Aanpak van winkeldieven stokt door gebrekkige medewerking van de politie

Zeker twintigduizend winkeldieven hoefden afgelopen jaar geen schadevergoeding te betalen aan de winkels waar ze hadden toegeslagen. Dat komt doordat de politie sinds begin 2024 nauwelijks nog gegevens van gearresteerde winkeldieven doorgeeft aan winkeliers. Supermarkten en andere winkelbedrijven kunnen de dieven daardoor niet aansprakelijk stellen en 181 euro schadevergoeding eisen.

Dat vertellen Stichting DAAD (een onafhankelijke organisatie die toezicht houdt op deze vorm van civiele aansprakelijkstelling) en de twee belangrijkste organisaties die voor winkels de schadevergoeding innen tegen NRC.

Het probleem is niet een-twee-drie op te lossen

Los van de strafrechtelijke aanpak door politie en justitie, is het voor winkeliers mogelijk dieven civielrechtelijk aan te pakken voor het plegen van een onrechtmatige daad. De pleger van zo’n daad is wettelijk verplicht om de schade te vergoeden. Deze civielrechtelijke benadering werd het afgelopen decennium populairder. Uit het recentste jaarverslag van Stichting DAAD blijkt dat in 2023 ruim 31.000 winkeldieven civielrechtelijk werden aangesproken, een stijging van bijna de helft in twee jaar tijd. Maar over 2024 valt dat aantal naar verwachting fors lager uit.

Directeur Niels van Os van SODA, dat naar eigen zeggen als gemachtigde voor zo’n 80 procent van alle winkels (waaronder Albert Heijn en Jumbo) de boetes int voor winkeldiefstallen, stelt dat deze organisatie sinds februari van zeker twintigduizend winkeldieven niet de gegevens heeft ontvangen van de politie.

Problemen

Ook Rogier Bakker, directeur van Overlastregistratie Nederland dat onder meer voor Vomar boetes int, zegt dat hij sinds februari nog maar een fractie van de opgevraagde gegevens ontvangt. „Door organisatorische problemen bij de politie worden ondernemers nu ernstig beperkt in het verhalen van de schade van winkeldiefstal”, constateert Stichting DAAD-bestuurder Lex Westerman.

Aan benadeelden van een strafbaar feit mag de politie gegevens over de dader verstrekken. Van winkeldieven werden die jarenlang automatisch verstrekt. Toen dat strijdig met de privacyregels bleek, werd een nieuwe werkwijze ingesteld. Daarbij werden de gegevens van winkeldieven eerst handmatig en op basis van het vierogenprincipe gecontroleerd door politiemensen, alvorens te worden doorgestuurd. De privacydesk van de eenheid Midden-Nederland was verantwoordelijk voor alle verstrekkingen.

De huidige problemen ontstonden in februari, toen de eenheid Midden-Nederland besloot niet langer de landelijke gegevens te verstrekken. Sindsdien moeten winkelbedrijven en hun vertegenwoordigers, zoals SODA, aankloppen bij alle tien afzonderlijke politie-eenheden. „Die hebben allemaal een eigen beleid rondom verstrekkingen. In de praktijk leidt dit ertoe dat nog nauwelijks gegevens van winkeldieven worden gedeeld”, zegt DAAD-bestuurder Westerman.

Er bestaan twee vormen van civiele aansprakelijkstelling. Bij de ene variant wordt de aansprakelijkstelling in de winkel afgehandeld, zonder aangifte, zonder tussenkomst van de politie. Voorwaarde is dat de winkeldief zich identificeert en doorgaans ook direct 181 euro betaalt. Bij de andere variant verschijnt de politie wel ter plekke, bijvoorbeeld omdat het een veelpleger betreft of een dief die zich niet wil legitimeren. Bij deze variant stokt de gegevensverstrekking .

Vervolging

Politie en justitie zitten al langer in hun maag met de hoeveelheid tijd die winkeldiefstal ze kost. Ze willen juist minder met de arbeidsintensieve arrestatie en vervolging van winkeldieven bezig zijn, omdat dit ten koste gaat van de aanpak van zwaardere misdrijven.

Zo werd in 2022 het ‘reprimande-beleid’ ingevoerd. Sindsdien krijgt een meerderjarige winkeldief die voor het eerst wordt aangehouden slechts een waarschuwing – mits de buit bescheiden is. Hij wordt niet vervolgd en krijgt geen strafblad.

Politie en justitie willen juist minder tijd besteden aan de arbeidsintensieve arrestaties en vervolgingen van winkeldieven

Momenteel bespreken politie en justitie een nieuw vervolgingsbeleid, waarbij ‘lichte’ delicten, zoals winkeldiefstal, in principe niet meer vervolgd worden. De huidige korpschef Janny Knol deed ervaring op met een dergelijke aanpak in haar vorige functie als hoofd van de eenheid Oost-Nederland. OM-topman Rinus Otte noemde een dergelijke benadering tegen NRC vorig jaar „een heel aansprekende”. De civiele aanpak van winkeldiefstal wordt dan juist belangrijker, omdat de strafrechtelijke aanpak achterwege blijft.

In dit licht vindt toezichthouder Westerman de gang van zaken bij de politie moeilijk te plaatsen. Hij wijst erop dat de Tweede Kamer eind vorig jaar juist twee moties aannam om de gang van zaken rond winkeldiefstal te versoepelen. Zo prijst een motie van de Kamerleden Michon-Derkzen (VVD), Kisteman (VVD) en Boswijk (CDA) de effectiviteit van civiele afdoening van winkeldiefstal. Ook wordt in de motie het kabinet opgeroepen met een plan van aanpak te komen om de publiek-private samenwerking bij winkeldiefstal te verbeteren.

181 euro

In een reactie op vragen van NRC erkent de politie dat „een aanzienlijke hoeveelheid” aan verzoeken over de gegevens van winkeldieven openstaat. Dat probleem is echter niet „een-twee-drie op te lossen” onder meer vanwege capaciteitsproblemen, ook moeten werkprocessen en privacywetgeving worden aangepast. Volgens de politie wordt gewerkt aan de invoering van een uniform landelijk proces voor gegevensverstrekking, maar heeft dat „nog tijd nodig”.

Een rekensom leert dat bij SODA aangesloten winkels tot nog toe een kleine 4 miljoen euro aan schadeloosstelling misliepen. Volgens directeur Van Os is de schade echter niet alleen in geld uit te drukken. De civiele aansprakelijkstelling en 181 euro die winkeldieven moeten betalen, weerhouden het gros van nogmaals in de fout gaan. Dat recidive zo wordt verminderd, baseert Van Os op interne gegevens over civiele aansprakelijkstelling die zonder tussenkomst van de politie tot stand komt. „In de 14.000 zaken die we de afgelopen twee jaar op die manier hebben afgewikkeld, zien we twee recidivisten.”

Delen





Mail de redactie