De raadzaal van Zeist zit zelden zo vol als dinsdagavond. Bij de speciaal ingelaste vergadering van de gemeenteraad is de publiekstribune afgeladen met pers en belangstellenden. Op de agenda: de veiligheid in Den Dolder, onderdeel van de Utrechtse gemeente Zeist.
In september 2017 was dit dorp het toneel van de gruwelijke moord op de 25-jarige Anne Faber. De dader, Michael P. (27), was een inwoner van de forensisch-psychiatrische kliniek in het bos pal naast het dorp.
Begin dit jaar werd Den Dolder opnieuw opgeschrikt: een 76-jarige vrouw werd tijdens het doen van een boodschap dodelijk toegetakeld met een mes. Opnieuw is de verdachte afkomstig uit de kliniek. En opnieuw maken de ruim 4.500 inwoners van Den Dolder zich zorgen: kunnen ze nog wel veilig over straat?
Ze begrijpt dat het een beladen onderwerp is, zegt burgemeester Joyce Langenacker (PvdA) bij het openen van de raadsvergadering. Toch verzoekt ze het publiek zich rustig te houden. En rustig blijft het, want alle leden van de gemeenteraad én de burgemeester zijn het eens: Fivoor, de zorgorganisatie die eigenaar is van de klinieken, moet zich aan zijn eerder gemaakte belofte houden en vóór 1 januari 2027 vertrekken.
Weinig problemen
Al zo lang als het dorp Den Dolder bestaat, een kleine 120 jaar, zitten er psychiatrische instellingen in het bos aan de overkant van de weg naar Zeist. Bijna een eeuw zorgde dat voor relatief weinig problemen. Natuurlijk waren er incidenten, vertellen een vader en zoon die in het dorp zijn opgegroeid en anoniem willen blijven aan NRC. Maar de laatste decennia werd het heftiger, grimmiger.
Lees ook
Een hek tussen psychiatrische kliniek en inwoners Den Dolder
De moord op Faber was een dieptepunt. Na dat trauma kwamen er buurtcoaches, „klankbordgroepen”, en een onderzoeksrapport van de Onderzoeksraad voor Veiligheid (OVV) en de inspecties voor Justitie en Veiligheid en Gezondheidszorg en Jeugd waaruit bleek dat er grove fouten waren gemaakt bij de behandeling van dader Michael P.
En toen ging het op 2 januari dit jaar opnieuw mis. Dat het 76-jarige slachtoffer zich juist inzette om het contact tussen dorp en kliniek te verbeteren, maakt de zaak extra wrang, zegt een bewoner die lid is van de klankbordgroep en deze avond op de publieke tribune zit.
Ondertussen blijven zich incidenten voordoen. In de nacht van zaterdag op zondag wist een cliënt te ontsnappen aan de begeleiders en zich zo’n twee uur in het bos schuil te houden. Nadat de politie een helikopter inzette, werd de persoon teruggevonden. Langenacker heeft vanwege de „opeenstapeling van incidenten” dinsdag de Inspectie Justitie en Veiligheid en de OVV gevraagd om opnieuw onderzoek te doen naar de gevolgen van het huidige stelsel van forensische zorg voor de „maatschappelijke veiligheid”.
Nieuwe locatie
Dat de maat wat de gemeente betreft vol is, mag duidelijk zijn. Natuurlijk heeft de overheid een verantwoordelijkheid om forensische psychiatrie mogelijk te maken, zegt burgemeester Langenacker. „Maar niet meer hier.”
Of de kliniek op de Utrechtse Heuvelrug zijn deuren over twee jaar ook daadwerkelijk zal sluiten, is echter de vraag. De instelling, toen nog onder de naam Altrecht, kondigde in 2016 al aan te zoeken naar een nieuwe locatie. Destijds was de belofte dat Altrecht in 2023 zou vertrekken. Bijna tien jaar later is de grond onder de klinieken weliswaar verkocht aan een projectontwikkelaar, maar van vertrek is nog altijd geen sprake.
Wel maakte de zorginstelling dinsdag plots bekend dat de afdeling waar de vermoedelijke dader van het steekincident op 2 januari verbleef, wordt gesloten vanwege bouwkundige gebreken. Burgemeester Langenacker was naar eigen zeggen verrast door het nieuws: „Ik ben gebeld door de directeur en tegelijkertijd is door een communicatiemedewerker op de verzendknop gedrukt om het persbericht te verspreiden.” De zorginstelling spreekt zelf van een „bizar toeval”.
Instrumentenpakket
Hoe lang de afdeling gesloten blijft, is onduidelijk. Wat deze avond wél duidelijk wordt: mocht Fivoor zijn belofte om te vertrekken opnieuw niet nakomen, dan is er weinig dat de gemeente Zeist daaraan kan doen. Langenacker heeft haar „instrumentenpakket” als burgemeester laten onderzoeken om te kijken of ze Fivoor bijvoorbeeld kan dwingen te sluiten. „Ik heb de conclusie moeten trekken dat ik daarin weinig of geen bevoegdheden heb.”
Wie zulke mogelijkheden volgens de burgemeester wél heeft, is verantwoordelijk staatssecretaris van Justitie en Veiligheid Ingrid Coenradie (PVV). Het college „omarmt” dan ook de enige motie van de avond. Daarin roept de vrijwel voltallige gemeenteraad Langenacker op om bij de staatssecretaris aan te dringen op een vertrek van Fivoor uit Den Dolder, en Coenradie dringend te verzoeken om een opnamestop.
Bijna voltallig, want er is één tegenstem. SP-raadslid David Tompot wil ook dat Fivoor op 1 januari 2027 weg is, maar wijst erop dat de gemeente tot die tijd met de zorginstelling door één deur moet kunnen, bijvoorbeeld om afspraken te maken over de buurtcoaches die sinds het steekincident opnieuw worden ingezet.
Hij krijgt geen bijval. Voor de rest van de gemeenteraad van Zeist is samenwerken met Fivoor klaarblijkelijk een gepasseerd station.
Lees ook
‘Vertrouwen? Laat de kliniek dat eerst maar eens verdienen’
