Amsterdam UMC stelt Plasterk persoonlijk aansprakelijk in rechtszaak voor schade patentenkwestie

Het Amsterdam UMC is een rechtszaak begonnen tegen Ronald Plasterk en biotechbedrijf CureVac wegens de patentenkwestie die in het voorjaar van 2024 aan het licht kwam na onthullingen in NRC. Daaruit bleek dat Plasterk (67) na zijn ministerschap met Amsterdam UMC-wetenschapper Jan Koster patenten voor een kankertherapie ontwikkelde, maar die vervolgens als enig uitvinder claimde. Plasterk sloot daarmee vervolgens privé een miljoenendeal met CureVac, ten koste van het academisch ziekenhuis.

Het Amsterdam UMC eist nu via een civiele rechtszaak het mede-uitvinderschap en het mede-eigendom op van patenten en patentaanvragen. Daarnaast wil het ziekenhuis van zowel Plasterk als van CureVac een schadevergoeding. Dat bevestigt een woordvoerder van het ziekenhuis.

De woordvoerder wil niet zeggen hoeveel het ziekenhuis eist: „Wij doen nu geen uitspraken over bedragen, maar die hebben uiteraard een relatie met de verkoopwaarde van Plasterks bedrijf Frame Therapeutics aan Curevac, en de potentiële waarde van de patentaanvragen zelf.”

Biotech-startup

De patenten die Plasterk zich als enig uitvinder toe-eigende, vormden de basis voor de biotech-startup Frame Therapeutics die hij in 2019 oprichtte met zakenpartners. Dat bedrijf verkochten zij in 2022 aan biotechbedrijf CureVac voor 32 miljoen euro. De helft van dat bedrag was afhankelijk van toekomstige resultaten. Op het moment van de verkoop waren alleen de patentaanvragen al ruim 6 miljoen euro waard, zo blijkt uit jaarcijfers van CureVac.

Daarbij werd Jan Koster als mede-uitvinder gepasseerd, had het Amsterdam UMC het nakijken en liepen kankerpatiënten een experimentele behandeling mis, zo bleek uit het NRC-onderzoek. Door de overname kon een belangrijke klinische proef met longkankerpatiënten met nieuwe therapieën op basis van de patenten niet doorgaan. CureVac voorkwam op die manier de ontwikkeling van een kankertherapie die zou concurreren met hun eigen kankervaccins.

Volgens het Amsterdam UMC hebben Plasterk en CureVac „onrechtmatig gehandeld”. In een schriftelijke toelichting laat het ziekenhuis desgevraagd weten: „Het gaat erom dat de rechten van zowel Jan Koster als van Amsterdam UMC niet zijn geëerbiedigd. En dat moet hersteld worden. Die patentaanvragen komen grotendeels voort uit met publiek geld gefinancierde kennis, dus een deel van de opbrengsten daarvan mag dan toch echt wel ten goede komen aan het publieke domein.”

Bijzonder is dat het Amsterdam UMC zijn claims niet alleen bij CureVac als huidig eigenaar van de patenten neerlegt, maar ook bij de privépersoon Plasterk. „Hij wist, dan wel had moeten weten, dat Jan Koster door zijn bijdrage mede-uitvinder was en hij heeft dat niet op de aanvraag vermeld/laten vermelden, en zo Amsterdam UMC eigendomsrechten onthouden”, aldus de schriftelijke verklaring van het ziekenhuis.

De vraag welk deel van de schade voor rekening van Plasterk komt en welk deel voor CureVac, als het tot een toekenning van de schadeclaim komt, laat het Amsterdam UMC aan de rechter.

Slepende affaire

Met de rechtszaak komt een eind aan een maandenlange poging van het Amsterdam UMC om met Plasterk en CureVac zonder tussenkomst van de rechter een oplossing te vinden voor een slepende affaire die uitgroeide tot een politieke integriteitskwestie.

Oud-minister, wetenschapper en Telegraaf-columnist Plasterk werd in november 2023 op voordracht van PVV-leider Geert Wilders informateur. Hij was net informateur af toen NRC in maart publiceerde hoe Plasterk wetenschapper Jan Koster en het Amsterdam UMC had gepasseerd. Het ziekenhuis en Plasterk stonden in de weken voor publicatie NRC uitgebreid te woord en stelden zich toen nog gezamenlijk op het standpunt dat Plasterk terecht de patenten claimde. Dat veranderde na de NRC-publicatie. Het ziekenhuis trok de steun aan Plasterk in en begon een eigen onderzoek.

