In de vrieskou protesteren tegen AfD: ‘Duitsland bereikt een omslagpunt, we moeten iets doen’

Het is 03.30 uur in de ochtend, pikdonker en rond het vriespunt op het station van Leipzig. Groepjes jongeren verzamelen zich met volgepakte rugzakken, goed ingepakt tegen de kou. Onder hen zijn Bailey (26) en Riccardo (24). Ze hebben zich wekenlang voorbereid op dit moment: het partijcongres van de radicaal-rechtse partij Alternative für Deutschland (AfD), dit weekend in Riesa, nabij Leipzig. Op zaterdag is een grote tegendemonstratie gepland. Een deel van de demonstranten wil verhinderen dat het AfD-congres doorgang vindt, door in de vroege ochtend toegangswegen te blokkeren.

Bailey en Riccardo protesteren wel vaker, maar het is voor het eerst dat het stel meedoet aan zo’n ontregelingsactie. „We zijn rookies”, zegt Bailey, „maar Duitsland bereikt een omslagpunt: we moeten iets doen.”

Dat omslagpunt is de normalisatie van AfD. Tegenstander CDU plaatste deze week een bericht op Instagram: wil je op AfD stemmen? CDU biedt hetzelfde – maar dan als democratisch alternatief. Riccardo: „Het is toch bizar dat het onderdeel is van hun campagne dat ze op AfD lijken?” Als de politiek AfD niet stopt, moeten burgers het maar doen. Ze willen niet met hun achternaam in de krant uit angst voor de politie.

Volgeladen trein

Ze zijn niet de enigen die er zo over denken. Vanuit het hele land reizen deze nacht demonstranten af naar het voormalige industriestadje in de deelstaat Saksen – met de trein of met een van de bussen waarvoor van tevoren via Telegramgroepen tickets gekocht konden worden. Die bussen komen bijvoorbeeld uit Berlijn, Göttingen, Frankfurt. De trein van 04.00 uur vanuit Leipzig is volgeladen, mensen zitten in het gangpad op de grond tussen hun tassen, delen koffie en broodjes aan elkaar uit en kijken voor een groot deel slaperig voor zich uit.

Velen hebben zich grondig voorbereid, bijvoorbeeld door trainingen te volgen (Wat doe je in geval van arrestatie? Hoe verweer je je tegen de politie? Hoe maak je een menselijke ketting?) en informatiebijeenkomsten te volgen. Eén van die bijeenkomsten is de avond ervoor, in een voormalige industriewijk in Leipzig. In het donkere, oude fabriekspand met bij elkaar geraapte meubels zegt Sina Reisch (30) van actiegroep Widersetzen, een van de mede-organisatoren, dat ze met het protest willen laten zien dat niet alleen AfD groot is, maar de tegenbeweging óók. „Ja, AfD heeft hier in Saksen 31 procent van de stemmen. Maar 69 procent van de mensen stemde dus níét voor AfD.”

Rechtvaardigt dat het verhinderen van een partijdag van een politieke partij, die het recht om te vergaderen heeft? „Daar hebben we wel over nagedacht. Maar we kunnen alleen tolerant zijn, als we intolerant zijn tegen intolerantie”, zegt Reisch, die lila nagellak draagt. De actiegroep werkt met een ‘vingersysteem’: elke kleur krijgt eigen instructies en bezet straks een andere weg, Reisch hoort bij de ‘lila vingers’.

Burgerlijke ongehoorzaamheid

De afweging een politieke bijeenkomst te verhinderen speelde voor meer demonstranten, vertellen sommigen van hen de volgende dag. Zoals een 27-jarige uit de vriendengroep van Riccardo en Bailey, die alleen zijn codenaam ‘Spaghetti’ in de krant wil (Bailey’s codenaam: Saturnus, die van Riccardo: Bagel, en die van de groep als geheel: Domino). „Ik heb me afgevraagd of burgerlijke ongehoorzaamheid het juiste middel is, helemaal als het om een politieke partij gaat. Maar als je naar de geschiedenis kijkt, is het vaak succesvol geweest. Er is nu een verschuiving van wat ‘rechts’ wel en niet kan zeggen, we moeten een tegengeluid laten horen om te laten zien dat veel mensen daar niet oké mee zijn. Er is geen plek voor fascisme in Duitsland.”

