Opinie | Afgestompt door het nieuws? Dat valt mee; en zeker nog niet afgetrumpt

Afgestompt? Dat maak ik zelf wel uit! Dat was, in het kort de reactie van een lezer op de podcast Het Uur van Oudejaarsdag, waarin journalist Pjotr Sauer werd geïnterviewd. Sauer had geconstateerd dat nieuws over Oekraïne steeds minder gewicht in de schaal legt op redacties (hij werkt voor The Guardian). Een verhaal over een bombardement in het centrum van Kyiv haalt volgens hem de voorpagina niet meer, de afgestompte westerling is er „immuun” voor geworden.

Die conclusie was volgens de lezer veel te kort door de bocht. „Voor een ander wil ik niet spreken, dus laat ik het bij mezelf houden. Ik ben zeer zeker niet afgestompt of immuun voor het nieuws. Integendeel, ik ben mij terdege bewust van alle ellende die in Oekraïne en Gaza wordt veroorzaakt en dat raakt mij […] Maar voor mijn eigen mentale welzijn doe ik er goed aan niet al het nieuws tot mij te nemen. Dat is dus alles behalve afgestompt of immuun. Blijf vooral verslag doen, dat is belangrijk, maar stel niet dat het minder wordt gelezen doordat lezers zijn afgestompt.”

Daarmee heeft de lezer een principieel punt. Want hoe verleidelijk het ook is om te stellen dat ‘we’ afgestompt zijn, dat roept de vraag naar wie zo’n ‘we’ dan verwijst. Ben jij afgestompt? Ben ik afgestompt? (En als ik afgestompt ben, ben ik dan nog voldoende scherp om dat bij mijzelf te constateren?) De kwestie raakt aan het debat over nieuwsmijding: een behoorlijke groep mensen neemt liever niet te veel nieuws tot zich: in het Digital News Report 2024 van het Commissariaat van de media zei 30 procent van de ondervraagden nieuws te ontwijken (in 2023 was dat 27 procent, tijdens corona 38 procent). Dat vermijdingsgedrag wordt wel verbonden met een zeker maatschappelijk fatalisme of een gebrek aan empathie, maar je kunt evenzeer stellen dat een nieuwsmijder juist te veel empathie heeft. Of precies genoeg, afgaande op de weinig opbeurende staat van de wereld waarvan in dat nieuws verslag wordt gedaan.

Voor NRC valt de kwestie die door Sauer en de briefschrijver werd aangesneden uiteen in twee delen: is het zo dat nieuws over (in dit geval) Oekraïne minder prominent wordt gebracht? En hoeveel belangstelling heeft de lezer ervoor? De situatie is niet meer zo als in de eerste periode na de Russische inval van 24 februari 2022, toen de oorlog het wereldnieuws domineerde, zegt buitenlandredacteur Simone Peek (vanuit Oekraïne): „De lat is hoger komen te liggen omdat meer herhaaldelijk geweld, geen ‘nieuws’ is. In de zin van dat het een voortzetting van het bestaande is. De oorlog duurt al zo lang en is steeds complexer geworden. Het hoofdverhaal is bekend, maar heeft nu vele vertakkingen. Naast de oorlogsmisdaden en het geweld ook de mobilisatie, de economie, de steun, de onderhandelingen, de burgerbevolking en wat dies meer zij. Deze zaken kosten tijd om goed uit te zoeken. Het is soms lastig vast te stellen waar het zwaartepunt ligt. Of welke vragen de lezers precies nog hebben.” Haar collega Mark Duursma zegt: „Als er aanleiding toe is zetten we Oekraïne nog net zo goed op de voorpagina.” Er wordt op de redactie dagelijks over Oekraïne gesproken.

Heeft de nieuwsmijder te weinig, te veel of precies genoeg empathie?

Die inspanningen lijken vruchten af te werpen. Een paar maanden geleden zette de lezersdesk van NRC de leescijfers van de verhalen over Oekraïne tussen oktober 2023 en 2024 op een rij. Daaruit bleek dat de aandacht voor Oekraïne in die periode redelijk stabiel was, zowel in het aantal artikelen (doorgaans tussen de 35 en 55 per maand), als in hoeveel die gelezen werden: ongeveer een vijfde van die artikelen werd goed gelezen. (Er is uiteraard een definitie van een ‘goed gelezen’ artikel, maar om cijferafstomping te voorkomen, laat ik die hier even achterwege.)

Interessant was dat uit hetzelfde onderzoekje bleek dat dezelfde cijfers voor de Gaza-oorlog minder stabiel waren. In oktober 2023 verschenen er zeer veel verhalen en werd een derde daarvan goed gelezen, maar daarna nam niet alleen het aantal artikelen over Gaza af, ook de belangstelling van de lezer. Toen de strijd in Libanon oplaaide, stegen ze weer. Het percentage van de Gaza-verhalen dat goed werd gelezen, bleef de meeste maanden onder de 10 steken. Wijst dat op minder empathie met mensen in een oorlog die verder weg is? Speelt een rol dat er minder maatschappelijke consensus is over welke partij de meeste steun verdient? Of zien we alleen maar de gevolgen van niet-inhoudelijke factoren als de lengte van artikelen?

Twaalf pagina’s Trump

De nieuwsmarkt is een concurrentiemarkt: de grootste dip in de Oekraïne-berichten viel samen met het begin van de Gaza-oorlog. Deze week viel het lezers op dat de inauguratie van de nieuwe president van de Verenigde Staten de verslaggeving wel erg domineerde. De editie van woensdag met twaalf pagina’s Trump verleidde een abonnee ertoe om een lijstje andere onderwerpen te sturen waar zij die dag liever over had gelezen: de Duitse verkiezingen, het tekort bij de gemeenten, het debat over het demonstratierecht en de ontwikkelingen in het pensioendossier. Bladerend in die ene krant kun je je er iets bij voorstellen, al zijn de genoemde onderwerpen deze week allemaal in NRC aan de orde gekomen.

De twaalf pagina’s (vergelijkbaar met de dosis Trump van acht jaar geleden) waren vooral een weerslag van de grote productie van de dinsdag. Toen werd er niet alleen veel geschreven over de VS, maar werd er ook massaal gelezen. Afgaande op het ‘Big Board’ met een overzicht van de best gelezen artikelen deed men zich collectief te goed aan Trumpverhalen, soms afgewisseld door een stukje sudoku of een hapje Japke-d. Bouma. Van afgetrumptheid lijkt voorlopig geen sprake te zijn.

Arjen Fortuin

Reacties: [email protected]

Delen





Mail de redactie