De laatste mijn in Limburg is al een halve eeuw dicht, maar het mijnverleden is nog steeds niet afgesloten

Drie mannen die door de gemeente Rotterdam werden betaald om radicalisering te bestrijden en integratie te bevorderen, hebben jarenlang deze subsidies weggesluisd en geïnvesteerd in een kaasfabriek in Marokko. Een Rotterdamse radicaliseringsambtenaar – de rechterhand van oud-burgemeester Ahmed Aboutaleb – verstrekte privé een lening voor dit project. Dat blijkt uit onderzoek van NRC. Partijen in de Rotterdamse gemeenteraad willen opheldering van het college.

De subsidiefraude zou vorige maand, na een justitieel onderzoek dat zeven jaar duurde, worden behandeld in een strafzaak bij de Rotterdamse rechtbank. Drie dagen voor de zitting maakte het functioneel parket van het OM bekend een deal te hebben gesloten met de drie verdachten. In ruil voor een schuldbekentenis accepteerden ze taakstraffen tot 140 uur en boetes tot 25.000 euro per persoon.

Justitie besloot de zaak via een strafbeschikking af te handelen, omdat het onderzoek al jaren had geduurd en de rechtszaak naar verwachting nog veel tijd in beslag zou nemen. Dit zou „onnodig beslag leggen op de capaciteit van de rechtbank en het OM”. In februari 2024 achtte het ministerie een strafproces nog wél gewenst: „Hoewel de feiten inmiddels al behoorlijk oud zijn (2010 tot en met 2018), is vervolging opportuun om de ernst van misbruik van de stichtingen voor eigen financieel gewin aan de kaak te stellen.”

Door de justitiële afwikkeling bleef de inhoud van de zaak buiten de openbaarheid. Het OM doet er „vanwege privacyoverwegingen” geen verdere mededelingen over, terwijl de gemeente Rotterdam geen idee zegt te hebben van de fraudezaak: „Wij zijn niet geïnformeerd over bij welke organisaties en subsidiestromen de frauduleuze handelingen hebben plaatsgevonden.”

Klokkenluider

NRC sprak bronnen over het strafrechtelijke onderzoek genaamd Barometer, dat draait om drie Marokkaanse Nederlanders uit het Rotterdamse welzijnswerk. Een van hen was bovendien gemeenteraadslid. Het trio bedacht jaren geleden een commercieel plan: ze wilden ‘Goudse’ kaas produceren in Marokko.

Daartoe openden ze een fabriek op een industrieterrein nabij de Marokkaanse stad Berkane. Ze noemden het bedrijf Kaas Moulouya, naar een rivier in die regio. Volgens berichten in Marokkaanse media heeft de fabriek een oppervlakte van 1.243 vierkante meter en werd zo’n 100.000 euro aan eigen vermogen in het bedrijf geïnvesteerd.

De eerste aanwijzingen dat de financiering van de kaas rammelt, bereiken in 2014 de Rotterdamse Rekenkamer. Het onafhankelijke instituut ontvangt een melding van een anonieme klokkenluider die in bezit is van NRC. De klokkenluider noemt de namen van de kaasondernemers en stelt dat ze subsidies van het Platform Buitenlanders Rijnmond (PBR), de grootste migrantenkoepel van Rotterdam, gebruiken als „kassa” voor hun commerciële project in Marokko.

Geld werd heen en weer geschoven en daarna bijvoorbeeld cash opgenomen. Zo verdwenen de stromen uit beeld

Vanwege deze en andere verdachte signalen besluit de Rekenkamer PBR te onderzoeken. In 2015 trekt het de conclusie dat „zelfverrijking” niet kan worden uitgesloten. De kaasfabriek blijft in het rapport onvermeld, omdat daar in de administratie niets over is terug te vinden.

„We moesten het voorzichtig formuleren, maar het kwam over als één grote misleidingsoperatie”, zegt toenmalig Rekenkamerhoofd Paul Hofstra. „Er werden door PBR weliswaar activiteiten georganiseerd, maar daar ging slechts een deel van de subsidies aan op. Het andere deel werd heen en weer geschoven en daarna bijvoorbeeld cash opgenomen. Zo verdwenen de geldstromen uit beeld.”

