Ook ‘klein’ kernwapen kan tot totale vernietiging leiden

Als het offensief van Rusland tegen Oekraïne vastloopt en de tanks die naar Oekraïne gaan de Russische agressor terugdrijven naar eigen land, zou Moskou kunnen escaleren met een ‘klein’ kernwapen. Dat risico krijgt nog weinig aandacht. Het militair denken in Rusland maakt geen groot principieel onderscheid tussen ‘gewone’ wapens en kleine kernwapens in het gevechtsveld. ‘Kleine’ of tactische kernwapens doden vele duizenden en overschrijden een belangrijke politieke grens. Het is dus van belang nu al na te denken over de gevolgen.

Het Internationaal Gerechtshof heeft verklaard dat de inzet van kernwapens alleen te rechtvaardigen is als het voortbestaan van de staat op het spel staat. Moskou zou die uitspraak kunnen misbruiken als het de geannexeerde Oekraïense gebieden moet ontruimen. Als Rusland bijvoorbeeld een neutronenbom inzet, veroorzaakt die hevige straling die ook soldaten in tanks kan verzengen.

Een besluit om kernwapens in te zetten is een zaak van de hoogste politieke leiding. In de VS, VK en Frankrijk moet het systeem van een code-apparaat met de ‘Permissive Action Link’ dat garanderen. Het is onduidelijk of er in Rusland een vergelijkbaar systeem bestaat. Wellicht zijn er in Rusland commandanten die zelf tot inzet zouden willen overgaan. Het is ook niet duidelijk of Poetin, verder in de hoek gedreven, de inzet van kernwapens zou overwegen.

Als Moskou reageert met één of enkele ‘kleine’ nucleaire-explosies, staat de VS voor een dilemma. Niet de VS, maar Oekraïne wordt dan nucleair aangevallen. Overschrijding van de rode lijn mag niet onbeantwoord blijven, want dan kan Moskou daarmee doorgaan. Als er geen stevige reactie volgt komen er meer van zulke overschrijdingen. Dat kan ook effect hebben op de gecompliceerde verhoudingen in Azië en het Midden-Oosten.

Vergeldingsactie

De VS moeten dan een reactie bedenken die Moskou terstond doet afzien van verder gebruik van kernwapens. Een protest overtuigt het Kremlin niet. Het is gevaarlijk om als straf een vergelijkbaar klein Amerikaans tactisch kernwapen tot ontploffing te brengen, bijvoorbeeld in de atmosfeer boven Rusland, als ‘demonstratie’. Zo’n ruimte-explosie veroorzaakt weinig onmiddellijke schade, maar wel een elektromagnetische impuls die communicatie verstoort en radioactieve fall-out kan veroorzaken.

Lees ook: Gaat-ie op zijn rode knop drukken?

Beter zou zijn om niet nucleair te reageren. De VS zouden een aantal arsenalen en communicatiecentra van Rusland kunnen uitschakelen met conventionele precisiewapens. Dan hoeven er niet vele burgers door om te komen, maar wordt Moskou militair verzwakt in zijn strijd tegen Oekraïne, en is het risico lager dat Moskou nog meer kernwapens gaat inzetten. Beide kernwapenstaten moeten de escalatieladder vermijden, want die eindigt in afgrijselijke vernietiging.

Er zijn ook andere reacties denkbaar, zoals het vrijgeven van beperkingen aan niet-Oekraïense oud-militairen om Oekraïne bij te staan in het gebruik van de modernste verdedigingswapens. Ook zulke antwoorden brengen de helpende staten dichter bij een militaire confrontatie met Rusland. Maar het is van overwegend belang om vast te houden aan het zelfbeschikkingsrecht van Oekraïne, het verbod in het volkenrecht om gebied van andere staten te veroveren, en oorlogsmisdaden te plegen. Moskou dient af te zien van inzet van ‘kleine’ kernwapens om de schade te vermijden die het anders zou oplopen.