Veertien lichtstralen schenen traditiegetrouw op 6 december de donkere avondhemel in boven Montreal, vanaf de berg in het centrum van de Canadese stad. Ter nagedachtenis aan veertien vrouwelijke studenten van de plaatselijke École Polytechnique, die op die datum in 1989 werden doodgeschoten door een 25-jarige man, omdat zij vrouwen waren. Veertien anderen raakten gewond.
Het bloedbad is een van de dodelijkste schietpartijen in de Canadese geschiedenis – en vormt al 35 jaar een drijfveer achter maatregelen tot vuurwapenbeheersing in Canada. Zo ook dit jaar: de regering van premier Justin Trudeau kondigde aan de vooravond van de herdenking aan enkele honderden modellen geweren toe te voegen aan een lijst van verboden wapens.
Die lijst is in 2020 opgesteld, na een reeks schietpartijen in de provincie Nova Scotia waarbij 22 mensen omkwamen. Inmiddels staan er ruim tweeduizend wapens op. Canadese bedrijven en particulieren die in het bezit zijn van de verboden geweren, waaronder semi-automatische aanvalswapens als de AR-15, krijgen tot 30 oktober volgend jaar de tijd om aan de wet te voldoen. Daarvoor wordt een ‘terugkoopprogramma’ opgezet, waarbij zij tegen inlevering van de wapens worden gecompenseerd.
Veel Canadezen, zeker in de steden, steunen vuurwapenbeheersing. In tegenstelling tot buurland de Verenigde Staten, berucht om zijn hoge frequentie van schietpartijen, kent Canada geen grondwettelijk recht op vuurwapenbezit. Niettemin staat het land, dat een rijke jachttraditie heeft, met zo’n 34 vuurwapens per 100 inwoners wereldwijd in de top tien wat betreft wapenbezit. Dat cijfer is nog altijd veel lager dan de 120 wapens per 100 inwoners in koploper de VS (in Nederland is dat 2,6). Ook vuurwapengeweld komt in Canada aanmerkelijk minder vaak voor dan bij de zuiderburen: in 2021 werden in de VS 4,31 sterfgevallen per 100.000 inwoners veroorzaakt door vuurwapengeweld, tegenover 0,57 in Canada.
Criminelen
Toch is er kritiek op Trudeau’s aankondiging. „Het enige wat je ermee bereikt is dat je het wapen afpakt van een legale wapenbezitter met een vergunning”, meent Brent Mitchell, eigenaar van een winkel in de provincie Saskatchewan die jachtbenodigdheden verkoopt. „Het haalt niets uit tegen criminelen, die zich niets aantrekken van de vraag of het legaal of illegaal is.”
Een regeringsplan om wapens die in Canada uit de verkoop worden gehaald te doneren aan Oekraïne voor de strijd tegen Rusland vindt ook geen genade onder critici. Volgens Richard Shimooka, een defensie-expert bij de denktank Macdonald-Laurier Institute, gaat het niet om wapens waar Oekraïne grote behoefte aan heeft. „Ze zijn allemaal semi-automatisch”, zei hij tegen persbureau Canadian Press, terwijl Oekraïne juist „volautomatische wapens” nodig heeft.
Maar ook voorstanders van vuurwapenbeheersing zijn kritisch, vooral omdat de uitvoering van het terugkoopprogramma niet van de grond komt. Hoewel het in 2020 is aangekondigd, moet het op een proef na nog beginnen. Volgens minister van Openbare Diensten Jean-Yves Duclos zijn bij die proef „een paar dozijn” geweren ingenomen en vernietigd. „Waarom kan de regering niet meer haast maken met een proces om vuurwapens in te zamelen?”, aldus politiek adviseur Sharan Kaur in de Toronto Star.
Oppositieleider Pierre Poilievre van de Conservatieve Partij wijst de plannen van de regering-Trudeau af als een „stunt”. Hij heeft beloofd de „inbeslagname van geweren” te annuleren als hij de verkiezingen wint, die uiterlijk komend najaar worden gehouden. Volgens opiniepeilingen is die kans groot.
Daarmee is de toekomst van het initiatief onzeker. Want, stelt TheGunBlog.ca vast, „vuurwapenbezitters hebben geen reden om hun bezittingen over te dragen aan een politiek regime dat bij de deadline van 30 oktober 2025 zo goed als zeker niet meer in functie zal zijn.”