Stil

Hofstra stuurt het rapport naar het OM en dringt aan op maatregelen, maar een groot deel van de gemeenteraad wil de zaak laten rusten. De Rekenkamer had immers geen hard bewijs van fraude gevonden. Het bestuur van PBR stapt op, het platform verandert van naam en daarna wordt het stil rond de kwestie.

In de Rotterdamse politiek leven intussen andere zorgen: jongeren vertrekken naar Syrië om zich aan te sluiten bij terreurbeweging IS. In grote gemeenten komt veel geld vrij om radicalisering te bestrijden en worden er nieuwe bureautjes opgericht door particulieren die zich op de problematiek gaan toeleggen.

Zo ook de kaasondernemers. Met hun stichting Attanmia, waar twee van hen bestuurder zijn, gaan ze trainingen verzorgen voor Marokkaans-Nederlandse moeders en vaders. Die wordt bijgebracht hoe ze hun kinderen kunnen behoeden voor extremisme.

De cursussen van Attanmia worden lovend beoordeeld door een evaluatiecommissie, die stelt dat ouders dankzij de trainingen „effectiever” werden in hun opvoeding. Zelfs koning Willem-Alexander komt op bezoek, omdat de stichting geld ontvangt van het Oranje Fonds. De andere geldschieter is de gemeente Rotterdam.

Aboutaleb

De ambtenaar die verantwoordelijk is voor de preventieve aanpak waarbinnen de trainingen worden gesubsidieerd, is een oud-politicus met Marokkaanse wortels. Deze goede bekende van toenmalig burgemeester Aboutaleb werkt sinds januari 2015 voor de Directie Veiligheid.

De ambtenaar fungeert volgens bronnen als de oren en ogen van de burgemeester in de moslimgemeenschap, komt in alle moskeeën en bouwt netwerken op om tips over radicalisering binnen te krijgen. Aboutaleb omschrijft hem later in de gemeenteraad als „de persoon die ik zo vaak op missies heb gestuurd om allerlei zaken in deze stad, die soms het daglicht niet mogen verdragen, ongedaan te maken. Succesvol, al die missies zijn succesvol.”

In ruil voor schuldbekentenissen accepteerden de verdachten taakstraffen en boetes tot 25.000 euro per persoon

Wat de gemeente dan nog niet weet, is dat de ambtenaar de drie kaasondernemers privé goed kent. Met een van hen is hij al meer dan 25 jaar bevriend. Deze vriend leent hij privé 10.000 euro en die wordt in de kaasfabriek geïnvesteerd, zo laat hij via de gemeente weten aan NRC. De gemeente beantwoordde een reeks schriftelijke vragen, ook namens de ambtenaar. Het zou gaan om „een persoonlijke lening die overigens al een jaar later terugbetaald is”.

Tegelijkertijd heeft de ambtenaar ook op subsidievlak te maken met de kaasondernemers. Tot 2014 als dagelijks bestuurder van de Rotterdamse deelgemeente Noord, waar hij vanuit zijn welzijnsportefeuille jaarlijks 130.000 euro uitkeerde aan een andere organisatie van de goede vriend, de stichting Noord Plus. En vanaf 2015 vanuit zijn rol als radicaliseringsambtenaar, waarin hij te maken krijgt met Attanmia, bestuurd door de twee andere kaasondernemers. De keuzes met welke organisaties de gemeente in zee moet gaan om radicalisering te bestrijden, worden door zijn team gemaakt. De gemeente zegt tegen NRC dat de ambtenaar geen bemoeienis had met „de financiële kant” van de subsidieverlening, maar wel „op inhoudelijk vlak betrokken” was.

Fraude

In 2018 brengt het OM naar buiten dat het een grootschalige subsidiefraude op het spoor is. Attanmia blijkt een van de onderzochte organisaties. In hetzelfde jaar haalt de ambtenaar om een hele andere reden de publiciteit: De Telegraaf schrijft dat hij banden zou hebben met een omstreden islamitische organisatie, iets wat stellig wordt betwist door de gemeente. In een raadsdebat wordt daarop door Leefbaar Rotterdam gevraagd of de in opspraak geraakte ambtenaar toevallig ook iets te maken heeft met het lopende onderzoek naar subsidiefraude? Nee, verzekert Aboutaleb de raad in het debat. De ambtenaar heeft daar „helemaal niets mee te maken”.

