We zijn al enkele decennia een ontzuilde samenleving. Gelukkig maar. In mijn jeugd waren er nog serieuze verschillen tussen protestantse, katholieke en openbare scholen. Iedere zuil gaf daar aan het eigen kroost het eigen wereldbeeld mee. Kinderen groeiden op met vooral geestverwanten en eigen, niet-bekritiseerde denkbeelden. Dat ouderwetse identiteitsdenken is gelukkig voorbij. De meeste mensen proberen hun kinderen nu op te voeden tot zelfstandig nadenkende vrije personen die in ontspannen dialoog staan met andere individuen in de samenleving. Het liberale vrijheids- en gelijkheidsideaal eindelijk verwezenlijkt.
En dus tijd om artikel 23 van onze Grondwet nu eens af te schaffen of aan te passen. Dat wetsartikel uit 1917 bepaalt dat het bijzonder onderwijs ‘uit de openbare middelen’ wordt bekostigd, net zoals het openbaar onderwijs.
Maar iedere poging om de van staatswege bekostigde afzondering van kinderen van gelovigen aan te pakken, strandt helaas nog steeds. En daardoor dreigt er nu een nieuwe zuil in Nederland te ontstaan: een islamitische. Het islamitisch onderwijs groeit snel. In het hele land worden nieuwe islamitische scholen voor basis- of middelbaar onderwijs opgericht.
Waarom werken we hier als land aan mee, terwijl we vrijwel geen van allen terug willen naar een samenleving van gescheiden zuilen? Waarom op kosten van ons allen scholen financieren die kinderen impregneren met een denk- en leefwereld die in sommige opzichten haaks staat op de waarden van de vrije, gelijke samenleving? Waarom is daar zo weinig weerstand tegen?
Vooropgesteld, met een verlichte of vrijzinnige vorm van islambeleving is niks mis. Maar daarvoor worden in Nederland geen scholen opgericht. Waarom zou je ook als vrijzinnige islamitische ouder? De waarden die je aanhangt komen in grote lijnen overeen met die van de vrije liberale samenleving: radicale gelijkheid van man en vrouw, radicale gelijkheid van alle gendervormen, vrijheid van meningsuiting (ook over religie of religieuze symbolen), een vrije democratie, de rechtsstaat, vrijheid van denken en spreken, scheiding van kerk en staat.
Uit ervaring weet ik dat je op islamitische scholen misschien prima kunt leren lezen en rekenen (al schijnt de Onderwijsinspectie daar regelmatig ook twijfels bij te hebben), maar dat er op het gebied van burgerschap denkbeelden worden onderwezen en gepraktiseerd die we gewoon niet willen. Jongens en meisjes zitten in klassen vaak zo veel mogelijk apart. Positieve aandacht voor gender- en seksuele diversiteit: geen denken aan. Religieuze tolerantie: dat respect voor het jodendom niet bovenaan staat is een open deur (al blijft het in sommige progressieve kringen nog steeds taboe om dat te benoemen). Maar denk niet dat er met veel respect over christenen of ‘heidenen’ gesproken wordt op de meeste islamitische scholen.
En toch doet niemand een poging om artikel 23 af te schaffen of aan te passen. Sterker nog, door de nieuwe ‘Wet meer ruimte voor nieuwe scholen’ is het sinds enkele jaren alleen maar makkelijker geworden om een religieuze school op te richten. Met genoeg ouderverklaringen, opgehaald binnen een straal van zes kilometer, is het voor ouders zo geregeld. Marktonderzoek is niet eens meer nodig. De staat betaalt.
Ex-premier Mark Rutte heeft in besloten kring weleens gezegd dat het CDA onmiddellijk zou afhaken als de VVD gaat sleutelen aan artikel 23. Ook CU en SGP zullen er nooit aan meewerken, twee partijen die door instabiele coalities van de afgelopen jaren buitensporig veel macht gekregen hebben. Denk: ondenkbaar. Ook het zogenaamde ‘kneiterrechtse’ kabinet lijkt zich niet te wagen aan aanpassing van artikel 23. De scheiding van kerk en staat nou eens echt doorvoeren en religie tot een privézaak bestempelen en daarnaar handelen in politiek en overheid is helaas nog altijd een brug te ver in onze samenleving. En dus blijven er scholen bijkomen waar onze vrije samenleving niet gevierd wordt, maar bestreden.
Aylin Bilic is headhunter en publicist.
