‘Alle problemen in Florida met Mar-a-Lago begonnen toen het hoofd van het nationale Archief ging klagen bij de Department of Justice omdat hij u haat. Er zit een nieuwe, maar gaat u haar vervangen en iemand op die positie zetten die daadwerkelijk de erfenis van de Verenigde Staten zal beschermen en er geen politieke agenda op na houdt?”
Deze vraag stelde radiopresentator en Trump-aanhanger Hugh Hewitt op 6 januari aan de bijna-president van de Verenigde Staten, Donald Trump. De achtergrond van de vraag was de inval door de FBI in Trumps huis in Florida in 2022, waar duizenden officiële documenten opgeslagen lagen, waaronder staatsgeheimen. Er zaten brieven bij van wereldleiders, onder wie de Noord-Koreaanse leider Kim Jong-un, die Trump beschouwde als ‘persoonlijke herinneringen’. Sinds 1978 wordt presidentiële post beschouwd als een officieel document; een besluit dat was genomen nadat oud-president Richard Nixon na zijn impeachment in 1974 documenten probeerde te verwijderen. Alle schriftelijke communicatie moet bewaard worden; zo kan een president ook op langere termijn verantwoordelijk worden gehouden voor zijn daden.
De dozen in Mar-a-Lago moesten in 2022 dus alsnog naar het archief. „De wet is van cruciaal belang voor onze democratie, waarin de regering door het volk ter verantwoording wordt geroepen”, legde toenmalig nationaal archivaris David S. Ferriero destijds uit. De zaak is nooit afgerond en dat zal met Trumps herverkiezing niet meer gebeuren. Zijn rancune is er niet minder om, zo blijkt uit het interview met Hewitt, waarin de twee het erover eens zijn dat ook de huidige archivaris Colleen Shogan maar het best vervangen kan worden.
Shogan is in 2023 benoemd door president Joe Biden, terwijl Ferreiro in 2009 door toenmalig president Obama was aangesteld en ook diende tijdens Trumps eerste termijn en deels onder Biden. Shogan, de eerste vrouw die deze functie bekleedt, is verantwoordelijk voor de nationale musea in Washington D.C. en het Nationaal Archief. Daarin worden de historische documenten bewaard, zoals de Onafhankelijkheidsverklaring uit 1776, de originele Bill of Rights zoals voorgesteld op 25 september 1789, maar ook de archieven van latere presidenten. Ook is ze verantwoordelijk voor het onderhouden en beschikbaar maken van presidentiële bibliotheken.
Er kwam wel kritiek op haar, maar niet uit conservatieve hoek. Zo schreef in oktober The Wall Street Journal dat ze tentoonstellingen in het museum van het Nationaal Archief had gecensureerd om de negatieve kanten van de Amerikaanse geschiedenis te minimaliseren en succesverhalen van witte Amerikanen prominenter te brengen. De aantijgingen werden ontkend. In reactie op de woorden van Trump liet een woordvoerder van het Nationaal Archief The Art Newspaper weten: „Dr. Shogan had een goede werkrelatie met president Trump en zijn team. We zien ernaar uit die relatie deze ambtstermijn voort te zetten.”
Helemaal duidelijk is het niet waarom Trump zijn pijlen op haar richt. Het was Ferreiro die de procedure rondom de archieven in Florida in gang zette. Wel bepleitte Shogan bij haar benoeming transparantie over het FBI-onderzoek.
De schrik zit er bij veel Nederlanders goed in. De vraag naar noodstroom was al toegenomen, onder meer vanwege de geopolitieke onrust, en zal vermoedelijk niet afnemen na de grote stroomstoring die maandag Spanje en Portugal ontwrichtte. De hier en daar rampzalige gevolgen op het Iberische schiereiland zijn voor Nederlandse netbeheerders en energieleveranciers aanleiding hun klanten erop te wijzen hoe afhankelijk het land in de loop der jaren is geworden van elektriciteit. Burgers en bedrijven worden op het hart gedrukt maatregelen te nemen om bij zo’n storing de eerste uren of dagen door te komen.