Aboutaleb heeft die uitspraak maar net gedaan of de politie roept de ambtenaar op voor een verhoor. Vlak na het raadsdebat in september 2018 moet hij als getuige uitleg geven over de lening aan de kaasondernemer en vertellen wat hij wist van de malversaties. Helemaal niets, zegt hij tegen NRC. De lening was een vriendendienst en verder was hij „op geen enkele wijze betrokken”.

Daarna krijgt ook Aboutaleb te horen dat zijn rechterhand op radicaliseringsgebied is gehoord in het fraudeonderzoek. Maar dat zal hij tegenover de raad nooit meer rechtzetten. Is de gemeenteraad, met de kennis van nu, dan wel juist geïnformeerd? „Met de kennis van na het verhoor weten we dat de ambtenaar is gehoord als getuige vanwege een persoonlijke lening aan een vriend”, zegt de gemeente in een reactie. Er is „geen aanleiding te denken” dat hij met de lening „verkeerde intenties had”. De gemeente kent hem als een „kundige en integere collega”. Na het getuigenverhoor zou hij niet meer zijn benaderd door de politie.

Deal

De drie kaasondernemers worden wél vervolgd, omdat ze van 2010 tot 2018 subsidies in eigen zak zouden hebben gestoken. Met hun stichtingen die zich officieel bezighielden met integratie en deradicalisering voerden ze volgens het OM een „gebrekkige administratie met valse facturen”. In december 2024 rondt justitie de zaak af met de strafbeschikkingen.

Doordat het onderzoek zo lang heeft geduurd, kan de gemeente niet meer worden gecompenseerd als slachtoffer van de fraude: de termijn daarvoor is inmiddels verstreken, zegt de gemeente.

De drie verdachten weigeren vragen van NRC te beantwoorden. Ze verbreken de verbinding als ze telefonisch worden benaderd.

Oud-Rekenkamerdirecteur Paul Hofstra heeft nog veel vragen. De zaak toont volgens hem het gebrek aan controlemechanismen bij de gemeente over de gunning en besteding van subsidies. „Hoe konden die drie zo makkelijk geld wegsluizen?” Ook de rol van de radicaliseringsambtenaar roept volgens Hofstra vragen op. „Als hij een indirect belang had bij de kaasfabriek, kan hij niet tegelijkertijd betrokken zijn bij subsidies aan diezelfde ondernemers.”

Dat onderschrijft Rob van Eijbergen, expert op het gebied van integriteit van organisaties. „Als je als ambtenaar een lening verstrekt die gekoppeld is aan een kaasfabriek en daarna met diezelfde kaasondernemers te maken krijgt in een subsidierelatie, moet je dat op zijn minst melden bij de gemeente. Zodat anderen kunnen meekijken naar die subsidie. Anders wek je de schijn van belangenverstrengeling.”

Zelfs koning Willem-Alexander kwam op bezoek, omdat de stichting geld ontving van het Oranje Fonds

De grootste coalitiepartij Leefbaar Rotterdam eist opheldering van het stadsbestuur over het „ondoorzichtige subsidienetwerk” en de rol van de radicaliseringsambtenaar. „Deze zaak stinkt gigantisch”, zegt fractievoorzitter Simon Ceulemans. „We hadden de hoop dat in een rechtszaak eindelijk voor iedereen duidelijk zou worden hoe dit geraffineerde fraudenetwerk eruitziet. Nu de rechtszaak is gestopt, dreigt dit alsnog allemaal onder de pet te blijven. Dat accepteren wij niet.”

Ook D66 wil van het college weten wie bij de fraudezaak betrokken was. „Waarom wisten wij dit als raad allemaal niet?”, vraagt D66’er Ingrid van Wifferen. „En is het wel toegestaan en wenselijk dat een ambtenaar zo dicht op subsidieontvangers zit?”

Over anderhalve week staat een raadsdebat gepland.

Of de fabriek nog draait, is onduidelijk. De laatste berichten over Kaas Moulouya dateren van enige jaren geleden. Het betreffen foto’s op Facebook van kaasplankjes die worden uitgedeeld op een Marokkaanse landbouwbeurs. „Leuke reacties en tevreden klanten”, luidt het onderschrift van een van de frauderende kaasondernemers.

