Een muurschildering van Poetin in de stad Kasjira, zo’n honderd kilometer ten zuiden van Moskou.
Foto Yuri Kochetkov/EPA
Schelden, Russen kunnen het als geen ander. Maar wie de Russische president Poetin wil beledigen, moet verbaal van goeden huize komen om een boete te vermijden. Afgelopen weekend publiceerde de Wit-Russische hackgroep ‘Cyberpartizanen’ een vier pagina’s tellende lijst met scheldwoorden die verboden zijn in combinatie met de naam ‘Vladimir Poetin’ of diens beeltenis.
De hackers vonden het document, getiteld ‘Belangrijke beledigingen’, in een database van internetwaakhond Roskomnadzor, die zich bezighoudt met het bedenken van de steeds buitenissiger censuurmaatregelen die Russen worden opgelegd, en de monitoring daarvan. Volgens Mediazona, een van de onafhankelijke Russische nieuwssites die de lijst tot hilariteit van Russische internetgebruikers integraal publiceerde, zou de instantie maar liefst een jaar lang hebben gewerkt aan het opstellen ervan.
‘Freak en uitschot’
De scheldwoorden zijn netjes opgedeeld naar genre. Een rijke bloemlezing van „algemeen gescheld” telt meer dan zeshonderd scheldwoorden, gevolgd door de secties „verwijzingen naar pedofilie” en „verwijzingen naar geslachtsgemeenschap”, beide met tientallen aanduidingen.
Daarnaast bevat de lijst ook hele zinnen, waarmee Russen hun president er verbaal het afgelopen jaar van langs gaven. „Poetin, jij freak, uitschot en hoer, flikker op uit de macht”, en „Poetin is een klojo. Zijn vrienden zijn vee, en ze verdienen allemaal een verschrikkelijke straf”, zo klonken enkele oordelen van Russen over hun president.
Met behulp van een speciale foto-zoekfunctie screent Roskomnadzor ook foto’s waarop Poetin als Hitler is afgebeeld en andere „negatieve verschijningsvormen”. Daarnaast blijkt de dienst berichten en speculaties over Poetins gezondheid nauwlettend bij te houden. Of ‘daders’ zijn beboet of zelfs opgepakt, is onbekend. Wel werd duidelijk uit andere documenten dat Roskomadzor intensief contact houdt met de Russische opsporingsdiensten.
Schuttingtaal
Het is niet voor het eerst dat de Russische overheid poogt de ongebreidelde scheldlust van Russen aan banden te leggen. In 2013 voerde Poetin – die zelf bekend staat om zijn gebruik van schuttingtaal – boetes in voor het gebruik van scheldwoorden door media, een jaar later gevolgd door een verbod in de kunstensector. Begin 2021 breidde het verbod zich uit naar sociale media. De maatregelen worden gemotiveerd met een beroep op de bescherming van kinderen.
De Zuid-Afrikaanse schrijver Breyten Breytenbach, die zich zijn hele leven verzette tegen het systeem van apartheid in zijn land, is zondag op 85-jarige overleden in zijn huis in Parijs. Dat schrijft zijn familie in een bericht, gedeeld door het Breytenbach Sentrum. Breytenbach schreef in het Afrikaans en Engels, voornamelijk over thema’s als uitsluiting, identiteit en zijn eigen gevangenschap tussen 1975 en 1982.
Breytenbach werd in 1939 geboren in de buurt van Kaapstad en verhuisde zo’n twintig jaar later naar Frankrijk. De belangrijkste reden voor zijn vertrek was zijn afkeuring van de Zuid-Afrikaanse Nationale Partij, die het apartheidsbeleid vormgaf. In 1964 publiceerde hij zijn eerste werken: een dichtbundel getiteld The Iron Cow Must Sweat, en prozawerk Catastrophes.
In Frankrijk trouwde Breytenbach met een Vietnamese vrouw, waardoor hij niet kon terugkeren naar Zuid-Afrika: daar was een huwelijk tussen mensen van verschillende rassen verboden in 1949. Maar vooral was hij in zijn thuisland niet meer welkom omdat hij in Frankrijk lid werd van een groep die zich vanuit ballingschap verzette tegen het apartheidssysteem.
