBB genoeg moeite heeft gedaan om Lilian Helder erbij te houden, zegt Van der Plas: „Ze had al tegen ons gezegd dat ze na nieuwe verkiezingen niet zou terugkeren. Ze was al bezig met het bureau Politieke Loopbaan om iets anders te vinden. Dat hebben we voor kennisgeving aangenomen, we dachten: dat horen we dan wel.” Ze zegt ook: „Lilian zonderde zich steeds meer af. In augustus, op de heidag, hebben we wel even gedacht: hee, misschien loopt het toch anders. Dat wilden we heel graag en volgens mij hebben wij daar ook ons best voor gedaan. Ze hóéfde niet mee naar fractie-uitjes, ze hóéfde niet mee op werkbezoek, ze hóéfde niet BBB in haar X-profiel te houden. We lieten haar alle vrijheid, ook om aan haar dossiers te werken. Maar het was heel duidelijk dat ze weg wilde.”
Lilian Helder wil niet inhoudelijk reageren op vragen van NRC. „Ik sta boven dit welles-nietes-gebeuren”, laat ze weten. „Ondanks dat ik kan aantonen dat mijn verhaal klopt, houd ik de eer aan mezelf.”
