De ontdekker van ‘de dagboeken van Hitler’ wilde té graag scoren

Posted on December 19, 2024 by admin

Daar stond hij, op 25 april 1983. De voltallige wereldpers was uitgerukt voor zijn ontdekking. Cameramensen hadden letterlijk gevochten om het beste plekje. Gerd Heidemann hield twee schriften in de lucht. Dit waren ze: de dagboeken van Adolf Hitler – de scoop van de eeuw.

Twee weken later stortte Heidemanns wereld in. Forensisch onderzoek van de Duitse overheid had uitgewezen dat het materiaal waarvan de dagboeken waren vervaardigd – het papier en de inkt – van ná de Tweede Wereldoorlog waren. De scoop van de eeuw veranderde zo in de canard van de eeuw, een journalistieke misser die Heidemann en zijn werkgever, het weekblad Stern, in grote problemen bracht. De rechter veroordeelde hem tot een gevangenisstraf van vier jaar en acht maanden. Na zijn vrijlating leefde hij van een uitkering, tot hij op 9 december op 93-jarige leeftijd overleed in zijn woonplaats Hamburg.

De blunder met de Hitlerdagboeken overschaduwde een tot op dat moment glansrijke journalistieke loopbaan. Heidemann (1935) groeide op in het door bommen verwoeste Hamburg, dat in de jaren na de Tweede Wereldoorlog gold als dé mediahoofdstad van de Bondsrepubliek Duitsland. Axel Springer zette er zijn concern op (met onder ander de Bild-Zeitung) en Rudolf Augstein maakte er van Der Spiegel een succes. Heidemann ging werken voor Stern, van de concurrerende uitgever Gruner + Jahr van Henri Nannen.

Voor dit blad reisde hij de hele wereld over als fotojournalist. Hij was actief als oorlogsverslaggever in onder meer Biafra, Angola, Oeganda en Congo. Tijdens een gewapende opstand in Jordanië in 1970 wist Heidemann een korte wapenstilstand te bewerkstelligen, zodat de gasten van een hotel naar het vliegveld geëvacueerd konden worden.

Nieuwe smoesjes

Naast zijn fascinatie voor contemporaine oorlogen, was Heidemann zeer geboeid door de Tweede Wereldoorlog. Hij zocht contact met oude nazi’s, had een nauwe band met de dochter van Luftwaffe-baas Hermann Göring en kocht in 1973 zelfs diens jacht, de Carinn II.

In 1980 kwam hij in contact met Konrad Kujau, een handelaar in militaria die zich bediende van de valse naam dr. Konrad Fischer. Kujau zei via een contact in de DDR aan de dagboeken van Adolf Hitler te kunnen komen. Die zouden in de nadagen van de Tweede Wereldoorlog zijn vervoerd in een vliegtuig dat bij de Oost-Duitse plaats Börnersdorf was neergestort. In werkelijkheid ging het om een soort kasboeken die door Kujau in het handschrift van Hitler waren volgeschreven.

De cover van het weekblad Stern uit 1983.

Heidemann kreeg enkele delen te zien en hapte toe. Hij toonde zich namens Stern bereid om in totaal 9,3 miljoen mark te betalen om alle dagboeken in handen te krijgen. Kujau ging hierna aan het werk en produceerde in drie jaar 62 banden. Als Heidemann vroeg waarom het zo lang duurde om alle dagboeken uit de DDR te smokkelen, kwam de vervalser telkens met nieuwe smoesjes. Ook als er vragen waren over de inhoud – ‘Hitler’ maakte soms vreemde fouten – liet Heidemann zich door Kujau met een kluitje in het riet sturen. Hij wilde té graag scoren – dat was mede de reden dat externe experts geen kans kregen de dagboeken te onderzoeken.

Heidemann was zeer geboeid door de Tweede Wereldoorlog. Hij kocht in 1973 zelfs Hermann Görings jacht, de Carinn II

Heidemanns zucht naar een scoop én naar geld werd hem fataal. Hij verdween namelijk in de gevangenis omdat hij een deel van de betaling aan Kujau verduisterd had. Ook was er veel kritiek op het feit dat de dagboeken Hitler leken vrij te pleiten van een sturende rol in de Holocaust.