Delen

Mail de redactie

„Wonen we hier nog wel veilig?” Dat is dezer dagen de hoofdvraag die veel inwoners van Den Dolder bezighoudt. De vraag klinkt op bewonersbijeenkomsten, in telefoontjes naar de gemeente en naar de bewonersvereniging. Hoe waakzaam moeten ze zijn? Kunnen ze nog wel zonder risico winkelen? ‘s Avonds alleen naar het station?

De vraag speelt sinds afgelopen donderdag. Toen werd overdag een 76-jarige bewoonster op weg van het dorpscentrum naar huis met een mes aangevallen door een 27-jarige man en overleed. De verdachte werd diezelfde avond aangehouden op steenworp afstand in de kliniek waar hij verbleef: Wier+, een kliniek voor mensen met een licht verstandelijke beperking en psychiatrische stoornissen.

En het voelt voor inwoners alsof de geschiedenis zich herhaalt want Wier+ is onderdeel van zorginstelling Fivoor, die ook Michael P. behandelde. Die doodde in 2017 de 25-jarige Anne Faber, in de buurt van hetzelfde instellingsterrein. Gegrift in het geheugen van elke Doldenaar.

Fivoor heeft laten weten de nieuwe zaak te onderzoeken. En ook de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd zegt een onafhankelijk onderzoek in te stellen, vanwege de „grote maatschappelijke commotie”. Intussen is al wel duidelijk dat de patiënt op het moment van behandeling niet onder justitie viel en dus niet – zoals Michael P. destijds – was opgenomen vanwege van een strafrechtelijke maatregel. Ook was hij volgens Fivoor op dat moment met toestemming buiten de kliniek. Zo’n verlof beoordeelt de instelling altijd „zorgvuldig”, aldus Fivoor. „Op basis van richtlijnen en professionele inschattingen.” Meer wil de instelling vanwege privacy over de verdachte niet kwijt.

Bloemen langs de Duivendorst in Den Dolder, op de plek waar een 76-jarige vrouw is doodgestoken. Een 27-jarige patient van psychiatrische kliniek Fivoor is aangehouden als verdachte.

Gerechtelijke zorgmachtiging

Volgens media zat de patiënt in Dolder vanwege een door de rechter afgegeven zorgmachtiging. Hij zou, schrijft het AD, in 2022 en 2023 in zijn woonplaats Heerhugowaard meermaals willekeurige voorbijgangers hebben gestompt in het gezicht. Volgens het betreffende rechtbankverslag zou hij lijden aan „sociale angst en psychose, een autismestoornis en een verstandelijke beperking” en met „wraakfantasieën” kampen en met „de ernstige overtuiging dat geweld in sommige situaties goed is”. Het Openbaar Ministerie zou zijn zaak volgens de krant hebben geseponeerd vanwege zijn complexe psychiatrische stoornis, waarna hij met een zorgmachtiging gedwongen bij Fivoor in Den Dolder werd geplaatst.

Een „enorme schok” noemen alle betrokkenen, van kliniek tot burgemeester en omwonenden, het nieuwe incident. „Tragisch” ook, omdat het slachtoffer woonde pal naast de kliniek en een bekende was in de gemeenschap. Ze was actief als vrijwilliger en heeft ook in de klankbordgroep gezeten die was opgericht om de relatie tussen bewoners, gemeente en kliniek te verbeteren. Na het trauma van 2017 wilde een deel van het dorp patiënten uit Den Dolder zo snel mogelijk zien verdwijnen. Anderen – onder wie zij – wilde daarnaast ook investeren in wederzijds begrip.

Dat begrip staan nu verder onder druk, want met dit nieuwe incident is het antwoord op de vraag ‘wonen we hier nog wel veilig’ nu wel gegeven, meent Belangenvereniging Den Dolder (BDD), een bewonersvereniging met ruim tweehonderd leden. „Kennelijk niet”, schreef inwoner en voorzitter Hetty Beekman namens de vereniging deze week aan het gemeentebestuur van Zeist. „We zijn ervan overtuigd dat Fivoor na de moord op Anne Faber hard heeft gewerkt om de veiligheid in Den Dolder te verbeteren, maar het is kennelijk niet genoeg geweest.”

