Advies aan Kamer: denk meer vanuit de burger bij behandeling van petities

Het is gewoon oneerlijk. Dat dacht Gary Yanover, toen zijn dochter in 2013 weer tijdelijk bij hem introk met haar ‘bijna-labrador’ en hij in de maanden daarna een aanslag hondenbelasting kreeg van de toenmalige kustgemeente Noordwijkerhout. Gemeenten een paar kilometer verderop hieven geen hondenbelasting. Rechtsongelijkheid, vond Yanover.

Hij stuurde een brief naar de gemeente, maar kreeg geen antwoord. Yanover begon daarop een petitie die – in overleg met een juridisch adviseur – uitgroeide tot een burgerinitiatief. Hij mocht de Tweede Kamer toespreken. „Maar er gebeurde niets constructiefs mee.” Nu, een decennium later, bestaat de hondenbelasting nog steeds.

Deze week overhandigde het Rathenau Instituut een onderzoek aan de Tweede Kamer naar petities (verzoeken aan de overheid om iets te doen of te laten) en burgerinitiatieven (de mogelijkheid om zelf onderwerpen aan te dragen bij de Tweede Kamer). Het functioneren van die instrumenten kan volgens het onderzoeksinstituut beter: denk meer aan de burger en richt een apart loket in bij de Kamer waar die terecht kan.

Ontgoocheling

Het recht op petitie is ouder (1798) dan het algemeen kiesrecht en staat sinds 1815 in de Grondwet. Het burgerinitiatief bestaat sinds 2006. Ongeveer honderd petities en vijf burgerinitiatieven bereiken jaarlijks de Kamer. Vooral het burgerinitiatief leidt tot „teleurstelling, ontgoocheling en cynisme” bij burgers, zegt Rathenau-onderzoeker Djurre Das. Dat heeft te maken met de strenge eisen die de Kamer stelt voordat een burger zijn of haar onderwerp in de plenaire zaal mag toelichten.

Hij schat dat ongeveer twee derde van de initiatieven niet-ontvankelijk wordt verklaard, de Kamer publiceert hierover geen cijfers. Het kost veel moeite een burgerinitiatief in te dienen. „Het staat volgens indieners niet in verhouding tot wat het teweegbrengt.”

Dat zoveel burgerinitiatieven niet-ontvankelijk worden verklaard, komt door de strenge eisen. Het onderwerp mag de afgelopen twee jaar niet aan bod zijn geweest in de Tweede Kamer. Daarnaast moeten er 40.000 handtekeningen zijn opgehaald. Onderzoeker Das sprak mensen die jaren bezig waren met het verzamelen daarvan , om er soms pas laat in het proces achter te komen dat de handtekeningen ook voorzien hadden moeten zijn van de bijbehorende namen en adressen.

De Kamer controleert de handtekeningen op geldigheid door contact op te nemen met de ondertekenaars. Het burgerinitiatief over de hondenbelasting sneuvelde bijna op deze eis. Veel ondertekenaars reageerden niet op de brief die de Kamer hun had gestuurd met de vraag om een kopie van hun paspoort of identificatiebewijs. Yanover: „Na die jaren waren mensen inmiddels verhuisd. Ik heb ze zelf opgespoord.”

En is wel gelukt achter het spreekgestoelte van de plenaire zaal te belanden, dan nog zijn initiatiefnemers niet positief, want ze mochten alleen een inleidend praatje houden. Het debat erna was aan de Kamer. De Kamer stemt vervolgens ook niet over de initiatieven, alleen over moties die tijdens het debat worden ingediend. Das: „Zitten ze wel op ons te wachten, vroegen initiatiefnemers zich af.”

Lobbyist

Over de petitie zijn indieners over het algemeen wel tevreden. Ze worden doorgaans door Kamerleden ontvangen in de centrale hal van de Kamer, op dinsdag voor het vragenuurtje. „Het directe contact bij de fysieke aanbieding van de petitie vinden mensen fijn”, zegt Das. Hij ziet wel dat met name belangenclubs petities aanbieden, individuele burgers minder vaak.

Op de website Petities.nl staan maandelijks honderd tot tweehonderd nieuwe petities die gericht zijn aan de Tweede Kamer. Daarvan worden er uiteindelijk slechts honderd per jaar aan de Kamer aangeboden.

Het is ook niet zo makkelijk je weg te vinden naar de Kamerleden, zegt Marrit van Exel, die zelf een petitie aanbood. „Je hebt ingangen in het Haagse nodig om invloed te hebben.”

Van Exel merkte na het overlijden van haar man en later haar dochter een discrepantie: na een geboorte hebben mensen wettelijk recht op verlof, bij een overlijdensgeval in het gezin niet. Ze wilde de Kamer aansporen dat te veranderen.

Van Exel kwam in contact met een lobbyist, die haar op weg hielp in Den Haag. De SGP pakte het onderwerp op. „Dankzij hen hadden we twee dagen na onze aanbieding een rondetafelgesprek.” Ze hoopt dat het leidt tot een wetswijziging.

Lees ookPetitie tegen pedopartij 375.000 keer ondertekend

Loket

Reinder Rustema, de oprichter van website Petities.nl staat veel petitionarissen bij. Hij vindt dat de Tweede Kamer aanbieders van petities en ondertekenaars beter op de hoogte moet houden van wat ze doet met de voorstellen. „Ook een nee met een goede uitleg is voor veel mensen bevredigend.”

Ook het Rathenau Instituut stelt verbeteringen voor. De Kamer zou een online platform kunnen oprichten waar burgers informatie kunnen vinden over burgerinitiatieven en petities. Een ander idee: een speciale Kamercommissie die politiek verantwoordelijk is voor het afhandelen van petities. Of een loket bij de Kamer dat burgers ondersteunt. En in het algemeen is het advies aan de Kamer: „Denk meer vanuit de burger.”

Kamervoorzitter Vera Bergkamp zei bij de overhandiging van het Rathenau-advies dat de Kamer de aanbevelingen „ambtelijk verder uitwerkt”. Een Kamercommissie praat er later over door.

Yanover doet, nu hij niet meer hele dagen bezig is met zijn burgerinitiatief, vooral vrijwilligerswerk. Hij helpt bijvoorbeeld mensen die in de schuldsanering zitten of moeite hebben met hun administratie. De hondenbelasting heeft hij betaald. Een paar tientjes.