Na zijn vrijlating bracht Heidemann zijn tijd door met zijn documentenverzameling, die hij bewaarde in een kelder in Hamburg. In 2002 beschuldigde Der Spiegel hem ervan 35 jaar als informant voor de Oost-Duitse veiligheidsdienst Stasi te hebben gewerkt. Hij ontkende.

Vanwege het historisch belang van Heidemanns collectie werden de zevenduizend mappen met papieren, meer dan honderdduizend foto’s en zevenhonderd geluidsbanden vorig jaar voor een onbekend bedrag aangeschaft door het Hoover Instituut van Stanford University. De ‘dagboeken van Adolf Hitler’ staan sinds vorig jaar online, netjes geannoteerd.

Belgische staat aansprakelijk voor verkrachting en moord in ‘historisch vonnis’

admin
December 19, 2024
0

Een „historisch vonnis”, zo stelt de advocaat van de familie van de in 2019 vermoorde Julie Van Espen. De Belgische staat werd donderdag aansprakelijk gesteld voor de verkrachting en dood van de Antwerpse studente. Als de staat geen fouten had gemaakt, was de vermijdingskans van de tragische gebeurtenis 50 procent geweest, oordeelde de rechtbank van Brussel. Over de hoogte van de schadevergoeding moet nog worden getwist.

Justitie verklaart niet in beroep te gaan tegen het vonnis. „We erkennen de fouten en het onnoemelijke leed”, zo liet ontslagnemend minister van Justitie Paul van Tigchelt (Open Vlaamse Liberalen en Democraten) weten in een reactie.

Personeelstekort

De 23-jarige Julie Van Espen uit Schilde werd op 4 mei 2019 van haar fiets getrokken, verkracht en vermoord. Ze was die avond rond 19.30 uur vanuit ’s Gravenwezel onderweg naar vriendinnen in Antwerpen en fietste langs het Albertkanaal.

De dader is Steve B., die al in 2004 werd veroordeeld voor verkrachting. In 2017 werd hij opnieuw veroordeeld voor de „brutale verkrachting van zijn ex”, zo schetsen Vlaamse media. Hij ging in hoger beroep tegen de vier jaar celstraf die hem werd opgelegd. Maar mede door personeelstekort bij het Antwerpse hof bleef zijn zaak ruim twee jaar liggen. Van vluchtrisico was geen sprake, stelde het hof. In afwachting van zijn zaak was hij dus een vrij man.

De familie Van Espen werd jarenlang getergd door de vraag: „Zou Julie nog hebben geleefd als…?” Die ‘wat als’ woog bijzonder zwaar. Om goed samen te kunnen leven in een democratie zijn regels en wetten essentieel, stelt de familie. Daar horen „voldoende rechters” bij. En precies daar zit het pijnpunt.

Principezaak

De dader werd uiteindelijk veroordeeld tot levenslang. Maar daar kreeg de familie Julie niet mee terug. Zij daagden de Belgische staat wegens ‘systematisch falen’. „Blijft de overheid zonder sanctie, dan wordt de boodschap gegeven aan alle vrouwen: ‘zorg voor uw eigen veiligheid, want de overheid kan er niet voor zorgen’”, zo schetste haar broer Andreas het familiesentiment.

De Belgische staat moet een provisionele schadevergoeding van 1 euro betalen aan de nabestaanden. De werkelijke grootte van de schadevergoeding kan in een andere zaak worden beslecht. Dat is geen simpele kwestie, omdat het een „kansberekening” betreft, stelt advocaat Joachim Meese, universitair docent strafrecht aan de Universiteit van Antwerpen. „Dit was vooral een principezaak, waarbij het toegeven van fouten voorop stond”, gaat hij verder over de zaak die „heel België heeft beroerd”.

Deze uitspraak zorgt ervoor dat de dood van Julie niet voor niets is geweest

Erik Van Espen
vader van Julie

Dat wordt beaamd door de familie, die heeft aangekondigd het hierbij te zullen laten. „Deze uitspraak zorgt ervoor dat de dood van Julie niet voor niets is geweest. We hebben opnieuw een steen in de rivier justitie verlegd”, aldus vader Erik Van Espen donderdag op de persconferentie.

Toch blijft de praktijk weerbarstig. „De zaak-Van Espen heeft wel wat bewogen, al kan er nog niet gezegd worden dat er sprake is van een volledige bezetting bij de magistratuur”, besluit strafrechtadvocaat Meese.

