De techneuten van aardwarmtebedrijf Ennatuurlijk Aardwarmte voelen de bui al hangen. Door de slepende stikstofimpasse was het de afgelopen jaren soms al een „uitdaging” voor het bedrijf om projecten vooruit te krijgen, zegt directeur Alexander van Noort. Maar nu zou het weleens écht problematisch kunnen worden, vreest hij. „Als de regels nog strenger gaan worden, krijgen wij daar veel last van.”
Van Noort doelt op de uitspraak van de rechtbank Den Haag woensdag, in de rechtszaak die Greenpeace heeft aangespannen tegen de staat. De rechtbank oordeelde daarin dat het kabinet inderdaad in strijd met de stikstofwetgeving handelt, en gelastte de regering om maatregelen te nemen om er alsnog voor te zorgen dat de stikstofuitstoot snel fors daalt.
Voor Ennatuurlijk Aardwarmte, naar eigen zeggen de grootste aardwarmteproducent van Nederland, is dat een risico, zegt Van Noort. „Wij moeten zeer diepe putten boren. Dat doen we in principe met elektrische boorinstallaties, maar soms kan dat niet omdat er geen stroomaansluiting is. Het stroomnet zit vol. Dan wil je terugvallen op boren die met fossiele brandstoffen worden aangedreven. Maar dat is weer lastig als gevolg van de stikstofwetgeving. Op één van onze locaties, in Andijk in Noord-Holland, bemoeilijkt dat onze besluitvorming. Met nog strengere regels wordt het niet beter.”
Volgens Van Noort is dit een pijnlijk neveneffect van de stikstofzaak van Greenpeace: de natuur- en milieuorganisatie wil met die zaak afdwingen dat de natuur beter beschermd wordt, maar de energietransitie, die uiteindelijk via het tegengaan van klimaatverandering diezelfde natuur voor de lange termijn moet redden, wordt er juist door in de wielen gereden.
Van Noort: „Aardwarmte is een heel duurzame energievorm, veel schoner dan bijvoorbeeld gas, waarmee nu veel huizen worden verwarmd. Maar de overgang op zulke energiebronnen wordt zo bemoeilijkt. De intentie van Greenpeace is goed, maar zo snijden we onszelf en onze groene ambities in de vingers.”
De intentie van Greenpeace is goed, maar zo snijden we onszelf en onze groene ambities in de vingers
Breed gedeelde zorgen
In de hele duurzame-energiesector klinken dezelfde zorgen. Voorzitter Olof van der Gaag van de branchevereniging voor duurzame-energiebedrijven (NVDE) vreest voor een „stikstofslot op de energietransitie”, zegt hij. Ook hij vindt dat „zonde, omdat meer schone energie juist kan helpen de stikstofemissies structureel omlaag te brengen”.
Van der Gaag wijst op geplande windparken op land en zee, zonneparken, waterstoffabrieken, CO2-opslagprojecten, batterijen, verduurzamingsprojecten in woonwijken en individuele verduurzamingsinitiatieven van grote industriebedrijven die allemaal in de problemen zouden kunnen komen als de stikstofregels nog strenger worden – eigenlijk de hele duurzame-energiewereld dus.
Van der Gaag: „Het kleine beetje stikstofuitstoot tijdens de bouw valt in het niet bij de potentiële, structurele stikstofdaling, maar vormt nu wel een grote blokkade om energieprojecten te bouwen en om energie-infrastructuur uit te breiden. De impact op de energietransitie is moeilijk te onderschatten.”
Het grootste en venijnigste risico zit volgens hem bij de geplande uitbreiding van het stroomnet door de netbeheerders. In feite is dat de ruggengraat van de energietransitie, zegt hij. „De energievoorziening van de toekomst zal veel meer gebaseerd zijn op elektriciteit. Als de verzwaring van het stroomnet nog moeizamer gaat verlopen, dan komen veel andere projecten ook in problemen. Al die windparken op zee kunnen zonder kabels hun stroom niet kwijt.” Hij zegt dat er nu al drieduizend netverzwaringsprojecten vertraagd zijn als gevolg van de stikstofregels.
Tennet, en alle andere, regionale netbeheerders, zeggen hetzelfde. Twee jaar geleden stuurden zij een brandbrief naar het kabinet waarin ze waarschuwden voor het „stilvallen” van de energietransitie als gevolg van de stikstofproblematiek, en waarin ze wezen op een potentieel domino-effect. „Zonder stroomkabel geen laadpaal, nieuwbouwwijk of duurzame industrie. Als we niet de juiste vergunningen hebben, raken de woondeals en de klimaatdoelen uit zicht en wordt het nog lastiger om stikstofuitstoot te reduceren.”
‘Chaos compleet’
Een woordvoerder van Tennet zegt dat de exacte impact van het vonnis nog niet duidelijk is. Maar „de uitspraak […] maakt duidelijk dat de stikstof-duimschroeven verder worden aangedraaid. Er is steeds minder bewegingsruimte en om de doelen voor 2030 te halen, moeten er per direct maatregelen worden getroffen.”
Energiedeskundige René Peters van onderzoeksbureau TNO beaamt de zorgen in de sector. Ook hij noemt het vonnis „slecht nieuws” voor de energietransitie „Projecten die kunnen leiden tot een lagere CO2– én stikstofuitstoot kunnen mogelijk worden vertraagd door de stikstofemissie bij de aanleg. In die zin bijt de uitspraak zichzelf in de staart en werkt die het doel tegen.”
Deltalinqs, de branchevereniging voor Rotterdamse havenbedrijven – die ook een verduurzamingsopgave hebben – riep het kabinet op om „razendsnel aan de slag te gaan met haalbare plannen voor natuurherstel. We moeten nu alles uit de kast halen met elkaar om een verder vastlopend Nederland te voorkomen.”
Nog geen week geleden had diezelfde club al geconstateerd dat „de chaos en onzekerheid” rond stikstof „compleet” was. Dit naar aanleiding van een andere recente uitspraak, van de Raad van State, die ook al voor een verdere aanscherping van de stikstofregels had gezorgd.
Greenpeace Nederland-directeur Andy Palmen zegt in een reactie dat door de uitspraak het land juist van het ‘stikstofslot’ af gaat – en dat het de wetgever zelf is geweest die aanvankelijk dat slot heeft veroorzaakt.
Palmen: „De eerdere uitspraak van de Raad van State zorgde er inderdaad voor dat er niets meer kon dat de natuur schaadt. De laatste geitenpaadjes die de regering had bedacht, werden toen gebarricadeerd. Maar dat was dus omdat de regering de wet overtrad. De rechtbank wijst nu juist de oplossing aan, waardoor het probleem eerder kleiner wordt.
„De rechtbank zegt: geef de natuur de mogelijkheid om te herstellen, en dan ontstaat er weer ruimte voor bouwprojecten. Daarvoor moet de stikstofuitstoot inderdaad eerst naar beneden, en zullen allerhande projecten, niet alleen duurzame, misschien moeten wachten. Maar als je uitstoot in bijvoorbeeld de veeteelt – een van de grootste veroorzakers – terugdringt, kan de natuur weer terugveren en ontstaat er weer ruimte voor ontwikkeling.”
