Klei-liefhebbers opgelet. De meest misdadige kip – pardon, pinguïn – uit de filmgeschiedenis is terug. Jarenlang zat Feathers McGraw veilig achter de tralies van een Engelse dierentuin. Maar in de nieuwste film van Aardman Animations, Vengeance Most Fowl (vrij vertaald: Gevleugelde wraak), zint hij op wraak. Zijn slachtoffers? Een kale, kaasminnende uitvinder in groene spencer en zijn langorige hond, Wallace en Gromit, die hem destijds inrekenden na een diamantroof.
Op het plaatselijke politiebureau hangt nog altijd een vergeelde poster met de tekst WANTED. Have you seen this chicken? 10.000 GBP reward. Want McGraw is een meester in vermommingen: door een simpele rode rubberhandschoen transformeert hij van pinguïn in kip, zonder dat iemand het doorheeft. In het begin van Vengeance Most Fowl zet die handschoen zelfs een hele reeks desastreuze gebeurtenissen in gang. Een hoofdrol is daarbij weggelegd voor de nieuwste uitvinding van Wallace: de geautomatiseerde tuinkabouter Norbot.
Claymation wordt de techniek van regisseur Nick Park genoemd: klei-animatie. Door minutieuze stop-motion bewegen de personages zó vloeiend dat je soms vergeet dat ze geboetseerd zijn. Alleen een verdwaalde vingerafdruk her en der herinnert aan de vele uren handenarbeid. Al in 1989 verscheen de eerste Wallace & Gromit-film. ooit begonnen als afstudeerproject van Park. In A Grand Day Out raakt Wallace ervan overtuigd dat de maan gemaakt is van kaas. Mooi toeval, want zijn eigen voorraad Wensleydale cheese is net op – en dus knutselt hij gauw een raket in elkaar. De film was een groot succes, tot in de kaashandel aan toe: naar verluidt werd de Wensleydale-fabrikant erdoor van de ondergang gered.
In 1993 volgde The Wrong Trousers, waarin Feathers McGraw (de schurk met de rubberhandschoen op z’n kop) een kamer huurt bij Wallace en Gromit. En A Close Shave (1995) draaide om het onschuldige schaapje Shaun – sinds 2007 heeft die zijn eigen succesvolle kinderserie.
Risico
Waar die eerdere films nog pakweg een half uur duurden, heeft Vengeance Most Fowl een lengte van bijna 80 minuten. Daarin schuilt een risico. Aardman Animations heeft zeker potentie én geduld voor lange speelfilms. Zo was Chicken Run (2000) een kaskraker. Maar soms verliezen ze aan scherpte, zoals met The Curse of the Were-Rabbit (2005) en Chicken Run: Dawn of the Nugget (2023). In dit geval pakt de keuze uitstekend uit.
Nergens krijg je als kijker het gevoel dat het een gemakzuchtige sequel betreft. De vele referenties naar The Wrong Trousers zijn voor ingewijden extra leuk en voor nieuwelingen niet storend. Waar Feathers McGraw in de eerste film handig gebruik maakte van een meetlint, doet Gromit nu hetzelfde met zijn oprolbare leiband. De bloedstollende achtervolgingsscène vindt ditmaal niet plaats op een speelgoedtrein maar op een even kneuterige woonboot. En las Gromit in de eerdere film boeken van Fjodor Dogstojevski, nu is hij verdiept in het werk van Virginia Woof.
Ook andere knipogen zijn geslaagd, zoals de scène waarin McGraw in een bureaustoel zit en een witte pluizige zeehondenpup aait à la James Bond-schurk Blofeld en zijn kat. De orgelscene met Bachs Toccata en Fuga in d-moll is pure gothic horror.
Vengeance Most Fowl is een film die je wil kijken én herkijken. En als je er dan nog geen genoeg van hebt, is ook the making of een aanrader: met onvoorstelbare toewijding buigen de makers zich over de kleinste details. Of zoals tuinkabouter Norbot zou zeggen: „No job is too small.”
Als het kabinet niet ingrijpt, stevent de landbouw dit jaar af op „ongecontroleerde chaos”, vreest Tweede Kamerlid Harm Holman van coalitiepartij NSC. Strengere mestregels uit Brussel en rechtszaken van milieu-organisaties kunnen leiden tot „gedwongen krimp” van de veestapel. Ten koste van juist kleinere, kwetsbare boerenbedrijven en zonder sturing op regionaal natuurherstel waar dat nodig is.