Zanger Claude liet geweld, armoede en azc achter zich en beklimt nu het grote podium van het Songfestival

admin
December 19, 2024
0

Hoe Europees wil je het hebben op het Eurovision Songfestival? De taal van de 21-jarige Claude Kiambe is Europees, ook al is de achtergrond daarvan allesbehalve harmonieus. Claude wisselt in zijn muziek het Nederlands af met Frans, in dansbare, vrolijke liedjes – met een randje tragiek. Wat hij precies gaat doen op het Songfestival is nog niet bekend, alleen dat het volgens de selectiecommissie een „betekenisvolle, verbindende en hitgevoelige song met internationale uitstraling” is.

Claude volgt Joost Klein op als Nederlandse inzending voor het Songfestival, dat in mei plaatsvindt in Bazel, Zwitserland. Joost deed vorig jaar mee in Zweden, maar werd om discutabele redenen gediskwalificeerd. Een tweede keer wilde die niet meedoen, en dus koos de selectiecommissie (Cornald Maas, Jacqueline Govaert, Sander Lantinga, Hila Noorzai, Carolien Borgers en Jaap Reesema) uit ruim 300 inzendingen voor Claude.

Claude (spreek op zijn Engels uit als ‘cloud’) Kiambe is in september 2003 geboren in de Democratische Republiek Congo, waar hij opgroeide in extreme armoede. Het land is rijk aan grondstoffen, maar politieke instabiliteit, koloniale uitbuiting (tot 1960 was het een kolonie van België), corruptie, burgeroorlogen en andere verwoestende conflicten houden elke ontwikkeling van het land tegen. Op de VN Welzijnsindex staat Congo op nummer 179 van de 191 landen.

Zijn vader kwam om in de burgeroorlog die er woedde. Zijn moeder besloot een betere plek te zoeken om hem, zijn drie broers en drie zussen op te voeden en vluchtte. Eerst alleen, terwijl Claude werd verzorgd door zijn broers en zussen. In 2013 reisden zij hun moeder achterna, naar Nederland.

Azc

Ze kwamen in een asielzoekerscentrum in Alkmaar terecht, waar ze anderhalf jaar woonden. Claude leerde er snel Nederlands en pikte van nieuwe vrienden ook wat Arabisch, Somalisch en Farsi op. Hij heeft warme herinneringen aan die tijd, vertelde hij in een eerder interview met NRC. „Al die culturen, al die talen door elkaar heen. Iedereen had een verhaal, ik leerde er veel.” Daar rolde hij bovendien in het multicultureel orkest Orchestre Partout. „Mijn broers en zussen zongen en rapten daar in. Ik was het jonge broertje, ik ben de een-na-laatste van de zes, dat overal bij hing of thuis moest blijven als zij op pad gingen. Maar ik ging steeds een beetje meer meedoen. Zingen zit in onze familie.”

Ze verhuisden naar Enkhuizen, waar hij zijn havo haalde. Hij studeerde vervolgens een tijdje hotelmanagement in Leeuwarden, maar daar vond hij zijn draai niet. In 2019 deed hij mee met The Voice Kids, met ‘Papaoutai’ van de Belgische zanger Stromae, die net als hij verschillende talen mengt en hem sterk inspireerde. Bij Claude ging het automatisch, toen hij gesteund door zijn succes in The Voice Kids een filmpje stuurde naar label Cloud 9 Music en werd uitgenodigd voor een opname. De bedoeling was Nederlandstalig, maar in de studio voelde dat niet goed. „We spreken thuis Frans. Dat is mijn identiteit. Ik moest dat ook in mijn muziek laten terugkomen, voelde ik”, vertelde Claude.

Het resultaat was ‘Ladada (Mon dernier mot)’, dat uitkwam in 2022. Het werd een nummer-1-hit, kwam zes weken niet van die positie af en is inmiddels bijna 60 miljoen keer beluisterd op Spotify. Het nummer deed het in een Engels-Franse versie ook elders in Europa goed: in Italië, Zweden en Duitsland werd het opgepikt (meer dan 10,5 miljoen streams). Ook zijn opvolgende singles ‘Layla’ en ‘Vas Y (Ga Maar)’ werden goed ontvangen.

