Op verzoek van Mexico geeft Nederland een met turquoise edelstenen ingelegde menselijke schedel terug. Het object komt uit de Rijkscollectie van het Wereldmuseum in Leiden, waar het lang werd gezien als een van de topstukken van de collectie. De schedel is donderdag overhandigd op de Mexicaanse ambassade in Den Haag, zo maakte minister Eppo Bruins (OCW) bekend.
De restitutie valt buiten de gebruikelijke gang van zaken rondom koloniale collecties, schrijft het ministerie, omdat het om menselijke resten gaat. Bij zulke gevallen hoeft de Commissie Koloniale Collecties niet geraadpleegd te worden en is teruggave het uitgangspunt.
Soortgelijke schedels
In 2016 bracht het museum na onderzoek naar buiten: de schedel is nep. Of, de schedel bleek een ander verhaal te hebben. Tot dan toe werd gedacht dat het werk ergens tussen 1300 en 1500 geassembleerd was door de Mixteken, een bevolkingsgroep in het zuiden van Mexico. Het lag anders. De schedel en de turquoise steentjes hadden die herkomst wel, maar ze bleken aan elkaar gelijmd door een Mexicaanse tandarts, in de jaren zestig van de vorige eeuw.
Het museum heeft de schedel in 1963 gekocht van een Amerikaanse kunsthandelaar, Robert Stolper. Volgens Stolper is de schedel afkomstig uit de periode 1300-1521. Bewijs daarvan had hij niet. Dat was onhandig maar niet ongebruikelijk in de jaren zestig, zo vertelde conservator Martin Berger in 2016 aan NRC. „Er werd in die tijd zo veel semi-legaal en illegaal opgegraven in Mexico dat niemand bijhield waar dingen vandaan kwamen.”
Toenmalig museumdirecteur Pieter Hendrik Pott had zijn pijlen op de schedel gericht, hij vond het een uniek stuk én zag dat andere musea soortgelijke schedels in huis hadden. Hij betaalde 75.000 gulden voor de schedel.
Het Leidse Museum Volkenkunde (nu Wereldmuseum) heeft niet als enige een onterecht als Mixteeks aangemerkte schedel. Zeker negentien musea en verzamelaars wereldwijd hebben zo’n object in huis, vermoedelijk door de Mexicaanse tandarts gemaakt, schreef de Volkskrant in 2016.
Lees ook
Dit interview uit 2016 met archeoloog Martin Berger over het onderzoek naar de schedel.
Na de uitwedstrijden tegen Real Sociedad en AZ is Ajax donderdag voor de derde keer in korte tijd tegen een nederlaag aan gelopen. In een duel waarin de ploeg van trainer Francesco Farioli volop kansen kreeg om te winnen, toonde tegenstander Lazio Roma zich in de Europa League vooral een stuk efficiënter. De Italianen kregen drie grote kansen, en allemaal waren ze raak: 1-3.
Verrassend was die uitkomst niet. Ajax is al een paar weken zoekende, naar de vorm van september en oktober, toen de Amsterdammers zestien wedstrijden op rij ongeslagen bleven. Toen eerst Feyenoord en daarna PSV verrast werden met fris, energiek voetbal. Het bracht Ajax naar de tweede plaats, zowel in de competitie als in de groepsfase van de Europa League.
Maar met de winterstop in zicht oogt Ajax regelmatig rommelig. Overwinningen zijn niet meer vanzelfsprekend, zelfs tegen kleinere tegenstanders. Tegen PEC werd in de competitie gewonnen, maar de Zwollenaren waren beter. Tegen NEC volgde opnieuw een benauwde overwinning. En toen twee keer puntverlies, vorige week tegen FC Utrecht, de nummer drie, en afgelopen zondag tegen AZ.
Gebrek aan frisheid
Farioli wijt dat aan een gebrek aan frisheid, zei hij eerder. De wedstrijd tegen Lazio is de 27ste die Ajax dit seizoen speelt, de vijf oefenduels in de voorbereiding niet meegerekend. Zeker de laatste weken speelt Ajax bijna elke week twee wedstrijden. Door veel te wisselen probeert de Italiaanse trainer alsnog elk duel met een zo fit mogelijke ploeg op het veld te verschijnen.
Tegen Lazio kiest Ajax voor – op papier – een van de sterkste opstellingen, met vijf veranderingen ten opzichte van het elftal dat tegen AZ speelde. Rechtsback Devyne Rensch is terug na een blessure, net als linksbuiten Mika Godts. Controlerend op het middenveld staat nu weer veteraan Jordan Henderson, die in Alkmaar nog uit voorzorg op de bank bleef omdat hij niet helemaal fit was.