„In Nederland is een grootschalige stroomuitval extreem uitzonderlijk, maar Nederlandse burgers en bedrijven moeten zich wel voorbereiden. Denk dus vooruit”, schrijft Hans-Peter Oskam, algemeen directeur van Netbeheer Nederland, de branchevereniging voor netbeheerders, dinsdag op LinkedIn. Daarom is het nuttig je als burger voor te bereiden op een periode van 72 uur zonder stroom. Door vooraf te bedenken wat er afhankelijk is van stroom in je omgeving, wat de problemen kunnen zijn als de storing lang aanhoudt, en door een noodpakket aan te schaffen. Voor het geval dat.
„Is het koud? Houd ramen en deuren gesloten, zodat de warmte binnenblijft. En verwarm en bewoon vooral de kleinste ruimten in je huis”, meldt ‘Denk vooruit’, de overheidswebsite waar netbeheerders en stroomleveranciers naar verwijzen, met een overzicht van de risico’s die Nederland loopt. „Loop langs bij buren die misschien hulp nodig hebben. Kijk of je kunt helpen met praktische zaken zoals een powerbank om een telefoon op te laden.”
Lees ook
Geen aanwijzingen voor een cyberaanval, eerder voor een falend beveiligingssysteem
Noodstroom
Vitale instellingen en bedrijven beschikken over noodstroom, die de elektriciteitsvoorziening moet overnemen bij een storing. Zodat bijvoorbeeld operaties kunnen doorgaan en beademingsapparatuur blijft werken. Een bedrijf als E-TEC Power Management, gespecialiseerd in de levering van noodstroom en onderhoud van generatoren, vaart er wel bij. „De vraag neemt toe”, zegt service engineer Jurian Wijnalda, van dieselaggregaten, maar ook van batterijen die de stroomvoorziening onmiddellijk overnemen bij een storing, en de „tien tot zestig seconden” overbruggen die generatoren nodig hebben om stroom te leveren. „Dat zijn seconden waarin computers van bedrijven uitvallen, waarin zij belangrijke data kunnen verliezen.”
Ook de landelijke overheid is doordrongen van de ernst van een mogelijke crisis, zo blijkt uit het drie jaar geleden opgestelde Nationaal Crisisplan Elektriciteit. Daarin worden onder meer „dilemma’s” besproken zoals of de overheid goederen moet vorderen als burgers en bedrijven die gaan hamsteren. En er staan aanbevelingen in voor communicatie aan burgers: „Bevestig wat zichtbaar is, vertel wat je wel en wat je niet weet, ontkracht geruchten of laat weten dat je de geruchten kent en ze onderzoekt. Geef een handelingsperspectief mee: wat kunnen burgers doen?”
Vul emmers of bad met water
Dat een landelijke langdurige stroomstoring nooit helemaal uit te sluiten is, stelt ook David Smeulders, hoogleraar energietechnologie aan de TU in Eindhoven. „Zelf zou ik in zo’n geval allereerst een flinke hoeveelheid water inslaan, misschien door emmers of een bad te vullen, want de kans bestaat dat er op een gegeven moment geen water meer uit de kraan komt.”
Een aggregaat is niet goedkoop. Je moet het regelmatig testen. Er moet brandstof in. Het stoot CO2 uit
Dat instellingen en bedrijven noodstroom aanleggen, kan hij in sommige gevallen goed begrijpen. „Zoals een bedrijf in diepvriesijsjes.” Maar hij waarschuwt ook voor de nadelen. „Een aggregaat is niet goedkoop. Je moet het regelmatig testen. Er moet brandstof in. Het stoot CO2 uit. En wie zo’n apparaat heeft, komt in de verleiding het vaker dan nodig te gebruiken.”
De kans op een gigantische stroomstoring moet, hoe desastreus de gevolgen ook zijn, niet worden overdreven. De betrouwbaarheid van de elektriciteitsvoorziening is hoog; een Nederlander had afgelopen jaar gemiddeld 22 minuten geen stroom, de leveringszekerheid van het Nederlandse hoogspanningsnet was 99,99988 procent. Als een stroomstoring zich in Nederland voordoet, duurt deze gemiddeld twee uur. Die leveringszekerheid moet Nederland trachten te handhaven, zegt Smeulders.
„Je hoort de laatste tijd weleens mensen, zelfs netbeheerders, zeggen dat het wel een onsje minder kan, dat we een stroomstoring af en toe voor lief moeten nemen, bijvoorbeeld als een transformatorhuisje klapt doordat er ineens veel stroom uit zonnepanelen het net in stroomt. Dat is wat we moeten voorkomen.”