Charmant

Claude heeft een warme zangstem, met een flink bereik zowel naar boven als de diepte in. Donker als het moet, vaak ook licht en zacht. Zijn Nederlands heeft soms een toefje Frans accent, wat het extra charmant maakt en bovendien de aansluiting met de Franse zinnen in zijn songs vloeiender maakt. Zijn aanstekelijke enthousiasme, zoals afgelopen september te zien in tv-programma Beste Zangers, doet de rest.

In november bracht hij zijn debuutalbum uit: Parler Français, met gastbijdragen van onder anderen Ronnie Flex en Suzan & Freek. Hitgevoeligheid zit daar bijvoorbeeld in het nummer ‘La Pression’, dat hij schreef met de conflicten in Palestina, Sudan en zijn thuisland Congo in het achterhoofd. Het is inmiddels zijn handelsmerk: dansbaar, vrolijk en zeer aanstekelijk, met een melancholische tekst mét hoop: „En ik weet, soms zijn het zware tijden, en lijkt het op het einde/ Mais reste fort, et voilà/ Mijn lot in eigen handen/ want druk maakt diamanten.”

IJsland heeft niet echt een eigen grondwet. Tijd om die dan maar op muziek te zetten

admin
December 19, 2024
0

Wat te doen als een voorstel voor een grondwetherziening, waar tweederde van een bevolking achter staat, wordt genegeerd? Dat was de vraag die het kunstenaarsduo Libia Castro & Ólafur Ólafsson en The Magic Team zich stelden toen er, na de financiële crisis en het instorten van de IJslandse banken en de nationale munt in 2008, een idee kwam voor een nieuwe grondwet voor IJsland.

Extra uitdaging: het land had nog nooit een eigen grondwet geschreven. Na de onafhankelijkheid van Denemarken in 1944 had IJsland die grondwet gewoon overgenomen met hier en daar een kleine aanpassing; daar waar ‘koning’ stond, kwam nu bijvoorbeeld ‘president’ te staan. Na 2008 werden de IJslandse banken niet alleen als economisch probleem gezien, maar zagen de meesten in de crisis ook falend toezicht van overheid en toezichthouders, waarbij een striktere scheiding van die machten in de grondwet uitkomst moest bieden.

En zo geschiedde. Althans, zo leek het. In 2012 stemde tweederde van de IJslanders in met het nieuwe voorstel, en kreeg IJsland dus in feite zijn eerste eigen grondwet. De politici negeerden echter de uitkomst en de herziening is nog steeds niet geëffectueerd.

Fascinerende partituren

De IJslandse kunstenaars Castro en Ólafsson vroegen de afgelopen zeven jaar aan componisten, musici en toeschouwers mee te werken aan een meerstemmige performance. De 114 voorgestelde grondwetsartikelen kregen vorm, geluid en archiefbeelden in In Search of Magic – a Proposal for a New Constitution for the Republic of Iceland (gestart in 2017). In de expositie Kunst is een werkwoord is niet alleen een vijf uur durende video met zingende muzikanten over de grondwet te horen, ook hangen er fascinerende partituren aan de muur. Ze hebben veel weg van een mindmap met woorden als electro, the Bell-choir, solo-voice en rapp. Of de rechterlijke macht met zo’n gecomponeerde grondwet uit de voeten kan is de vraag, maar met een genegeerde herziening kunnen ze evenmin iets.

Deel van La Casa Invisible, (The Rehabilitation of La Casa Invisible) van kunstenaarsduo Libia Castro & Ólafur Ólafsson uit 2023.

In Search of Magic – a Proposal for a New Constitution for the Republic of Iceland van kunstenaarsduo Libia Castro & Ólafur Ólafsson.

Foto’s: Peter Cox

Mensen die vergeten worden, en daarmee soms ook verdwijnen, vormen de rode draad in de expositie Kunst is een werkwoord. In vijf deelexposities wordt het verhaal verteld van hoe je kunst kan activeren om je te laten horen. Of in de woorden van de begeleidende tekst bij de expositie: „Kunst is onderdeel van ons zijn, maar vooral van ons doen. In tijden waarin het belang ervan in de politiek onder druk staat, laten de kunstenaars in deze tentoonstelling zien dat kunst meer is dan een luxeproduct.” Dat klinkt pretentieus, maar dat moet ook wel met zo’n titel voor een expositie.

