Donald Trump houdt ervan de wereld te shockeren met radicale uitspraken en ideeën, terwijl alle schijnwerpers op hem zijn gericht. Maar het plan dat hij dinsdag in aanwezigheid van de Israëlische premier Netanyahu presenteerde was zelfs naar zijn onbescheiden maatstaven uitzonderlijk. De Verenigde Staten, kondigde de president aan, zullen de Gazastrook overnemen en na opruiming van alle puinhopen en explosieven herscheppen in een Rivièra. De Gazanen zelf moeten het gebied ontruimen en verhuizen naar Egypte en Jordanië.
„Wij gaan het ontwikkelen, duizenden en duizenden banen creëren en het zal iets zijn waar het hele Midden-Oosten erg trots op kan zijn”, verklaarde Trump na afloop van zijn onderhoud met Netanyahu op het Witte Huis. „We zullen het bezitten”, zei hij ook. Hoe de Amerikanen deze plannen denken uit te voeren en op welke juridische basis liet de president in het midden.
Netanyahu omarmde Trumps plan niet direct maar sprak van „denken buiten de vaste kaders (outside the box) met frisse ideeën”. De president liet hiermee volgens hem zien dat hij bereid was „conventionele denkbeelden lek te prikken”.
In vuur en vlam
Hamas, de islamitische strijdgroep die na vijftien maanden strijd met Israël in de Gazastrook nog altijd niet is verslagen, reageerde minder terughoudend. Sami Abu Zuhri liet vanuit Gaza-Stad direct weten dat het voornemen van Trump „belachelijk” en „absurd” is. „Dit soort ideeën kan de regio in vuur en vlam zetten”. Volgens VN-secretaris-generaal Guterres komt het plan van Trump neer op etnische zuivering.
Elders in de Arabische wereld waren de reacties eveneens afwijzend. Saoedi-Arabië, het land waarvan Trump hoopt dat het zich zal verzoenen met Israël, herhaalde dat aan vrede met Israël in het geheel niet viel te denken zonder de vorming van een Palestijnse staat.
Met zijn verrassende plan leidde Trump intussen de aandacht af van de vraag, die voorafgaand aan zijn ontmoeting met Netanyahu, had gedomineerd: hoe zal het verder gaan met de huidige wapenstilstand tussen Israël en Hamas in de Gazastrook? Dat bestand was mede dankzij bemiddeling en druk van Trump en zijn gezant Steve Witkoff op Israël tot stand gekomen.
Juist omdat Trump zo gespitst is op Israëlisch-Saoedische toenadering namen velen aan dat de president Netanyahu tijdens hun gesprek in Washington opnieuw onder druk zou zetten om het bestand te verlengen. Volgens het akkoord van vorige maand moeten Israël en Hamas het de komende weken eens worden over een tweede en derde fase. Die moeten helpen de Gaza-oorlog definitief te beëindigen en de wederopbouw van het grotendeels verwoeste Gaza op gang te brengen.
Trump liet zich de afgelopen dagen echter niet zeer hoopvol uit over de kansen dat het bestand beklijft. Na het gesprek met Netanyahu liet hij er niet veel over los. Een veeg teken is ook dat Witkoff eerder had verklaard dat het akkoord van januari, dat in samenwerking met de regering-Biden tot stand kwam, eigenlijk niet zo goed in elkaar zat. „We hadden er niets mee te maken”, zei hij zelfs.
Hervatting van de oorlog
De Israëlische premier zinspeelde dinsdag intussen nadrukkelijk op een hervatting van de oorlog. „We moeten het karwei afmaken”, zei hij. „Israël zal de oorlog beëindigen door de oorlog te winnen”.
Een extreemrechtse coalitiepartner in Netanyahu’s coalitie, de Religieus Zionistische Partij van Bezalel Smotrich, heeft al herhaaldelijk gedreigd de regering ten val te brengen als Israël de oorlog tegen Hamas na de eerste fase van het bestand niet zou hervatten. Dan zouden er nieuwe verkiezingen moeten komen, waarbij Netanyahu het premierschap zou kunnen verliezen. Ook Netanyahu zelf heeft trouwens altijd betoogd dat de Gaza-oorlog alleen beëindigd kan worden met de vernietiging van Hamas.
Zelfs hoge Israëlische militairen stellen echter dat de regering hiermee een illusie nastreeft, zolang Israël geen geloofwaardig plan voor de toekomst van de Gazastrook op tafel legt. In afwezigheid daarvan zal de Palestijnse bevolking zich achter Hamas blijven scharen, dat althans nog iets van orde en bestuur in stand houdt.
Bitter weinig steun
Voor de Gazanen is de uitkomst van het overleg in Washington hoe dan ook een teleurstelling. Zij hadden hun hoop enigszins op Trump gevestigd maar diens plan om hun grondgebied na hun gedwongen vertrek te herscheppen in een Midden-Oosterse Rivièra met andere bewoners biedt voor hen geen enkel perspectief.
Al onder Trumps voorganger Biden kregen ze bitter weinig steun. Biden liet begin vorig jaar de Amerikaanse steun aan UNRWA, de belangrijkste VN-hulpinstantie voor de Palestijnen, stopzetten, na Israëlische beschuldigingen dat de organisatie samenspande met Hamas. Voor dat laatste werden overigens maar zeer beperkte bewijzen gevonden. Trump lijkt geen aanstalten te maken de betalingen aan UNRWA, dat inmiddels het werken in Israël en de bezette gebieden wettelijk onmogelijk is gemaakt, te hervatten.
Het staat overigens nog niet helemaal vast dat de oorlog, die hun gebied al zo verwoest heeft, wordt hervat. De Israëliërs hebben gezegd later deze week wel een nieuwe delegatie naar Qatar te sturen om met bemiddeling van Qatar, Egypte en de VS te onderhandelen over de voorwaarden van de tweede fase van het bestand. Daarbij zouden de resterende 79 gijzelaars, van wie er ongeveer 35 vermoedelijk niet meer in leven zijn, moeten worden vrijgelaten in ruil voor honderden Palestijnse gevangenen in Israëlische gevangenissen. Verder zou dus de weg moeten worden geplaveid naar een permanent bestand en de wederopbouw.
De wanhoop van de Palestijnen werd tegenover het persbureau AP verwoord door Mustafa al-Gazaar, die als jongetje met zijn ouders uit een dorp in het huidige Israël werd verdreven naar de Gazastrook. Nu is hij opnieuw ontheemd en bivakkeert in een tent in een smerig kamp in het zuiden van de Gazastrook: „Mijn hoop in 1948 was om terug te keren maar mijn hoop vandaag is te overleven.”
Lees ook
Voorlopig zwijgen de wapens, maar politieke oplossing voor Gaza lijkt verder weg dan ooit
