Bezorgd Panama probeert te begrijpen wat Trump wil: gaat het hem echt om het kanaal of speelt er meer?

Actrice Romy Vreden (30) klinkt wat gejaagd, aan de telefoon. „Ja sorry hoor, ik sta in de tuin, één of andere pijp open te maken.” In het huis waar ze verblijft, is een stamleiding verstopt geraakt, vertelt ze, waardoor er vanmorgen opeens een sloot rioolwater via het doucheputje haar badkamer in was gestroomd. Om negen uur ’s ochtends had ze op haar blote voeten in de ontlasting van haar bovenburen gestaan, en nu staat ze dus in de tuin bij die pijp. Alles stinkt. Ze heeft geen schone handdoeken meer over. En ze is al laat voor de repetitie. „Dit is niet de allerfijnste manier om de dag te beginnen.”

Een dag later spreken we af in het Amsterdamse Theater Frascati. Daar repeteert Vreden, samen met regisseur Erasmus Mackenna en haar acht medespelers, voor de voorstelling Anatomy of a Suicide, de eerste Nederlandse opvoering van Alice Birch’ veelgeprezen toneeltekst uit 2017. De eerste drie woorden van het stuk worden uitgesproken door Vreden: „Het spijt me.” Vreden staat met haar voeten in een tapijt van toneelrook op de speelvloer, koudblauw belicht. Een onbestemde glimlach. Tegenover haar acteur Bauke van Boheemen, die haar man speelt. Uit het gesprek dat volgt, blijkt dat Vredens personage net een mislukte zelfmoordpoging achter de rug heeft. Vreden speelt het schrijnend onbewogen. Later in het stuk zal er een geslaagde poging volgen.

„Ja, het is zeker een zwaar stuk.” Terwijl Mackenna de lichten stelt, is Vreden op de tribune aangeschoven. „Je volgt drie generaties vrouwen”, vertelt ze, „die alle drie in meer of mindere mate psychisch lijden.” Zelf speelt ze Carol, de eerste generatie, een jonge vrouw in de jaren zeventig. De andere twee verhaallijnen gaan over Carols dochter en kleindochter, en spelen zich af in respectievelijk de jaren negentig en nu. Birch snijdt de drie verhaallijnen in haar stuk door elkaar heen, als in een muziekpartituur, waardoor er een bijzondere resonantie tot stand komt tussen de moeders en hun dochters. „Het thema is intergenerationeel trauma”, zegt Vreden. „Birch laat heel mooi zien hoe psychische kwetsbaarheid van generatie op generatie kan worden doorgegeven.”

Bureau Jeugdzorg

Mentale gezondheid, het is een thema dat Vreden aan het hart gaat. Voordat ze naar de Amsterdamse Theaterschool ging, volgde ze een opleiding tot pedagogisch medewerker Jeugdzorg. „Dat is het werk dat mijn moeder deed, en nog altijd doet. Eerst werkte ze in een weeshuis, later voor Bureau Jeugdzorg. Toen ik klein was, nam ze me mee op huisbezoeken bij de families die ze begeleidde. Ik ging dan met de kinderen spelen, buiten skeeleren en zo, terwijl mijn moeder met hun ouders of verzorgers sprak.” Vredens ogen schitteren als ze vertelt over haar moeders klik met jongeren. „Ze neemt ze serieus, dat is het belangrijkste denk ik. Je voelt je door haar gezien. Ze probeert altijd te begrijpen wat er in een ander omgaat, ook bij moeilijk gedrag. Er is altijd een reden, zegt ze. Ze is voor mij het levende bewijs dat je dat werk kunt blijven doen zonder afgestompt te raken.”

Dat het zorgen voor anderen Vreden met de paplepel is ingegoten, is zichtbaar. Tussen de scènes door, als Mackenna zich over de techniek buigt en de acteurs moeten wachten, schuifelt Vreden naar haar medespelers, vraagt hoe het gaat, zingt een stukje van een liedje, maakt een grap. „Dat doe ik bij deze productie misschien meer dan anders”, zegt ze. „Checken of iedereen zich nog oké voelt. Omdat het onderwerp zo zwaar is. In het repetitielokaal gingen we tussen scènes door vaak even dansen, om de boel los te schudden.”