Op aandringen van de Kamer werkt landbouwminister Femke Wiersma (BBB) begin dit jaar uit hoe ze de uitstoot van schadelijke stoffen wil terugdringen. Maar het beleid voor schonere landbouw gaat veel Kamerfracties niet snel en niet ver genoeg, inclusief coalitiepartijen NSC en VVD. „Er is een doorbraak nodig”, zegt Holman. „Een overtuigend plan dat Europa en de rechter laat zien dat Nederland op de goede weg is.”
Heeft u geen vertrouwen in de stikstofaanpak van minister Wiersma?
„Nou, ik ben zeer benieuwd waar ze mee komt. Wij als Kamer hebben met de minister goede discussies gevoerd. Ze werkt hard. Maar de vraag is: hoe creëren we een doorbraak? En is de minister in staat om een doorbraak te creëren? Er is geen duidelijk toekomstbeeld, geen visie. Geen structuurbeleid hoe de landbouw er over vijftien jaar uit moet zien.”
Dat is toch juist de taak van een kabinet: een toekomstbeeld hebben, er beleid van maken?
„Ja, en dat is er niet.”
Dat had het kabinet Rutte-IV wel meer.
„Nee, ook niet.”
Niet uitgewerkt, nee, maar er was wel een duidelijker doel, toch? Van duurzame, meer ‘dierwaardige’ kringlooplandbouw in 2040?
„Ja, oké. Tot nu toe heeft deze coalitie vooral gezegd wat ze níét wil – de BBB voorop – en niet wat ze wél wil. Dat kun je mij als woordvoerder landbouw van NSC ook aanrekenen.”
Landbouw is voor ‘rechtsstaatpartij’ NSC niet het belangrijkste thema, geeft Harm Holman (67) toe. Zijn eigen leven heeft wel altijd om boeren – en politiek – gedraaid. Holman nam het familiebedrijf in het Drentse Steenbergen van zijn vader over en was veertig jaar melkveehouder. „Met veel plezier. In de natuur werken, met beesten. Ik heb nooit dankjewel tegen een baas hoeven zeggen.”
Holman speelt soms de hofnar, die ongemakkelijke waarheden in grappen verpakt, zegt hijzelf. Tijdens een debat in oktober met partijleider Caroline van der Plas plus minister Wiersma en staatssecretaris Jean Rummenie vergeleek hij de drie BBB’ers met het strijkorkest op de Titanic dat tijdens het zinken bleef doorspelen. „Dat hebben we uitgepraat. In die zin zijn de verhoudingen goed genoeg.”
Vóór NSC was Holman een klassieke CDA’er. Hij zat jaren in de Provinciale Staten van Drenthe, de lokale politiek en het waterschap. Het CDA vond hij een „oude bestuurderspartij” geworden, en hij werd geraakt door het Kamerwerk van Pieter Omtzigt in de Toeslagenaffaire. Holman meldde zich aan bij NSC; als nummer twintig op de lijst haalde hij nét de laatste zetel.
Zolang als het duurt, probeert Holman nu in Den Haag om „jaren falend overheidsbeleid” rond de landbouw recht te trekken. „Daar heb ik als toenmalig actief lid van het CDA gewoon aan meegewerkt”, erkent hij. „Al was dat met het geloof dat wat we deden zou kunnen werken. Als je nu kijkt naar de PAS-melders” – de 2.500 boeren die zonder vergunning zitten omdat de Raad van State in 2019 het Programma Aanpak Stikstof afkeurde – „dat is het kaliber Toeslagenaffaire, daar worden mensen vermorzeld door een overheid die niet adequaat bestuurt.”
Er ligt een Hoofdlijnenakkoord van vier coalitiepartijen, óók van NSC. Minister Wiersma van BBB voert het uit. En dan botst ze steeds met een Kamermeerderheid, waaronder NSC.
„De minister staat voor een heel moeilijke taak, maar we vinden ook dat het te lang duurt. Je ziet de Kamer ieder debat en iedere vergadering ongeduldiger worden. Over het Hoofdlijnenakkoord moeten we ook constateren dat alles toch anders loopt dan we vorig jaar hadden ingeschat. De kans dat we dit jaar uit Brussel een versoepeling van de mestregels terugkrijgen is nihil, en volgend jaar heel klein, denk ik.”
Als je als coalitiepartij je handtekening zet onder irreële ambities, weet je toch: dit gaat mis?