Tijdens een geheim bezoek aan Zuid-Afrika in 1975 werd Breytenbach ontdekt, gearresteerd en veroordeeld tot zeven jaar gevangenschap wegens hoogverraad. In die jaren schreef hij onder meer zijn memoires The True Confessions of an Albino Terrorist. In 1982 kwam hij door toenemende druk van internationale protesten vrij.
Ook in de laatste jaren voor zijn dood heeft Breytenbach nog geschreven. „Sinds zijn tachtigste verjaardag onderzocht hij de ontknoping van het leven richting de dood, en hij drukte zijn ongemakkelijke ontdekking uit in zijn kunst en geschriften”, schrijft zijn familie zondag. „Op deze manier had hij de moed om vorm te geven aan de eeuwige vormloosheid waaruit we voortkomen, en waar we zeker naar zullen terugkeren.”
Het aantal meldingen van grensoverschrijdend gedrag in de sport is opnieuw gestegen. Sinds het Centrum Veilige Sport Nederland (CVSN) in 2019 is begonnen cijfers hierover bij te houden, zijn er elk jaar meer meldingen binnengekomen. Vorig jaar waren dat er 1.264, 20 procent meer dan in 2022, blijkt uit het jaarverslag over 2023, dat maandag wordt gepubliceerd.
De toename van het aantal meldingen past in de trend dat er maatschappijbreed steeds meer aandacht is voor grensoverschrijdend gedrag en wat een verantwoord (sport)klimaat is, concludeert het CVSN. „Er wordt veel meer over gesproken, er is veel media-aandacht voor en sporters weten beter hun weg naar ons te vinden”, zegt een woordvoerder ter toelichting van de cijfers.
Het CVSN ziet de stijging van het aantal meldingen over 2023 als een positieve ontwikkeling. „Het mooiste zou zijn als we onszelf kunnen opheffen, maar in deze imperfecte wereld is het goed om te zien dat men ons weet te vinden en dat het zinvol is dat we er zijn.”
NOS Sport
In 2023 kwam onder meer het onveilige werkklimaat bij NOS Sport aan het licht en moest minister Dennis Wiersma van Onderwijs (VVD) vertrekken nadat hij te vaak zijn zelfbeheersing was verloren. Die zaken en de aandacht die de media daaraan schonken, hadden hun weerslag op de cijfers, ziet het CVSN.
Er kwamen afgelopen jaar meer meldingen over machtsmisbruik en intimidatie binnen en minder over seksueel grensoverschrijdend gedrag dan het jaar ervoor. „Een mogelijke verklaring voor deze wijziging kan zijn dat er in 2023 veel aandacht was voor intimidatie en machtsmisbruik in de media, waar in 2022 meer zaken rondom seksuele intimidatie in de media voorbijkwamen”, valt te lezen in het jaarverslag.
Die verschuiving is mogelijk ook een verklaring voor de afname van het aantal meldingen (7 procent van alle meldingen, twee procentpunt minder dan in 2022) dat is doorverwezen naar het Instituut Sportrechtspraak. Dat behandelt tuchtzaken voor meer dan tachtig sportorganisaties. Voor meldingen op het gebied van seksuele intimidatie geldt een meldplicht bij het ISR of andere tuchtorganisaties, voor andere categorieën als machtsmisbruik, pesten, agressie of geweld niet. Voor meldingen van die aard hebben andere instanties, zoals sportbonden, -verenigingen en gemeenten, ook mogelijkheden om daar iets aan te doen.
Verandering van koers
Veruit de meeste meldingen (1.195) kwamen vanuit de breedtesport. Vanuit de topsport werd er 148 keer een melding gedaan, iets minder dan in voorgaande jaren. Toch is dat aantal naar verhouding hoog, aldus het CVSN, omdat het aantal amateursporters vele malen groter is dan de groep topsporters in Nederland. „Topsport brengt meer risico’s op grensoverschrijdend gedrag met zich mee door een grotere ambitie, prestatiedrang en afhankelijkheid”, verklaart het CVSN.