Hoewel we Vreden in Nederland pas net een beetje hebben leren kennen, is ze in Duitsland een gevestigde naam. Toen ze in 2019 afstudeerde aan de Amsterdamse Theaterschool liep ze stage bij het Duitse Schauspielhaus Bochum, onder leiding van Johan Simons. De samenwerking beviel beiden zo goed, dat ze na haar afstuderen afreisde naar de stad in het Ruhrgebied om zich te verbinden aan Simons’ ensemble. Ze leerde in korte tijd accentloos Duits spreken en kreeg, naast mooie rollen bij het ensemble, een vaste rol in een Duitse tv-serie.

Ondanks haar liefde voor Bochum besloot Vreden vorig jaar haar contract bij het Schauspielhaus op te zeggen. „Ik wilde mijn horizon verbreden”, zegt ze. „Andere theaterstijlen leren kennen, andere mensen.” Ze nam daarmee een risico, maar haar agenda vult zich onverwachts snel sinds ze freelancer is. In 2023 maakte ze als ‘Nieuwkomer’ bij Orkater, samen met Simme Wouters en Sabine van Kuipers, de doorgecomponeerde muziektheatervoorstelling Ruimteplaat, een hedendaagse update van de plaat die in 1977 de ruimte in gezonden werd om buitenaardse wezens te informeren over het leven op aarde. „De B-kant van die plaat, zeg maar.” Afgelopen seizoen imponeerde Vreden onder andere met haar rol als Alyssia in het unaniem lovend besproken Stepping Stones, ook van Orkater, over de derde generatie Nederlanders met Surinaamse wortels.

En nu repeteert ze dus voor Anatomy of a Suicide. Toen ze, vanwege die rol, met een goede vriendin sprak over haar eigen verhouding tot suïcidaliteit, verraste ze zichzelf met wat ze zei: „Ik ben niet suïcidaal, maar als ik nu dood zou gaan, zou ik dat eigenlijk niet erg vinden.” Het inzicht lijkt haar ook nu weer ietwat te ontregelen. „Ik heb een lieve familie, ik heb mijn droombaan, ik heb ontzettend lieve vrienden. Dat geluk voel ik nu al. En ik ben pas dertig.” Ze lacht, en stopt weer met lachen. „Soms vraag ik me af: is er dan eigenlijk nog wel iets over om naartoe te leven?”

Kinderwagen

„Nog één keer scène 1”, klinkt Mackenna door de luidsprekers. De eerder nog bewust leeggehouden speelvloer staat inmiddels helemaal vol met rekwisieten. Een kinderwagen, appels, een ouderwetse telefoon, stoelen, kledingrekken, een platenspeler. Temidden van al die spullen staat Vreden, als Carol, onbewogen glimlachend. „Het spijt me”, zegt ze weer. Het beeld ademt triestheid. Een ander personage noemt Carol een paar scènes later „een zwart gat van een mens”. Toch ziet Vreden Birch’ toneeltekst als hoopvol. „Het is anders dan het werk van bijvoorbeeld Sarah Kane. Die had een heel pessimistisch wereldbeeld. Birch schrijft barmhartiger. Het verhaal is verdrietig, maar het is geschreven vanuit een verlangen naar verbinding. Het voelt belangrijk mijn personage met heel veel liefde te spelen.”

Alsjeblieft, laten we een beetje op elkaar letten

Op de vraag of Vreden nog iets kwijt zou willen aan de lezer, blijft het even stil. Ze twijfelt. „Ja, ik ga het gewoon zeggen.” Een brede lach. „We hebben elkaar nodig. Nee, maar serieus. Voor alles. Dat zit in heel kleine én heel grote dingen. Je moet soms voor je laten zorgen. En je moet je er bewust van zijn dat anderen jou soms nodig hebben.”

Toen ze de dag ervoor, nadat ze die pijp in de tuin open had staan maken, in verstrooide toestand bij de repetitie aankwam, had Sabine, een van haar medespelers, in het zaakje om de hoek een macchia latte voor haar gehaald. „Ik moest daar bijna van huilen. Ik had me zo rot gevoeld, zo vies. Dan maakt zo’n gebaar in één klap alles goed. Misschien is dat uiteindelijk waar Anatomy of a Suicide over gaat. We kunnen dit niet alleen, het leven. Iedereen heeft het weleens moeilijk. Dan hebben we de ander nodig. Dus alsjeblieft, laten we een beetje op elkaar letten.”

NRC presenteertDe rijzende sterren van 2025

Delen

Mail de redactie