„Ook ik had een redelijk vertrouwen in het binnenhalen van in ieder geval een vorm van versoepeling van mestgebruik. Maar de praktijk blijkt veel weerbarstiger. Met de huidige Europese normen, en zonder een plan voor natuurherstel, gaat het de komende vier jaar ook niet lukken een mestuitzondering terug te krijgen.”
Of was het een politiek spel? We geven BBB wat ze willen, inclusief het ministerie, en dan komen ze er vanzelf achter dat dat onmogelijk is.
„Nou ja, de PVV heeft de ruimte gekregen om hun hoofdthema, het asielbeleid, anders vorm te geven. We zijn nu een half jaar verder en het begin is er, maar of dat daadwerkelijk een succes wordt, is nog de vraag. Dat zou je een beetje kunnen vergelijken met BBB en de landbouw.”
Iedereen zit in ieder geval in deze situatie door een politieke uitruil.
„Dit was de manier om überhaupt met instemming van vier partijen tot een regeerprogramma te komen.”
Waar stevent de landbouw op af?
„Er zijn twee heel grote problemen die acuut zullen worden. Dit jaar mag er al 20 procent minder mest worden uitgereden op het land, volgend jaar 30 procent: dat zijn samen uiteindelijk 600.000 vrachtwagens met mest die we overhouden. De extra kosten om die mest af te zetten lopen voor veehouders in de tienduizenden euro’s. Dat zal uitgerekend jonge, startende boeren treffen, die hebben al veel financieringslasten. En de kleinere familiebedrijven, vrees ik.”
En het tweede acute probleem is?
„De rechters doorkruisen alles. Voor de Kerst heeft de Raad van State bepaald dat het verrekenen van stikstof binnen de ruimte van een vergunning niet meer kan. Deze maand volgt een uitspraak in een bodemprocedure van Greenpeace, dat herstel van zo’n 80 procent van de kwetsbare natuur eist. En milieugroep MOB heeft een ‘tsunami’ aan rechtszaken aangekondigd als de overheid niet gaat handhaven tegen de nu gedoogde PAS-melders. Ik ben geen jurist, maar mijn boerenverstand zegt me dat dit verstrekkende gevolgen gaat hebben.”
Dat klinkt alsof u rechters de schuld geeft, terwijl die alleen zeggen: overheid, leef je eigen wetten na.
„Ja, dat kun je ons als overheid dan verwijten.”
De coalitie en het kabinet wilden de PAS-melders met voorrang legaliseren, maar minister Wiersma heeft nu gezegd: gaat niet, is geen stikstofruimte voor, ik wil drie jaar uitstel.
„Onaanvaardbaar. Ik heb de minister in december met een motie om een aanvullend plan gevraagd, want veel PAS-melders zijn zo ten dode opgeschreven. In het Hoofdlijnenakkoord staat dat wij geen gedwongen krimp van de veestapel willen. Nou, dit kan gewoon uitdraaien op gedwongen krimp. De rechter zegt straks tegen PAS-melders: u bent uitgebreid naar 150 koeien, maar volgens uw eerdere, wel geldige vergunning mag u maar 80 koeien melken. Hetzelfde gaat gebeuren als de rechter Greenpeace in het gelijk stelt. Dan zal de overheid natuurvergunningen van boeren en andere bedrijven moeten gaan intrekken. Ook dat zal gewoon gedwongen krimp zijn, al willen we het niet.”
Het kabinet wil maximaal 2,5 miljard euro uittrekken voor een nieuwe regeling om veehouders vrijwillig uit te kopen. Dat is dan geen gedwongen krimp, maar krimp is wel degelijk het doel. Is het geen woordenspel?
„Ja. Een jaar geleden werd je kop er dan nog afgehakt, maar in de sector is nu meer acceptatie dat krimp van de veestapel onontkoombaar is.”
Hoeveel krimp? 10 à 20 procent?
„Daar doe ik geen uitspraken over, anders gaat de discussie dáárover. We willen in ieder geval toe naar een permanente, vrijwillige uitkoopregeling. Alleen: daar is geen geld voor gereserveerd. Het vorige kabinet had 25 miljard euro voor duurzame landbouw, dat geld is overboord geknikkerd. Er is nu 5 miljard euro over.”
U was er toch zelf bij toen dat geld overboord werd geknikkerd?
„Het formele antwoord is: dat was de uitkomst van de onderhandelingen.”
Een publiek geheim is: BBB wilde geen miljarden voor uitkoop van boeren.