Eerder dit jaar concludeerde het Mulier Instituut, dat sinds 2002 sportonderzoek doet in Nederland, dat er in de topsport de afgelopen jaren iets wezenlijks is veranderd. Na onthullingen over misstanden in onder meer de turn- , triatlon- en atletiekwereld, bij Ajax (Marc Overmars) en de hockeyvrouwen, is er vanuit NOC-NSF en de aangesloten sportbonden meer aandacht gekomen voor een verantwoord topsportklimaat, schreven de onderzoekers in de monitor Topsport in Nederland, die in september voor het eerst verscheen. Waar eerst de aandacht vooral lag bij het belichten en vergroten van de positieve effecten van topsport, richtte nieuw beleid zich meer op het beperken van de negatieve kanten ervan.
Volgens de onderzoekers van het Mulier Instituut voltrekt die verandering zich in het topsportbeleid langzaam. Maar het zou een verklaring kunnen zijn voor het relatief grote aantal meldingen vanuit de selecte groep sporters die op het hoogste niveau in actie komt. Net als het feit dat topsporters door voorlichting beter hun weg weten te vinden naar het CVSN dan andere groepen.
Drugsgebruik
Naast de cijfers over het aantal meldingen van grensoverschrijdend gedrag, zijn er nog twee andere ontwikkelingen die het CVSN. Zo zijn er steeds meer coaches en technisch directeuren van sportbonden die proactief contact opnemen met het CVSN voor advies. „Dat kan gaan over hoe te handelen bij een incident dat al is voorgevallen, of omdat ze willen proberen te voorkomen dat een situatie escaleert tot grensoverschrijdend gedrag”, zegt de woordvoerder. Van dit soort adviezen werden er afgelopen jaar ruim driehonderd verstrekt aan coaches, sporters en anderen in de sportwereld.
Niet alleen sporters, ook coaches zijn slachtoffer van grensoverschrijdend gedrag. In 2022 kwamen er nog 49 meldingen binnen van coaches die slachtoffer waren geworden van grensoverschrijdend gedrag (tegenover 744 van sporters). Hoeveel er dat een jaar later waren, kan het CVSN vanwege veranderde privacywetgeving niet openbaar maken.
Een andere trend die niet direct in de cijfers terug is te zien, is de toename van recreatief drugsgebruik naast het veld bij amateurverenigingen. Over het gebruik van drugs kwamen in 2023 vijf meldingen binnen, maar dat is niet het hele verhaal, stelt CVSN. „Wij krijgen directe en indirecte signalen dat het recreatieve drugsgebruik tijdens verenigingsactiviteiten toeneemt”, zegt een woordvoerder. Dat dit niet direct in de cijfers is terug te zien, komt omdat het niet direct hoeft te leiden tot een melding, maar een rol kan spelen bij of kan leiden tot ander grensoverschrijdend gedrag.
Steeds meer Nederlanders trekken hun portemonnee met Black Friday, eind november, en dat speelt zich voor een groot deel online af. Voor webshops is dit hét startschot voor de lucratieve feestdagen. En dat zorgt voor een schaduwkant: webshopfraude neemt toe.
Om consumenten te waarschuwen lanceerde de politie daarom afgelopen week een nepwebshop, pakjedealsnu.nl. De niet van echt te onderscheiden site biedt torenhoge kortingen op onder andere fatbikes, telefoons en spelcomputers. Zodra je een product in de ‘winkelwagen’ plaatst, volgt een waarschuwing van de politie. Hoe zorg je ervoor dat je zelf geen slachtoffer wordt? Vier vragen en antwoorden over webshopfraude.
1. Hoe vaak komt webshopfraude voor?
Ruim 15.000 mensen deden tot november van dit jaar aangifte om webshopfraude, meer dan in heel 2023. Zij verloren daarbij gezamenlijk ruim 3,5 miljoen euro. Volgens het Centraal Bureau voor de Statistiek ligt het daadwerkelijke aantal slachtoffers een stuk hoger, en was vorig jaar zo’n 9 procent van de bevolking slachtoffer van online oplichting en fraude. Niet gek als je kijkt hoeveel mensen wel eens wat online kopen: zo’n acht op de tien Nederlanders.