Buurtcoaches

De laatste jaren ging het met de relatie tussen de kliniek en omwonenden best goed. Winkeliers in het dorp betrapten nog wel eens een patiënt op diefstal, maar grote incidenten bleven uit. Het aantal overlastmeldingen daalde, mede door het verscherpte toezicht, de aanstelling van buurtcoaches, en ook de klankbordgroep speelde daarbij een rol.

Maar tegelijkertijd is een deel van de omwonenden altijd angstig gebleven, zegt Beekman van BDD. „Die liepen niet graag meer alleen in het bos bij het instellingsterrein. Die zaten niet graag ’s avonds op het station.”

Deze bewoners accepteerden het omdat met Fivoor harde afspraken waren gemaakt over vertrek van de instelling, zegt Beekman. Bedoeling is dat alle drie de klinieken op het terrein per 1 januari 2027 zijn verdwenen om plaats te maken voor zo’n vierhonderd woningen – de grond is al verkocht. „Dus wij hebben altijd gedacht: oké, met een einddatum in zicht, kunnen we het nog even volhouden.”

Potentiele locaties

Maar eerder dit jaar bleek al dat Fivoor zo’n vertrek in 2027 niet gaat halen, omdat gemeenten de klinieken liever niet in hun omgeving verwelkomen. Al twintig potentiële locaties in de regio vielen af, waaronder eentje in Zeist, de eigen gemeente, waar de gemeenteraad onlangs in een voorbereidingsbesluit vaststelde de regie te willen houden op de vestiging van forensische zorg.

Om Fivoor te helpen wegkomen voerde de gemeente Zeist daarna wel een onderzoek uit naar potentiële locaties in zowat heel Midden-Nederland. De publicatie daarvan stond deze maand gepland, maar die zal – vanwege dit nieuwe incident – vermoedelijk later worden, aldus een gemeentewoordvoerder.

Maar omwonenden willen niet langer wachten, zegt Beekman. De bewonersvereniging pleit voor een strenger verlofbeleid en een directe opnamestop, zodat de kliniek over anderhalf jaar nagenoeg leeg staat – de gemiddelde patiënt in Den Dolder verblijft er achttien maanden. Desnoods de kliniek in kleinere delen verhuizen over meerdere locaties, zegt Beekman, om de ‘pijn’ te verdelen. „Het is nu echt genoeg geweest. Wij willen niet continu in angst en onzekerheid leven.”

Delen

Mail de redactie

Het Rotterdams Transkoor zingt vrij laag. De stem van trans mannen verandert vanzelf na hormooninjecties. Ze krijgen de baard in keel, net als jongens in de puberteit. Bij trans vrouwen werkt het anders. Hun lichaam verandert na oestrogeeninjecties, maar hun stem niet. Zij kunnen hooguit iets bijsturen met logopedie.

Het is zoals het is. Het maakt niemand iets uit. Alle leden houden van het koor, dat acht jaar bestaat. Het is waarschijnlijk het enige trans koor van Nederland. Het 8-jarig bestaan is net gevierd met familieleden en vrienden. Ze praten er over na in een kring op de locatie in Rotterdam-Zuid.

Het feestelijke optreden was spannend, er gingen een paar dingen mis. Een plug schoot opeens los uit de elektrische piano, iemand wist met een snoekduik het euvel te verhelpen. Het meeste ging goed: niemand viel van het podium. Het publiek, vooral familie en vrienden, ging uit z’n dak. Er werd prachtig gezongen. En vrijwel iedereen voelde zich op z’n gemak.

Dat laatste is het belangrijkste want alle koorleden zijn bekend met een intens gevoel van ongemak. Spreek met hen en je leert dat het ongemak uit veel facetten bestaat: het is het gevoel niet te kunnen zijn wie je bent. Het is het uit de kast komen als transgender persoon of als queer en de reactie daarop van anderen: ouders, familie, vrienden, bekenden en onbekenden. En het is het lange en vaak moeizame traject van worden wie je wél bent.

Alle leden houden van het koor, dat acht jaar bestaat

Er is geen ongemak op de donderdagavonden. Dat maakt die avonden zo belangrijk voor de koorleden. „Het is voor mij een verademing een ruimte binnen te komen en niet de enige in iets te zijn”, zegt Lenn Vlassak (31).