Gedurende dat onderzoek schoof PVV-leider Wilders Plasterk naar voren als de premier-kandidaat. De patentenkwestie liep zo hoog op dat Plasterk zich in mei terugtrok als kandidaat voor het premierschap.

Vlak daarna stelde hij in interviews met Het Financieele Dagblad en met Jeroen Pauw op televisie dat „ongeveer alles” wat NRC eerder had opgeschreven niet klopte; en dat hij vooraf schriftelijk toestemming van de toenmalige bestuursvoorzitter van het academisch ziekenhuis zou hebben gekregen voor zijn patentenverkoop. De mail die dat zou bewijzen heeft Plasterk, ondanks herhaald verzoek van NRC, nooit verstrekt. Het Amsterdam UMC ontkent die toestemming. „Die patentaanvragen zijn niet ter sprake gebracht door Plasterk, dus onze toenmalige bestuursvoorzitter Romijn wist niet van het bestaan ervan”, aldus een woordvoerder eerder tegen NRC.

Dat was in augustus 2024. Toen maakte het Amsterdam UMC bekend dat eigen intern onderzoek naar onder meer e-mailwisselingen tussen Plasterk en medewerkers van het academisch ziekenhuis, de eerdere bevindingen van NRC bevestigde. Daarmee stond voor het Amsterdam UMC vast dat Plasterk voorafgaand en tijdens zijn hoogleraarschap in 2018 en 2019 patenten op zijn eigen naam had aangevraagd, terwijl het wetenschappelijk werk en het uitvinderschap voor een belangrijk deel aan fulltime Amsterdam UMC-onderzoeker Jan Koster en dus aan het ziekenhuis toebehoorde.

Eind augustus legde het Amsterdam UMC daarom beslag op de patentaanvragen, waarop Plasterk nog steeds als enig uitvinder vermeld staat. Dat beslag wordt nu voorgezet in de rechtszaak. Plasterk loopt met de aan hem persoonlijk gerichte claim een financieel groot risico.

De 16 miljoen euro die Plasterk en zijn partners in 2022 meteen bij de overname kregen, werden uitgekeerd in aandelen CureVac. Na overname daalde de waarde van die aandelen zonder te herstellen. De aandelen hebben inmiddels nog maar ongeveer een vijfde van de waarde die ze hadden ten tijde van de overname.

‘Enige uitvinder’

Plasterk gaf NRC in reactie op de aanstaande rechtszaak de volgende schriftelijke verklaring: „Het Amsterdam-UMC heeft tot zeer recent, meer dan vijf jaar lang, ten volle de opvatting gesteund dat ik de enige uitvinder ben op deze patentaanvraag. Het Amsterdam-UMC heeft dat minder dan een jaar geleden uitdrukkelijk in de NRC bevestigd. Bovendien heeft destijds de toenmalige voorzitter van de Raad van Bestuur schriftelijk bevestigd dat het Amsterdam-UMC geen aanspraak maakte of zou maken op enig patent. Ik heb te allen tijde volledig te goeder trouw gehandeld. Het Amsterdam-UMC is vorig voorjaar (tijdens de kabinetsformatie) plotseling van mening veranderd en vindt het kennelijk nodig deze zaak voor te leggen aan de rechter. Dit is primair een zaak tussen Amsterdam-UMC en CureVac, dat sinds twee jaar eigenaar is. Ik zal uiteraard in de procedure mijn bijdrage leveren.”

Opnieuw vroeg NRC aan Plasterk een kopie van die schriftelijke bevestiging van de toenmalige voorzitter van de Raad van Bestuur. Ook dit keer ging Plasterk daar niet op in.

CureVac bevestigt dat het gedagvaard is, maar geeft lopende de procedure geen commentaar.

Wanneer de bodemprocedure tegen Plasterk en Curevac bij de rechtbank in Den Haag dient, is nog niet bekend.

Delen





Mail de redactie