Een definitieve maatregel was het niet. Een volledig uitgewerkt plan evenmin. Het leek wél de meest kansrijke optie die staatssecretaris Tjebbe van Oostenbruggen (Fiscaliteit en Douane, NSC) had om een begrotingsgat van 1,2 miljard op te lossen. Het btw-tarief van 21 procent zou verhoogd kunnen worden naar 21,4 procent. Dat zou betekenen dat onder meer kleding, meubels en auto’s duurder zouden worden.
Maar nog voordat Van Oostenbruggen zijn plan kon uitwerken en heeft gedeeld met het kabinet en de Tweede Kamer, lijkt het deze woensdag te zijn gesneuveld. En niet door de oppositiepartijen, maar door de fractievoorzitters van de regeringspartijen, die reageerden op de gelekte plannen die in het AD stonden. „Niks ervan!”, twitterde Geert Wilders van de PVV. „Geen btw-verhoging. Gaan we niet doen!”
Dilan Yesilgöz van de VVD toonde zich aanvankelijk minder uitgesproken. Haar partij zou het voorstel van Van Oostenbruggen beoordelen op wat het voor werkenden doet, zei ze ’s ochtends bij de lancering van een groots aangekondigd plan voor „werkend Nederland”. Het was een ongelukkige samenloop van omstandigheden voor de liberalen. Want wat de VVD nou net níét in de plannen had staan is waar het de rest van de dag wél over ging: een mogelijke belastingverhoging, die ook werkenden zou raken.
Later in de middag, na de tweet van Wilders, schreef Yesilgöz op X dat „het duidelijk mag zijn dat de VVD hier niet mee akkoord gaat”. Caroline van der Plas schreef dat haar partij BBB „faliekant” tegen de btw-verhoging is.
Op het ministerie van Van Oostenbruggen, die zelf net als premier Dick Schoof met griep thuis zit, leidde het tot verbazing. Waarom deden de partijleiders alsof het voorstel al definitief was? En waarom moest dat via X?
Boodschappen
Het gat in de begroting was ontstaan nadat een ándere voorgenomen belastingmaatregel vorig jaar was teruggedraaid. Coalitiepartijen PVV, VVD, NSC en BBB spraken na de verkiezingen in het hoofdlijnenakkoord af om de btw op sport, cultuur en boeken te verhogen: van het lage tarief, 9 procent, naar het hoge tarief van 21 procent. Om dat idee uit te kunnen voeren had het kabinet ook de steun van oppositiepartijen nodig, voor een meerderheid in de Eerste Kamer. Zij zagen die btw-verhoging niet zitten.
Na onderhandelingen met D66, CDA, ChristenUne en SGP kwam het tot een akkoord: het kabinet beloofde dat de verhoging er niet zou komen, en dat het zou komen met een alternatief. Het was een belangrijke reden voor de vier partijen om het belastingplan in beide Kamers te steunen. Tjebbe van Oostenbruggen, die pas in november staatssecretaris werd, moest het geld dat de overheid hierdoor zou mislopen, ergens anders vinden.
Eind vorig jaar liet hij de Tweede Kamer weten waar hij dat zou zoeken: een btw-verhoging elders. Dat zou betekenen dat andere producten of diensten duurder zouden worden.
Van Oostenbruggen startte zijn zoektocht begin dit jaar. Hij sprak met de coalitiepartijen en met oppositiepartijen die hem hadden geholpen aan een meerderheid in de senaat. Met hen nam hij hoofdzakelijk vier opties door. Het lage btw-tarief, dat geldt op onder meer groenten en fruit, kon omhoog. Het hoge btw-tarief kon hoger worden. Of ze zouden worden samengevoegd tot één btw-tarief. Dat zou betekenen dat boodschappen fors duurder zouden worden.
De minst kansrijke optie was om specifieke diensten, zoals de kapper, of producten, zoals bossen bloemen, hoger te belasten. De gesprekspartners van Tjebbe van Oostenbruggen vreesden dat zo’n maatregel die hele specifieke sectoren flink zou kunnen raken, opnieuw tot protest buiten de Tweede Kamer zou leiden. Niet van de cultuursector of van schrijvers, maar dan van kappers en bloemenkwekers.
Vrijdag leidde de rondgang van Van Oostenbruggen tot een voorzichtige eerste conclusie. Betrokkenen kregen te horen dat een verhoging van het hoogste btw-tarief met 0,4 procentpunt het meest voor de hand lag.
Chagrijn bij oppositie
Maar deze woensdag levert bij betrokken oppositiepartijen een andere conclusie op: het wordt een stuk lastiger om het geld via een btw-verhoging te innen, zoals het plan was. Er wordt op gerekend dat de oplossing buiten de btw gezocht zal moeten worden. In Den Haag klinkt dat ook die route niet zonder risico’s is. Meer dan een miljard op de begroting vinden zal érgens pijn doen.
Oppositiepartijen die het kabinet eerder aan steun hielpen, zijn chagrijnig over de gang van zaken. Als de coalitiepartijen zich al niet kunnen gedragen, klinkt daar, en vooral met zichzelf bezig zijn en geen moeilijke keuzes durven te maken, waarom zouden zij dan helpen?