We kunnen alleen tolerant zijn als we intolerant zijn tegen intolerantie

De trein is inmiddels aangekomen op het station van Riesa, iets voor vijven. Mensen zingen liedjes, roken een sigaretje of poetsen nog even hun tanden. Dat alles onder toeziend oog van tientallen politie-eenheden die de trein opwachten. Er worden zitkussentjes uitgedeeld voor later, als demonstranten zittend de toegangswegen willen blokkeren.

Bailey komt uit het westen van Duitsland maar studeert in Erfurt, ook in deelstaat Saksen. Daar woonde hij eerst ook, maar recent verhuisde hij naar Leipzig. „Vanwege de nazi’s.” Die scholden hem uit – bijvoorbeeld met het n-woord of homofobe opmerkingen – en met regelmaat hoorde hij van mensen uit de queergemeenschap die aangevallen werden. „Mijn vader heeft me altijd gewaarschuwd voor nazi’s, maar zo concreet als in Erfurt heb ik het nooit meegemaakt.”

Luid gejuich

Het begint te schemeren als de eerste bussen uit andere steden onder luid gejuich arriveren, alsook de volgende trein uit Leipzig. Het station van Riesa loopt vol met jonge, zingende demonstranten. Alle zusammen gegen den Faschismus! Ob Ost, ob West, nieder mit der Nazipest! Er wordt gezongen, gedanst en gesprongen: alles om warm te blijven – het is inmiddels beneden het vriespunt.

Democratie zou de rechten van minderheden moeten waarborgen, zegt demonstrant Emilia (23, codenaam Karl), uit het noorden van het land. „Radicaal-rechts beperkt die juist.” Vooral in Duitsland is dat zorgwekkend, zegt zij: hoe AfD bepaalde groepen wegzet als de vijand, is precies wat de nazi’s deden in de Tweede Wereldoorlog. Op een school waar ze werkt ziet ze de invloed daarvan al: veel scholieren denken dat migranten de oorzaak van hun problemen zijn. „Zo begon het destijds ook.”

AfD-politici gebruiken misschien niet de klassieke nationaalsocialistische terminologie, zegt ook de 27-jarige ‘Spaghetti’, maar de retoriek is hetzelfde. „In plaats van deportatie spreken ze van ‘remigratie’. Het is een gevaarlijk idee Duitse burgers te ‘remigreren’ op basis van hun afkomst.”

Pepperspray

Rond 7.45 uur begint de groep op het station – in heel Riesa zijn volgens de organisatie 12.000 mensen op de been, in deze groep ruim duizend – aan de route naar de te blokkeren weg. Via Telegramgroepen komen berichten binnen over andere wegen die reeds bezet zijn. Maar deze groep komt niet ver: in een brede tussenstraat worden de demonstranten van beide kanten naar elkaar toe gedreven door politie, soms wordt pepperspray gespoten, de gemoedelijke sfeer wordt grimmig. Mensen haken de armen ineen om een front tegen de agenten te vormen. Niemand mag meer in of uit, behalve pers.

Ook tegen andere demonstranten treedt de politie op, waarbij wapenstokken en honden worden ingezet. Een parlementariër van de politieke partij Die Linke krijgt klappen en raakt bewusteloos, schrijft hij later op Instagram. Het groepje van Bailey en Riccardo vergaat het ondanks „agressie van de politie” goed, vertellen ze achteraf: ze sluiten zich aan bij een andere blokkade.

Op de locatie van het congres zelf is tegelijkertijd een algemeen protest, waar met podia, muziek en rookmachines een festivalsfeer hangt. Tegen het vallen van de avond beginnen de meeste demonstranten aan de, voor sommigen urenlange, terugreis.

Delen





Mail de redactie