Intensief verbonden
Nederland maakt minder kans op grootschalige stroomuitval, leggen deskundigen uit, doordat het veel intensiever dan Portugal en Spanje is verbonden met de stroomnetten van andere landen, zoals Engeland, Duitsland, Denemarken, Noorwegen en België. Daardoor stroomt een haperend net in Nederland sneller vol met elektriciteit uit het buitenland. Bovendien zijn elektriciteitsnetten veelal „redundant” uitgevoerd. „De netten voor hoogspanning en middenspanning zijn dubbel uitgevoerd: er zijn ‘vluchtstroken’ ingebouwd waarlangs in geval van storing de stroom kan worden omgeleid”, zegt een woordvoerder van TenneT, beheerder van hoogspanningskabels in Nederland. Hierdoor blijven de gevolgen van een langere storing veelal tot het laagspanningsnet voor huishoudens beperkt, tot een enkele straat of een stadsdeel.
Ook zijn in Nederland afspraken gemaakt over reservecapaciteit en noodvoorzieningen, zegt Machiel Mulder, hoogleraar energie-economie aan de Rijksuniversiteit Groningen. Hij heeft eens een analyse gemaakt of storingen uit te sluiten zijn door een gigantische reservecapaciteit op te bouwen en allerlei systemen dubbel of driedubbel uit te voeren. „De voordelen daarvan wegen niet op tegen de nadelen, het is ontzettend duur.”
Dat betekent niet dat Nederland zich dan maar moet richten op de gevolgen van een eventuele stroomuitval. Beter is het, aldus Mulder, om de oorzaak van de stroomuitval in Spanje en Portugal grondig te bestuderen. „Als die oorzaak ligt in schade aan leidingen door grote temperatuurschommelingen, dan zouden we in Nederland bijvoorbeeld die leidingen nog beter kunnen beschermen tegen die schommelingen.”
Lees ook
In Spanje gonst het na de stroomstoring van de zorgen en geruchten
De politie heeft dinsdag een verdachte aangehouden in het onderzoek naar een video waarin twee personen tijdens Koningsdag in Amsterdam seks lijken te hebben te hebben op straat. De arrestatie volgt nadat de betrokken vrouw melding van verkrachting heeft gedaan, meldt de politie. Details over de verdachte zijn niet bekendgemaakt.
Op de beelden zou te zien zijn hoe een man zich afgelopen zaterdag op klaarlichte dag met zijn broek op zijn enkels tussen geparkeerde auto’s bevond. Hij zou bovenop een vrouw liggen en haar lijken te penetreren. Beelden van het voorval werden de afgelopen dagen verspreid op X, Whatsapp en andere sociale media. Al snel rees de vraag of de seks wel met instemming van de vrouw was geweest en of de beelden geen getuigenis waren van seksueel geweld.
De politie van Amsterdam liet maandag al weten te onderzoeken of sprake is van verkrachting. De identiteit van de twee personen zou bij de politie bekend zijn, en de twee zouden elkaar kennen. Een woordvoerder van de politie riep op het filmpje van sociale media te verwijderen en voegde daaraan toe dat „het delen van seksueel getinte beelden zonder toestemming” strafbaar is.
Het is niet het enige filmpje dat op sociale media rondgaat van mensen die op koningsdag seks hebben in de publieke ruimte. Ook zijn tijdens Koningsdag meerdere jong vrouwen gefilmd terwijl zij aan het wildplassen waren. Deze video’s werden zonder hun medeweten op sociale media gedeeld.
Reactie Halsema
Op haar Instagram-account sprak de Amsterdamse burgemeester Femke Halsema zich al uit over de kwestie. „Het maken en verspreiden van dit soort beelden is niet alleen strafbaar, maar ook diep vernederend en kwetsend”, schrijft Halsema. „Niemand mag zonder expliciete toestemming naakt of tijdens seks worden gefotografeerd of gefilmd.”
Malta moet per direct stoppen met het verstrekken van zogenoemde ‘gouden paspoorten’ aan vermogende buitenlanders. Dat heeft het Europees Hof van Justitie dinsdag geoordeeld. Via deze regeling konden niet-EU-burgers in ruil voor een forse investering het Maltese – en daarmee ook het Europese – burgerschap verkrijgen.