„Dat is uw waarneming. Als je een doorbraak wilt in het stikstofdossier, zul je middelen nodig hebben. Die erkenning komt er wel als de minister plannen gaat maken, denk ik. Het zou mij niet verbazen als dat ook bij de Voorjaarsnota zal blijken.”
Wat is uw oplossing? Wat moet het kabinet de komende periode doen?
„Nou, er wordt wel gewerkt aan goede hervormingen, maar die kosten jaren, en die tijd hebben we niet voor de boeren. Zoals een nauwkeuriger stikstofbeleid, gericht op uitstoot in plaats van neerslag. Geen algemene normen voor schadelijke stoffen, maar nieuwe uitstootnormen per boerenbedrijf. Uiteindelijk kunnen we alleen uit deze crisis komen door minder stikstof en meer natuurherstel.”
En hoe krijgen we dat voor elkaar?
„Daarvoor moet je in ieder geval een omslag maken naar grondgebonden landbouw, waarbij het land van veehouders in balans is met de hoeveelheid dieren en mest. Boeren kunnen dan zelf genoeg veevoer verbouwen en zelf alle mest uitrijden. Een soort kringlooplandbouw, dus. Dat is in 2021 ook al met Brussel afgesproken, de Kamer heeft minister Wiersma nu voor mei een plan gevraagd om tot grondgebonden landbouw te komen. Maar ik kan niet goed inschatten of ze er serieus werk van wil maken.”
Grondgebonden landbouw staat ook niet in het Hoofdlijnenakkoord.
„Nee.”
Waarom niet?
„De noodzaak werd niet gevoeld om hier een passage aan te wijden.”
Wilde BBB dat niet?
„Nou ja, het is not done om in detail over onderhandelingen te praten.”
Grondgebonden landbouw betekent krimp, en de gevreesde ‘graslandnorm’: een maximum aantal dieren per hectare. Daar is het Landbouwakkoord in 2023 mede op geklapt. LTO, de grootste boerenorganisatie, wil het niet.
„Een heleboel andere partijen denken constructief mee. Maar in die zin ben ik wel teleurgesteld in het bestuur van LTO. Dat is aan het ‘terugploegen’ en de boel een beetje aan het ondermijnen, met een lobby tegen grondgebonden landbouw. In de Kamer is een meerderheid bereid er een initiatiefwet voor in te dienen, als de minister zelf niet met een plan gaat komen.”
Is het niet de wereld op zijn kop? De Kamer overweegt een initiatiefwet en burgers moeten via de rechter naleving van wetten afdwingen: omdat de regering niet wil handelen.
„Zo heb ik er nog niet naar gekeken. Misschien kun je het zo stellen, ja.”
Hoeveel invloed heeft u in de coalitie? NSC staat in peilingen op nul tot drie zetels.
„Dat zegt mij niet zoveel. Het is heel simpel: deze regering heeft 88 zetels, waarvan wij er 20 hebben.”
En kan deze wankele coalitie zo’n kritische, interne discussie wel aan? Klapt het kabinet?
„Ik denk het niet. De landbouw omvat slechts één procent van de Rijksbegroting. En het landelijk gebied, een gezonde natuur, ons voedsel en de boerenstand zijn te belangrijk om niets te doen. Het stikstofprobleem moet gewoon opgelost. Anders blijven we nog vijf jaar klooien.”
Vandaag wordt de volgens zijn familie ‘door god geroepen’ Jean-Marie Le Pen begraven. Welke god dat is? Dat is niet bekendgemaakt. Ik vrees dat Allah weinig kans maakt.
Zelf ben ik benieuwd naar het type rouwauto waarmee Jean-Marie naar zijn laatste kuiltje wordt gebracht. Tesla? Dat zou zomaar kunnen. Mooie symbolische keuze. Actueel ook. Misschien wil Musk hem zelf wel rijden. Of heeft Elon geen tijd? Hij is namelijk het malle manusje-van-alles van de knettergekke pussygrabbelaar oom Donald en dus veel te druk-druk-druk. Allereerst met het naar zijn rechterhand zetten van het Duitse en Britse volk. Deze week hield hij een objectief en vooral kritisch gesprek met de extreemrechtse Alice Weidel van de Duitse AfD. Daar kwam uit dat de nazi’s eigenlijk socialisten waren. Tsja.
Extreemrechts is in het huidige politieke klimaat wel een risicowoord. Volgens Wierd Duk moet je de Germaanse Alice namelijk populistisch rechts noemen. Extreemrechts vindt Telegraaf-journalist Duk overdreven. En we weten: bij die krant overdrijven ze niet graag.