Toch heeft Ajax zelfs in die samenstelling grote moeite met Lazio, vooral met de beweeglijkheid van het vijfkoppige middenveld. Met schaduwspits Boulaye Dia, die soms vol in de diepte sprint, terwijl aanvaller Taty Castellanos fel in de bal beweegt. Moeten de centrale verdedigers dan doordekken, of juist met Dia mee? En wie volgt aanvallend middenvelders Pedro Rodriguez en Loum Tchaouna, die soms pal tegen de as van het veld staan?
Gebrek aan organisatie
De ploeg van Farioli lost het in veel gevallen op door de backs naar binnen te halen. Maar het gevolg daarvan is dat Lazio alle ruimte heeft om van achteruit de flank op te trekken. Op rechts is het de onvermoeibare Luca Pellegrini ongestoord ten aanval kan trekken. Ajax-middenvelder Kenneth Taylor, kijkt, aarzelt, maar laat hem lopen. Waardoor linksback Jorrel Hato alsnog moet uitstappen en de behendige Tchaouna in het centrum vrij komt.
Dat gebrek aan organisatie is ook zichtbaar bij het eerste doelpunt van Lazio, dat ontstaat na een fout van Taylor op het middenveld. Meteen duikt verdedigend middenvelder Nicolò Rovella op de bal, die hij na een lange dribbel diep geeft door het midden. Vanuit zijn rug ziet Baas tegenstander Tchaouna aanstormen, maar hij gaat niet mee, waarna de Fransman vrij voor doelman Pasveer kan inschieten.
Ondanks de goede organisatie van Lazio is Ajax regelmatig kansrijk, misschien wel vaker dan Lazio. Meermaals krijgt centrumspits Brian Brobbey in de eerste helft goede kansen om in te koppen. Van rechts is Bertrand Traoré vaak dreigend. Hij is het die kort na rust gelijkmaakt: Lazio-verdediger Luca Pellegrini weet een eerste doelpoging nog van de lijn te halen, het schot van Traoré is onhoudbaar.
Lang duurt dat niet. De tweede serieuze kans van Lazio, amper vijf minuten later, is meteen weer raak. Die begint bij veteraan Pedro: hij wacht, dreigt, net zolang tot een Ajax-verdediger in zijn richting stapt. Dan stuurt hij de op links vrijgekomen middenvelder Mattia Zaccagni weg, even eerder in het veld gekomen, die scherp voorgeeft. Doelman Pasveer kan zijn handen nog achter het schot van Fisayo Dele-Bashiru krijgen, maar de bal is de doellijn al gepasseerd. Diezelfde Pedro bepaalt twintig minuten later de eindstand, als hij de bal via een handig hakje van Tchouana krijgt. Hij wacht, kijkt en krult de bal dan van zo’n twintig meter in de kruising.
Geen gebrek aan kansen
Beslist is de wedstrijd desondanks niet. Zeker in het laatste kwartier krijgt Ajax de ene kans na de andere. Eerst schiet Traoré op de lat, dan wipt Chuba Akpom de bal vanuit de kluts rakelings langs het doel. Vlak voor tijd krijgt Akpom de kans om helemaal vrij in te koppen, maar ook die poging gaat net naast. In de blessuretijd schieten wisselspelers Anton Gaaei op de paal, en daarna Kian Fitz-Jim net over de lat.
Achteraf is trainer Francesco Farioli ervan overtuigd dat zijn ploeg zelfs de betere was, zegt hij voor de aanwezige camera’s. “Ik denk dat we verdienden om te winnen.” In elke statistiek scoorde Ajax beter dan Lazio, stelt hij. Behalve in het scoren zelf. Het gevolg is de eerste thuisnederlaag van dit seizoen, waardoor Ajax in de Europa League nu wegzakt naar plek 11.
Voor de tweede dag op rij behandelde de rechtbank in Amsterdam op donderdag strafzaken tegen verdachten die mogelijk betrokken waren bij de rellen na de voetbalwedstrijd tussen Ajax en het Israëlische Maccabi Tel Aviv. Een 26-jarige man uit Amsterdam en een 24-jarige man uit Den Haag moesten zich verantwoorden voor hun vermeende betrokkenheid.
Het Openbaar Ministerie (OM) eiste voor de Amsterdamse verdachte Karavan S. een maand gevangenisstraf, waarvan twee weken voorwaardelijk, en een werkstraf van 120 uur. De 26-jarige man liet in de WhatsApp-groep ‘Buurthuis 2’ weten op welke locaties in de Amsterdamse binnenstad Israëlische supporters te vinden waren.
Het OM vindt dat S. door het versturen van de berichten medeplichtig is aan openlijke geweldpleging, omdat de „oproepen, sfeer en informatie” uit de appgroep een „katalyserende werking” hadden op de Amsterdamse onlusten.
„Verdachte heeft het anderen makkelijk gemaakt met zijn informatie om geweld te plegen”, stelt de officier van justitie. „Tevens heeft hij het geweld en de discriminatie met zijn bijdragen ook genormaliseerd en vergoelijkt. Dit neemt het OM hem zeer kwalijk”. De officier woog ook de discriminerende uitingen van de verdachte over Joden mee in de eis.