Malta, de kleinste lidstaat van de Europese Unie, was de laatste die paspoorten ‘verkocht’. Wie ongeveer 1 miljoen euro investeerde, kreeg er het Maltese staatsburgerschap bij. De Europese Commissie wil al langer dat de Maltese overheid die regeling afschaft en kreeg daarin dinsdag gelijk van het Europese Hof van Justitie, dat oordeelde dat de verkoop van burgerschap neerkomt op „vermarkting van burgerschap” en in strijd is met EU-verdragen.
Met deze uitspraak is het transactioneel verstrekken van paspoorten voortaan verboden in alle EU-lidstaten. Eerder uitte de Europese Commissie ook kritiek op Nederland, dat tegen in ruil voor grote investeringen verblijfsvergunningen verstrekt. „Daarover heeft het Hof zich nog niet uitgelaten,” zegt Armin Cuyvers, hoogleraar Europees recht aan de Universiteit Leiden. Bulgarije en Cyprus hadden paspoortprogramma’s vergelijkbaar met die van Malta, maar schaften die onder Europese druk af.
Volgens Cuyvers vereist het Europese recht dat er een daadwerkelijke band bestaat tussen een persoon en het land dat een paspoort verstrekt. „Alleen een financiële bijdrage is daarvoor simpelweg niet genoeg, oordeelt het hof nu. Hoe sterk die connectie precies moet zijn, is nog onduidelijk.”
Tot op heden hield Malta vol dat de Commissie niets te zeggen had over naturalisatie. Dat het Hof daar nu anders over heeft geoordeeld, is best opmerkelijk, zegt Cuyver. „Ze zijn echt de Rubicon overgestoken”, aldus de hoogleraar. „Nationaliteitsrecht, in het bijzonder toekennen van nationaal burgerschap, is traditioneel een soeverein domein van lidstaten. Dat het EU-recht daar nu grenzen aan stelt, is een belangrijke en wellicht omstreden stap in een tijd waarin migratie en burgerschap politiek zo gevoelig liggen.”
‘Puur transactioneel’
Wie een Maltees paspoort bezit mag niet alleen in Malta verblijven, maar ook wonen, werken of een bedrijf vestigen in alle andere lidstaten van de Europese Unie. Daarnaast geeft een paspoort ook stemrecht bij de Europese parlementsverkiezingen, ook bij verblijf in een andere lidstaat.
Malta was lange tijd niet het enige land dat zogenoemde gouden paspoorten verstrekte, wel voerde het volgens Cuyvers bijzonder vergaand beleid. „Het was puur transactioneel: je moest een huis kopen van minimaal zeven ton, zes ton overmaken aan de Maltese overheid, en een gift doen aan een goed doel. En als je sneller je paspoort wilde, betaalde je nog 150.000 euro extra.” De investeerder hoefde daarbij niet in Malta te gaan wonen. Volgens persbureau AP heeft het land de afgelopen jaren op deze manier zeker duizenden paspoorten ‘verkocht’ en er miljarden mee verdiend.
Wijdverbreid
Volgens een rapport van corruptiewaakhond Transparency International uit 2023 gebruikten Russen die volgens Europese sancties, uitgevaardigd vanwege de oorlog in Oekraïne, niet naar de EU mochten reizen, Maltese paspoorten om bedrijven op te richten in andere lidstaten. „Russische oligarchen konden via zulke paspoorten precies die sancties omzeilen”, zegt Cuyvers. „Wat ze ook volop deden.”
De Europese Commissie maakte zich bovendien ook zorgen over een ‘race to the bottom’, waarbij lidstaten elkaar zouden beconcurreren met steeds lagere prijzen voor paspoorten. „De angst was dat EU-burgerschap op die manier uitgehold zou worden,” aldus Cuyvers.
Het Maltese paspoortprogramma werd ook gelinkt aan corruptie en witwassen. De in 2017 door een autobom omgebrachte onderzoeksjournalist Daphne Caruana Galizia legde verschillende corruptie-affaires bloot. Ze deed eveneens onderzoek naar de handel in paspoorten. Garuana beschreef Malta als maffiastaat én toegangspoort tot de EU voor niet-westerse criminelen.