Het resultaat: niet alle vijf de solo’s zijn even spannend – het andere werk van Casto en Ólafsson over een door de gemeente genegeerd cultuurcentrum in Malaga boeit wat minder – maar met name de installatie toen:y (teruggekeerd. 2024) van al-yené, geboren in de Sacha Republiek (Noord-Siberië) maakt indruk. Ze keerde terug naar het gebied waar ze was geboren en legde het culturele geheugen van de Sacha-bevolking vast. Daar was veel in veranderd nadat in de 17de eeuw het gebied gedwongen onderdeel werd van het Russische Keizerrijk en er voor de overlevering Russische maatstaven werden aangelegd. In haar werk zet al-yené beelden uit het officiële archief naast familieverhalen, die samen een versie geven van zowel het officiële als officieuze collectieve geheugen.

Jullie kwamen „als vragen zonder antwoorden”, klinkt de vertelstem in de video. En hoe dat eruitziet, laat al-yené mooi zien. Het gaat haar niet om het tonen van Russische aanwezigheid in dat gebied, maar om het tonen van de gaten in het collectieve geheugen. Wanneer de geschiedenis wordt vastgelegd op een manier waardoor een zo groot deel van een verleden wordt uitgewist, kun je proberen dat te herstellen, maar al-yené kiest er juist voor de gaten die gevallen zijn te tonen. Ze geeft een gezicht aan een volk met gebrek aan verleden.

Cristina Flores Pescorán, Abrazar el Sol (Embracing the Sun), 2024.

Zaaloverzicht met werk van de Peruaanse kunstenaar Cristina Flores Pescorán.

Foto’s: Peter Cox

Sculptuur om angst te delen

Ook het kunstenaarsduo Svetlana Romanova en Chelsea Tuggle gaan in hun werk in op het leven van de inwoners van Sacha, waarbij het accent ligt op onzichtbaarheid en misrepresentatie. Het idee erachter is even boeiend als dat van al-yené, alleen is de uitwerking minder sterk.

Dat geldt niet voor de enorme textielinstallatie Abrazar el Sol (omarmen van de zon) van de Peruaanse kunstenaar Cristina Flores Pescorán. Ze maakte een schitterend werk met katoen die door de Spaanse kolonisator indertijd werd beschouwd als een katoensoort die vol parasieten zat. Ook bij haar zitten de schoonheid en de kracht grotendeels in de gaten en leemtes. Pescorán wil – net als met haar werk dat de geweldige titel Zeven sculpturen om een angst te delen heeft – oude technieken en materialen terug eisen, alleen al omdat ze in dit geval zijn weggezet door een onterechte beschuldiging van parasitair.

Al met al – ook het laatste deel waarin het Indonesische collectief BKP werken maakt over ‘inheemsheid’ en eigen cultuur versus economische belangen – kun je inderdaad zeggen dat kunst een werkwoord is. ‘Kunsten’ krijg je dan, waar zowel ‘ik kunst’ (al-yené en Pescorán) als ‘wij kunsten’ (de andere twee duo’s en het Indonesische collectief) aan bod komen. Het noord-zuid-karakter ervan – van IJsland en Siberië tot Peru en Indonesië – laat zien dat het werkwoord internationaal toepasbaar is. Alleen lijkt dat werkwoord weinig uit te halen, als je bijvoorbeeld kijkt naar de IJslandse grondwet op muziek, of naar het gegeven dat economie het altijd wint van cultuur – ook in Indonesië.

Misschien moet kunst dan ook niet zozeer een werkwoord zijn, maar meer een ontstopper. Kunst als ontstopper haalt immers de genegeerde mens of het verdwenen ding weer terug, én de ontstopper is de beste manier om gaten te tonen – en laten die gaten en leemtes nu net het beste aan de expositie zijn.

Nieuwe smoesjes

Related Posts

Belgische staat aansprakelijk voor verkrachting en moord in ‘historisch vonnis’

Personeelstekort

Principezaak

Zanger Claude liet geweld, armoede en azc achter zich en beklimt nu het grote podium van het Songfestival

Azc

Charmant

IJsland heeft niet echt een eigen grondwet. Tijd om die dan maar op muziek te zetten

Fascinerende partituren

Sculptuur om angst te delen