S. is hotelmedewerker en stuurde de appberichten onder werktijd. Hij heeft bekend dat hij onder meer liet weten in de appgroep wanneer Maccabi-supporters het vliegtuig terugnamen naar Israël vanaf Schiphol.
De Amsterdammer, die op 11 november werd opgepakt, noemde zijn voorarrest van twee weken „een enorme hel.” Hij zegt spijt te hebben van zijn deelname aan de groepsapp.
‘Laten meeslepen’
Tegen Umutcan A., de 24-jarige man uit Den Haag, eiste het OM een celstraf van acht maanden waarvan drie maanden voorwaardelijk. Hij wordt verdacht van openlijke geweldpleging rondom de voetbalwedstrijd. A. zou iemand in het gezicht hebben getrapt op het Damrak. Verder stelt het OM dat de man met geweld een Maccabi-sjaal stal van een supporter van de Israëlische voetbalclub.
A. stelde in de rechtbank dat hij „naïef” was en zich liet meeslepen door anderen. Het OM noemt die verklaring van A. een „sterk verhaal”, omdat de verdachte in tekstberichten schreef over een „Jodenjacht.”
De Hagenaar heeft naar eigen zeggen „geen haat tegen Joden.” Hij zei geen verklaring te hebben waarom het in de betreffende nacht misging. „Ik heb op dat moment een hele domme keuze gemaakt, verkeerd gereageerd. Dat had ik niet moeten doen”, aldus A., die zich meldde bij de politie toen hij zichzelf terugzag bij het tv-programma Opsporing Verzocht.
De advocaten van Umutcan A. vinden dat „provocerende” Israëlische supporters het geweld rondom de voetbalwedstrijd hebben uitgelokt. Ze toonden een filmpje van het gedrag van Maccabi-supporters in de nacht voor de voetbalwedstrijd om die stelling te onderbouwen. Volgens het OM rechtvaardigt het gedrag van de Israëlische supporters niet het geweld van A. en medeverdachten.
Kind van de oorlog
Een dag eerder, op woensdag, moesten vijf verdachten zich verantwoorden voor hun vermeende betrokkenheid bij de rellen. Het OM eiste een celstraf van zes maanden waarvan drie maanden voorwaardelijk tegen de 19-jarige Lucas D. uit Monnickendam. De man zou openlijk geweld hebben gepleegd, illegaal vuurwerk bezitten en via sociale media hebben opgeroepen tot geweld.
Sefa Ö., een 32-jarige man van Koerdische komaf, hoorde een gevangenisstraf van twee jaar, waarvan zes maanden voorwaardelijk, tegen zich geëist worden. Hij wordt verdacht van openlijke geweldpleging in groepsverband.
Het OM eiste zes maanden cel, waarvan twee voorwaardelijk, tegen de 26-jarige Utrechter Rachid O. voor medeplichtigheid aan openlijke geweldpleging en groepsbelediging. In een appgroep zou hij ophitsende berichten hebben verstuurd over joden.
Verdachte Mohamad B., een 26-jarige in Syrië geboren man, wordt eveneens verdacht van openlijke geweldpleging, maar omdat zijn advocaat nader onderzoek wil doen naar de feiten, wordt de behandeling van de zaak uitgesteld.
Ook de inhoudelijke behandeling van de zaak van Mahmoud A., een 22-jarige Palestijnse asielzoeker, werd uitgesteld omdat de andere zaken op woensdag uitliepen. Daarnaast bepaalde de rechtbank dat de verdachte door een psycholoog moet worden onderzocht, gezien zijn heftige levensgeschiedenis. Daartoe had zijn advocaat Anis Boumanjal verzocht. „Mijn cliënt is een kind van de oorlog. Gezien alles wat hij heeft meegemaakt, sluit ik niet uit dat er sprake is van posttraumatische stress”, aldus Boumanjal. „ En dat kan van invloed zijn op de vraag of hij toerekeningsvatbaar is.”
In de laatste les voor het proefwerk over landschappen probeerden de leerlingen van klas 2H de puntjes op de i te zetten. Het ontstaan van zandbanken en duinen, waar dat zand eigenlijk vandaan komt en waarom het hier blijft liggen, van alles kwam er vragenderwijs voorbij. Daarna gingen de leerlingen zelf aan de slag met de opgaven uit het boek. Bij het langslopen keek ik in een schrift van een leerling en zag dat een belangrijk verschil tussen een delta en een estuarium, zoals de Westerschelde, goed begrepen was: de werking van app en vloed.
Lezers zijn de auteurs van deze rubriek. Een Ikje is een persoonlijke ervaring of anekdote in maximaal 120 woorden. Insturen via [email protected]