Over De Telegraaf gesproken. Afgelopen zondag heb ik kortstondig hun website gehaald. Dat is de natte droom van elke artiest. Volgens het wakkere ochtendblad was mijn auto op Oudejaarsavond in Culemborg in de fik gestoken door stomdronken jongeren. Hoe ze daarbij kwamen? Dat had ik zelf geschreven. Waar? In deze vermaledijde grachtengordelkrant. Alleen had de wakkere redactie niet begrepen dat het in een column stond. Aandoenlijk toch? Vervolgens heb ik wel de hele week last gehad van het schoolkrantbericht dat overigens al na een uur van de site was gegumd. Maandagochtend wilden twee jongens van de radio mij spreken over mijn levensgevaarlijke avontuur in de Betuwe. Verder ontving ik tientallen mailtjes van allerhande laaggeletterden die mij met veel taalfouten meldden dat het natuurlijk de mocro’s waren die het hadden gedaan. Mijn ouwe trouwe Volvo-garage wilde mij zo snel mogelijk een nieuwe auto verkopen. Toen ik Wierd belde om te vragen welke minkukel dit beginnersfoutje had gemaakt, vertelde hij dat het om een beetje zielige stagiair ging. Ik vroeg of die ontslagen is? Integendeel, het joch is deze week nog toegetreden tot de hoofdredactie.
Ook Wilders belde me. Maar die had ander nieuws. Een primeur zelfs. Hij heeft zijn schildknaapje Schoof opdracht gegeven om tegen de Belgen te zeggen dat we onderweg zijn. Ik begreep hem niet helemaal. Of ik kranten las? „Alleen De Telegraaf”, antwoordde ik. Volgens Geert worden op dit moment de grenzen op onze steeds warmer wordende planeet verlegd. Groenland, Canada, de Golf van Mexico, het Panamakanaal, Oekraïne plus wat kruimelwerk rond de Zwarte Zee komen allemaal in andere handen. Dus leek het Geert niet meer dan terecht om, nu het ijzer kokendheet is, Vlaanderen te confisqueren. We spreken toch al jaren dezelfde taal en dit is het moment om toe te slaan. Defensieminister Ruben Brekelmans heeft de troepen al naar het zuiden gestuurd. Eerst wordt Zeeuws-Vlaanderen ingenomen en daarna stoten we door naar Brugge, Gent en Kortrijk. Half België dus. De andere helft gaat samen met Luxemburg naar de Fransen. Over Brussel wordt nog gesteggeld. Niemand wil het namelijk hebben. Ze polsen Frans Timmermans of hij het misschien wil. Gewoon als souvenir. Om af en toe in een dronken bui nog eens nostalgisch doorheen te lallen.
Het plan is om de PVV’er Gom van Strien te benoemen tot Commissaris van de Koning in de nieuwe Nederlandse provincie Vlaanderen. Uiteindelijk neemt Ronald Plasterk het stokje over. Waarom Gom en Ronald? Die hebben veel ervaring met spullen die ze niet eerlijk hebben gekregen.
Blijft er één vraag open: welke god haalde Le Pen? En waarom nu pas? God is toch goed en houdt toch van de mensen? En vooral van de armoedzaaiers en verschoppelingen. Waarom mocht Jean-Marie zo lang op aarde ronddolen? Wel grappig dat hij weg moet op het moment dat bijna de hele wereld kiest voor zijn enge gedachtegoed. En nu is homohater Anita Bryant ook al hemelen. Ach ja, om mezelf maar weer eens te citeren: alle levens lopen uiteindelijk toch goed af.
Musks machtsfantasieën nemen een duistere wending. Nog niet eens zo lang geleden leek de techmiljardair toch vooral een intelligente, succesvolle, maar ook wat onvolwassen man die van alles véél wil hebben: raketten, satellieten en auto’s. Nationaliteiten, vrouwen. Kinderen, bedrijven. Veel geld en aandacht. Bij zijn overname in 2022 van Twitter, het virtuele schoolplein van de wereld, liet hij zich filmen met een wasbak, een sink, en zei hij: „Let that sink in.” Veel humor – dat is duidelijk iets waar Musk nog aan moet werken, maar zijn actie was wel effectief: op dat moment kon niemand zich nog voorstellen dat dit het startschot zou zijn van een radicaliseringsproces. Inmiddels staan alle seinen op rood, helemaal nu Musk de loftrompet steekt over uiterst rechtse figuren en partijen, in onder meer het Verenigd Koninkrijk en Duitsland.