„We delen allemaal het transgender-aspect”, zegt Skylar Neeleman (25).

„Ook voor je transitie kan je bij het koor al zijn wie je wil zijn”, zegt Reno de Vries (33).

„Vervelende vragen die ik krijg van buitenstaanders, vertel ik aan de anderen op donderdagavond”, zegt Marion Ter Meer (76). „Dan ben ik het kwijt.”

Eenheid smeden

Het koor werd opgericht door een paar transgender personen (de organisatie vindt het woord transgenders te hard klinken) die het leuk vonden om niet alleen met elkaar te praten maar ook iets te doen: zingen bijvoorbeeld. Zangdocente en zangeres Nadja Voigt ging het koor leiden. De leden lopen met haar weg omdat ze goed lesgeeft en tegelijkertijd een groep zangers die zeer uiteenloopt in leeftijd en achtergrond steeds tot een eenheid wist te smeden. Ze heeft oog voor gevoeligheden, onzekerheden en misverstanden die kunnen ontstaan.

Het koor is onderdeel van het Expertisecentrum Seksualiteit, Sekswerk en Mensenhandel (ESSM), dat valt onder stichting Humanitas. Het centrum biedt hulpverlening aan mensen met een lhbtqiap+-achtergrond uit Rotterdam. Zo zijn er supportgroepen en is er persoonlijke begeleiding. Er is een supportgroep voor trans mannen, één voor trans vrouwen, één voor jongeren vanaf middelbareschoolleeftijd en een groep voor naasten en partners. En er is een tussengroep voor zoekenden in hun seksualiteit, (gender)expressie en genderidentiteit, waar de vraag centraal staat: wie ben ik in deze heteronormatieve samenleving? En, o ja, er is ook nog een huiskamer voor lhbtqiap+-jongeren vanaf zestien, The Hang-Out 010, op een geheime plek in Rotterdam.

We delen allemaal het transgender-aspect

Mat Schellekens is coördinator van het Transkoor en bewaakt de koorleden zoals een kip haar kuikens. Want juist de mensen die nog niet helemaal doorvoelen dat ze kunnen zijn wie ze zijn, kunnen in een kwetsbare positie zitten, zegt hij. Tegelijkertijd wil hij ze niet verstoppen want dat is nergens voor nodig. „Het zijn juist vaak sterke mensen.” Bovendien, er zijn meer mensen die baat hebben bij het Transkoor, denkt hij. En die moeten weten dat het bestaat. „Het is een plek waar je jezelf kunt zijn, waar iedereen de juiste voornaamwoorden gebruikt. Mensen komen omdat ze het leuk vinden, niet omdat ze hulp nodig hebben.”

Geen uitleg nodig

Die praatgroepen zijn fijn in het begin, zegt trans man Reno de Vries (33). Vlak voor en tijdens zijn transitie voelde hij zich vaak onbegrepen en kon daar zijn hart luchten bij mensen die geen uitleg nodig hadden. Tegelijkertijd ging het in die groepen vooral over problemen. Bij het koor is daar ook ruimte voor maar door het zingen is het veel lichter. Tussendoor steun je elkaar, zegt hij.

Mensen komen omdat ze het leuk vinden, niet omdat ze hulp nodig hebben

Het koor is ook een vriendengroep. Reno ging tegelijk met twee koorleden in transitie. Ze bezochten elkaar als ze aan het herstellen waren van een operatie. Maar ook de periode ervoor was fijn, zegt Reno. Als je aan een transitie begint, heb je zoveel vragen. Bij het koor waren mensen al verder. Die konden uitleggen.

Trans man Skylar vond het fijn dat hij bij het koor kon zien hoe het eruit zou kunnen zien. Hij was 16 toen hij bij het koor kwam en dat was nog voor zijn transitie. „Ik was toen de jongste, voelde me erg welkom. En de anderen waren bezorgd over me. Ik mocht niet alleen op de fiets naar huis.”

