Het wankele bestand tussen Israël en Hamas

Driekwart van de 342 Nederlandse gemeenten verwacht de komende vier jaar een financieel tekort te hebben, oplopend tot gezamenlijk 5,2 miljard euro.

Daarvoor waarschuwt accountantskantoor BDO in zijn jaarlijkse doorlichting van de gemeentelijke financiën. De accountant bekeek de jaarrekeningen van 2023 en de meerjarenbegrotingen van 2024 tot 2028 van alle gemeenten en signaleert „onzekerheid, oplopende kosten en onduidelijkheid vanuit Den Haag”.

Op het eerste oog ziet de kaart van Nederland er in het rapport groen en daarmee positief uit, zei Marc Steehouwer, partner bij BDO Accountants & Adviseurs, dinsdagochtend. Het eigen vermogen van gemeenten is opgelopen tot 41 miljard euro, gemiddeld genomen steeg de solvabiliteit tot een overschot van 1,7 miljard euro in totaal, en gemeenten hadden in 2023 minder schulden.

Dat is belangrijk, zei hij. Gemeenten staan voor grote maatschappelijke opgaven, denk aan woningbouw, energietransitie en verschillende taken die het Rijk bij de lokale overheid heeft belegd, zoals jeugdzorg.

‘Ravijnjaar’

Maar de kaart met het toekomstbeeld kleurt rood. Volgens Steehouwer ziet „75 tot 80 procent van de gemeenten oplopende tekorten” ontstaan. Slechts 76 van de 342 gemeenten verwacht een overschot te hebben. In 2026 verandert de manier waarop het Rijk de gemeenten financiert, waarbij het een bezuiniging van ruim 2 miljard euro heeft ingeboekt. Dat jaar wordt door lokale politici omschreven als het ‘ravijnjaar’. Onderhandelingen tussen gemeenten en het kabinet zijn nog gaande over extra middelen. De Eerste Kamer eiste vorige week extra informatie van de minister van Binnenlandse Zaken over de impact van het ravijnjaar en de verhouding tussen taken en geld.

Duidelijk is dat er nieuwe taken bijkomen; gemeenten worden verantwoordelijk voor de verbetering van de schuldhulpverlening, het aardgasvrij maken van huizen, en het kabinet wil onder meer dat zij vergunningsprocedures versnellen om de bouw van nieuwe woningen te vergemakkelijken. Tegelijk stijgen de kosten doordat lonen en prijzen stijgen. „Compensatie blijft vooralsnog uit”, signaleert BDO.

Zo’n 70 procent van de gemeentelijke inkomsten komt van het Rijk, en veel uitgaven – bijvoorbeeld uitkeringen – liggen wettelijk vast. De „bewegingsvrijheid van gemeenten is beperkt”, zegt Steehouwer. „Jeugdzorg is al jaren lastig qua kostenbeheersing maar ook een wettelijke taak. Dat is bijna een blanco cheque.”

Bezuinigen en lastenverhoging

Gemeenten kunnen wel bezuinigen op bijvoorbeeld cultuur of sport. De accountant ziet dat een kwart van de gemeenten daarmee is begonnen, of de onroerendzaakbelasting (ozb), parkeertarieven en kosten voor paspoorten of het aanvragen van vergunningen verhoogt. „We zien dat verschraling toeneemt, we zien dat subsidies worden teruggedraaid”, zei Steehouwer. „Terwijl tegelijkertijd inwoners, bedrijven en bezoekers worden geconfronteerd met hogere lasten.”

Niet alle gemeenten nemen al maatregelen, sommige wachten af of het Rijk daadwerkelijk gaat bezuinigen, of gaan uit van een overschot. BDO waarschuwt hen: „Op het moment dat het Rijk pas laat in het jaar komt met geld, is het lastiger om het uit te geven. Je moet dan de menskracht, de middelen en de vergunningen hebben.” Ook het uitstel van bijvoorbeeld het vervangen van wegen, schoolgebouwen of het opknappen van groen, noemt BDO zorgelijk: „Dat leidt later misschien tot nog hogere kosten.” De accountant adviseert gemeenten om hun reserves aan te spreken.

BDO maakte ook opnieuw een ranglijst van alle gemeenten. Financieel het minst gezond zijn Alkmaar, Midden-Groningen, Castricum en Hattem. Het gezondst zijn Rotterdam, Oss, Best en Valkenburg aan de Geul. Het is de zevende keer dat het accountantskantoor alle gemeenten onderzocht.

Delen

Mail de redactie