Tijdens de Amerikaanse verkiezingen liet Musk al veel schroom varen en stutte hij Trumps campagne met het duizelingwekkende bedrag van 277 miljoen dollar. X is inmiddels vaandeldrager van een platte, onverdraagzame definitie van vrijheid van meningsuiting, die afgelopen week ook werd omarmd door medemiljardair Mark Zuckerberg. De Meta-baas kondigde aan dat Facebook en Instagram afscheid nemen van moderatoren en factcheckers, omdat „de censuur” zou zijn doorgeschoten. Een duidelijke knieval voor Trump, die een wereld voorstaat waarin de vrijheid van meningsuiting aan de ‘winnaars’ toebehoort, en ‘verliezers’ mogen worden bespuugd en bedreigd.
In de nieuwe Trump-regering krijgt Musk een sleutelpositie, als buitengewoon adviseur. Zonder formele politieke verantwoordelijkheid. Zonder afstand te hoeven nemen van zijn grote economische belangen in dit politieke avontuur. Een arrangement dat de robber barons uit de negentiende eeuw zou doen watertanden. Voor Musk is het nog niet genoeg. Nu lijkt de rijkste man ter aarde – hij zou inmiddels net zoveel waard zijn als het Deense bbp, let that sink in – zijn zinnen te hebben gezet op nóg meer politieke invloed, ditmaal in Europa.
Er zijn wel meer veel te rijke mannen die hun puissante rijkdom verwarren met het bezit van buitengewone rechten of intelligentie. Musk hééft ook ontegenzeggelijk veel bereikt op het gebied van elektrische auto’s en ruimtevaart. Wat hem anders maakt, is zijn openlijke flirt met populistische, uiterst rechtse partijen. „Alleen de AfD kan Duitsland redden”, zei hij onlangs over Alternative für Deutschland, de radicaal-rechtse partij, die door de Duitse veiligheidsdiensten deels wordt aangemerkt als ‘extreem-rechts’. Terecht kondigde de Europese Commissie deze week aan dat Musks onacceptabele politieke inmenging onder het vergrootglas zal worden gelegd.
Lees ook
De roep om digitale beteugeling vanuit Brussel zwelt aan nu Musk zich ook met de Europese politiek bemoeit
Musk gaat ook tekeer tegen de Labour-regering in het VK. De belangrijkste adviseur van Trump vindt dat Keir Starmer, premier van een bevriende natie, hoe dan ook kapot moet. Let that sink in. Voor de Kerst leek het erop dat Musk bereid was om 100 miljoen dollar te steken in Reform UK, de rechts-radicale partij van Nigel Farage. Daarna bekoelde de bromance, omdat Musk zelfs voor Farage té rechts lijkt te zijn, maar de dagkoersen kunnen ook zo weer veranderen.
Donderdag organiseerde Musk op X een gesprek met AfD-lijsttrekker Alice Weidel. Die kan, redeneerde Musk vooraf, niet fout zijn, want ze is lesbisch. Weidels partner heeft een migratieachtergrond, met wortels in Sri Lanka. „Klinkt dat als Hitler voor u?” Het is fijn dat de mensheid met Musk over een technologisch genie lijkt te beschikken. Het is minder fijn dat hij zijn ongekende machtspositie inzet om te ontregelen, provoceren, manipuleren. Daarmee geconfronteerd kan Europa niet stil zitten en hopen dat het overwaait. Wat Musk, Zuckerberg en Trump bekokstoven is al lang geen wake-upcall meer, maar een aanval op waar de EU voor staat: een op regels en waarden gebaseerde wereld, waarin niet het recht van de sterkste leidend is, maar het recht zelf. Een wereld waarin de Poetins worden bestreden, niet worden nageaapt. Waarin niet wordt getornd aan de soevereiniteit van landen, of het nu gaat om Oekraïne, Taiwan of Groenland.
De Europese Commissie zal zich standvastig moeten tonen, anders dan bijvoorbeeld bij de Green Deal, die werd afgezwakt na fel boerenprotest. De Digital Services Act (DSA), met strenge regels voor online platforms en zoekmachines, moet rigoureus wordt toegepast, hoe hard er ook tegenaan wordt geschopt. De bullies moeten worden aangepakt, de macht van de hedendaagse robber barons moet worden ingesnoerd en gebroken. Dit is een ongekende stresstest voor Europa, misschien wel de belangrijkste in jaren. Poetin is evident slecht, de VS zijn dat niet, en dat maakt alles veel ingewikkelder.