Voor Lenn Vlassak (31) betekent het koor een ruimte in kunnen lopen zonder de uitzondering te zijn. „Iedereen kan honderd procent zichzelf zijn. Iedereen weet hoe het voelt om dat niet te kunnen en kent de worsteling om daar uit te komen.” Lenn is non-binair en had daar tot drie geleden zelf nooit van gehoord, maar wel een onbestemd gevoel van onbehagen. „Het ging in een podcast over non-binair en ik dacht: dát ben ik.”

Trans mensen krijgen relatief vaak te maken met onbegrip van naaste familie en vrienden. Voor veel leden is het koor een chosen family, zegt Mat Schellekens. Reno heeft het geluk, zegt hij, dat zijn familie hem steunt. Lenn vertelde aan vrienden en familie ruim twee jaar geleden dat die non-binair is. Dat betekende afscheid van de gehele familie én vrienden, op diens partner en één vriendin na. Lenn komt uit een klein dorp, net over de grens met België, waar iedereen elkaar kent. „Voor mijn moeder voelde mijn outing als bedrog, mijn vader, broer en de rest van de familie volgden haar daarin”, zegt Lenn. „Ik heb daar veel verdriet van, ik ben een familiemens.” Lenn woonde toen al in Rotterdam. „Daar vond ik een omgeving waarbinnen ik gevierd werd, niet getolereerd.”

Ook trans vrouw Marion Ter Meer (76) ziet tot haar verdriet haar kinderen en ex-vrouw niet meer. Zij leefde haar hele leven als man en kleedde zich alleen binnenshuis soms als vrouw. Ze besloot pas na haar pensionering in transitie te gaan. Pas toen ze niet meer werkte, had ze het gevoel dat het kon. Het leidde volgens haar tot de scheiding met de vrouw die ze liefhad. Zeven jaar geleden kwam ze naar Rotterdam om een nieuw leven te beginnen. Op zoek naar contact kwam ze bij het koor terecht.

Reno heeft het geluk, zegt hij, dat zijn familie hem steunt

Een zegen, zegt ze. De leden begrijpen elkaar. Een man in de seniorenflat waar ze woont, vroeg in de lift botweg wat ze nou was; een man of een vrouw. Ze voelde woede maar kon niets uitbrengen. Ze kon het delen met het koor. Overigens zette ze hem later en plein public vakkundig te kakken in de gemeenschappelijke ruimte van de flat. Daar konden ze dan bij het koor weer hartelijk om lachen.

Transgender personen herkennen die situaties. Lenn zegt dat die het aanvankelijk weglachte. Nu geeft die aan met welke voornaamwoorden die aangesproken wil worden. „Als ze zeggen: ‘ik ga m’n best doen’, zeg ik: ‘ik weet zeker dat het je lukt’.” Met impertinente vragen gaat Lenn tegenwoordig confrontatie niet uit de weg. „Als iemand vraagt wat ik in mijn broek heb, zegt ik: ‘ik vraag toch ook niet hoe lang jouw piemel is’. Dan is het meestal klaar.”

Het is ook een generatiekwestie, denkt Marion. Ook al is ze zelf trans, ze heeft moeite met de voornaamwoorden van queers en alle Engelse woorden waar jongeren mee komen. „Zij hebben hun leven, ik het mijne. Ik heb geleerd dat ik queers gewoon bij de voornaam moet noemen, dan kan je geen fout maken.”

Bitterballen

Koorleden die een geslachtsbevestigende operatie ondergaan, krijgen extra steun. Marion onderging verschillende operaties voor haar transitie die niet allemaal goed gingen. Ze had veel pijn en moest lang herstellen. „Het medeleven, de kaarten en appjes van de koorleden deden me toen erg goed.”

Op een gegeven moment dacht Reno: ik heb het koor niet meer nodig. Hij was wie hij wilde zijn. Hij zag er ook zo uit. Er was niemand die dat in twijfel trok. Hij dacht: als ik stop kom ik ook helemaal geen mensen meer tegen zoals ik. Hij bleef.

Marion voelde zich het afgelopen jaar opeens wat te oud worden voor het koor. Ze kende de liedjes die werden gezongen niet, ze had moeite die onbekende teksten uit haar hoofd te leren. Maar opstappen wilde ze niet. Ze zit nu in het bestuur en komt niet meer elke week, maar wel regelmatig. „Dan neem ik m’n airfryer mee en bak ik bitterballen.”

Delen

Mail de redactie