Volgens Rolf van Wegberg, onderzoeker cybercrime aan de TU Delft, gaat het vooral om aankoopfraude. „Kortingen op webwinkels zijn heel normaal in deze tijd van het jaar. Op nepwebwinkels vind je vooral kortingen op elektronica, omdat die vaak hoge standaardprijzen hebben. Voor criminelen kost het opzetten van zo’n website maar een paar euro, dus als ze maar één iemand oplichten, halen ze er al veel geld uit.”
2. Waaraan herken je webshopfraudeurs?
Bij Black Friday draait het om kortingen, maar er zijn grenzen. „Als een aanbieding te mooi lijkt om waar te zijn, is dat vaak ook het geval”, schrijft de politie. De frauduleuze webshops bieden vaak onrealistisch lage prijzen om klanten te lokken.
Voor Van Wegberg is de betaalmethode het belangrijkste handvat om er achter te komen of een winkel veilig is. „Grote partijen als Bol en Amazon maken gebruik van bepaalde betalingsverwerkers, zoals Adyen en Mollie, en die doen een hele strenge klantselectie. Dus op het moment dat je alleen maar bijvoorbeeld met bankoverschrijving kan betalen of met PayPal, dan zegt dat een hoop.”
Kijk ook of de website technisch gezien veilig is: begint het webadres van de webwinkel niet met ‘https://’, dan is er geen beveiligingscertificaat en kunnen online-criminelen er met je gegevens vandoor gaan. Andere zaken om goed in de gaten te houden zijn de leeftijd van de website. Oplichters kunnen de site bijvoorbeeld vlak voor Black Friday online hebben gezet. Hetzelfde geldt voor de reviews die je via Google leest. Als een webshop géén recensies heeft, dan is dat een risico.
3. Hoe weet je of de webshop waarop je surft veilig is?
Als je zoekt op informatie over het bedrijf, kijk dan of er een btw-nummer of inschrijvingsnummer bij de Kamer van Koophandel wordt gedeeld. Het kan zijn dat oplichters het KvK-nummer van een ander bedrijf gebruiken om goede sier te maken, dus dit is geen absolute garantie.
In de database van de politie of via de ScamCheck kun je kijken of er eerder aangiftes of negatieve ervaringen rond webshops zijn geweest. Andere manieren om te checken hoe betrouwbaar een website is, is aan de hand van keurmerken als Thuiswinkel Waarborg. Dat een webshop de logo’s van die keurmerken op de site heeft, betekent overigens niet dat ze daadwerkelijk te vertrouwen zijn: kijk op de sites van de keurmerken in kwestie of webwinkels daadwerkelijk doorgelicht zijn.
Kijk ook of er reviews zijn op sites met onafhankelijke beoordelingen, waar experts en andere consumenten hun ervaringen delen. Is er niets te vinden over de webwinkel waar je iets wil kopen? Of juist heel veel negatieve reviews? Kijk dan vooral verder.
4. Is webshopfraude in de loop der jaren veranderd?
Volgens onderzoeker Van Wegberg is vooral de ondergrondse digitale economie veranderd, oftewel het dark web waar criminelen actief zijn. „Daar vind je heel snel bouwpakketten voor malafide webshops”, zegt Van Wegberg. „Je hoeft niet zelf te weten hoe je een website bouwt. Je hoeft ook niet iemand te kennen die een website bouwt. Bij die pakketten zit gewoon een handleiding met wat je moet doen. Daarmee is het makkelijker geworden om dit soort webwinkels even snel in de lucht te zetten en weer offline te halen.”
Preventief optreden en bewustwording creëren is volgens de onderzoeker het beste recept. En, voor wie wil profiteren met kortingen op aankopen voor de feestdagen, goed kijken waar je je geld uitgeeft.
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data96759213-88b35f.jpg)
