Boeren hebben toekomstperspectief nodig, want zonder hen lukt het niet klimaatneutraal te worden, luidt advies aan kabinet

„Sinds zaterdag schrik ik ’s nachts steeds wakker.”

„Ik slaap ook slecht. Wakker, slapen, wakker slapen, de hele nacht.”

„Dat schrapende geluid van de graafmachine. Ik wil het niet horen.”

„Heb ik ook. Knallen kan ik ook niet verdragen.”

Vier buurvrouwen staan dinsdag voor de rampplek in Tarwekamp in de Haagse wijk Mariahoeve. Die is inmiddels omzoomd door hekken die zijn afgespannen met zwart plastic. Sahar Nahrvar is een van hen. Simona Garattini een ander. Ze praten, praten, praten. Over wat er gebeurde. Door spleten gluren nieuwsgierigen naar het gapende gat in het huizenblok erachter. Begin van de week kijken ze recht een huiskamer in, de bank staat er nog, de lamp ernaast. In de kamer daarnaast een kledingkast, de kleding keurig op hangertjes. Overal in de hekken steken bloemen. Er hangen ook posters met een foto van de zwarte katten Candy en Snoopy, beide sinds de explosie spoorloos. Achter de hekken graaft de machine stoïcijns het puin weg. Dag en nacht.

Als je een schadevergoeding krijgt, kun je daar waarschijnlijk nog geen hondenhok van kopen

Zes mensen kwamen om het leven, een meisje van 17, haar ouders van 41 en 45 jaar, en drie mannen van 44, 45 en 63 jaar. Zes mensen raakten gewond. Over hen gaan de gesprekken in de wijk. En over de nabestaanden. Het jongetje van 8, het broertje van het meisje van 17 dat in één klap zijn ouders en zus verloor. Hem hebben naaste buren om hulp horen roepen, net na de klap. Arm, arm jochie, zeggen buurtbewoners als ze over hem praten.

Natuurlijk zijn slachtoffers en nabestaanden het belangrijkst. Tegelijkertijd moet het ook over de rest van de buurt gaan, zeggen hulpverleners. Want zo’n ramp treft de héle wijk. Andere bewoners moeten óók herstellen van wat hun is overkomen. Een deel verwerkt het samen. Kijk maar naar de groepjes die her en der elkaars verhaal aanhoren, elkaar troosten en omhelzen.

Betrokkenen kunnen terecht bij het nabijgelegen buurtcentrum van Wijkz, dat zaterdagochtend meteen al de deuren opende. Wie wil kan daar vragen stellen aan medewerkers van het Rode Kruis, maatschappelijk werkers van Wijkz en medewerkers van de gemeente. De eerste dagen lopen er ook agenten rond. Hulpverleners bellen bij mensen aan. Sommige buurtbewoners zijn bang om naar buiten te komen, vertelt maatschappelijk werker Elise, die haar achternaam niet in de krant wil. Mensen slapen met hun kleding aan. „Die hebben echt even iemand nodig die zegt: het is veilig.”

Drugslab uitgesloten

In de dagen na de enorme explosie wordt in kleine brokjes duidelijker wat er is gebeurd. De politie sloot al snel uit dat het ging om een drugslab, dat begin dit jaar een soortgelijke ontploffing had veroorzaakt in Rotterdam-Zuidwijk. Er werden geen resten gevonden die daarop wezen. Netbeheerder Stedin stelde dat het waarschijnlijk niet door een gaslek kwam. De politie wil er niets over zeggen.

Wel zei de politie dinsdag in Opsporing Verzocht concrete aanwijzingen te hebben dat het ging om een gerichte aanslag op de Marokkaanse bruidsmode- en avondkledingzaak die het epicentrum was van de ontploffing. Van die zaak is niets meer over. Er hingen meer dan eens glimmende japonnen met opgeborduurde steentjes aan de grijpbak van de graafmachine. Dinsdag werden drie verdachten opgepakt. Donderdag een vierde. Allen mannen. Over hen wil de politie verder geen mededelingen doen. Zij zitten in beperking en worden vrijdag voorgeleid aan de rechter-commissaris.

De bruidszaak zat ongeveer een jaar in het pand. Verschillende buurtbewoners zeggen dat ze de plek apart vonden, omdat er weinig aanloop was. Ook was de zaak regelmatig gesloten. Over de 27-jarige eigenaresse is weinig bekend. Ze wil niet reageren. Ze zat eerder in het bestuur van een vereniging die grond aankocht om woningen te bouwen in Den Haag. Die woningen zijn inmiddels opgeleverd.

Toen schoten ze gewoon iemand dood, nu blazen ze hele gebouwen op

Café Bar Rosa, links van de bruidszaak, is compleet verwoest. „Het was echt een gezellige plek”, zegt een klant die de eigenaren goed kent en geregeld in het café kwam. Ze wil niet met haar naam in de krant. In Bar Rosa klonk Braziliaanse muziek, soms zo hard dat de buren de politie belden. Binnen werd gedanst en regelmatig tot ver na sluitingstijd geborreld.

Barman Yilmaz Bakir en zijn vriendin hadden na sluitingstijd de zaak schoongemaakt. Daarna deden ze in het souterrain van Bar Rosa een gokspel tot kwart over zes, toen opeens alles leek te exploderen. Het was aan de fruitautomaat te danken dat ze de klap overleefden, vertelde Bakir dinsdag aan de NOS. De fruitautomaat ving een groot deel van het vallende puin op. Ze raakten beiden gewond. Bakir is inmiddels weer thuis.

Kunstenaar Leidy van Leeuwen had haar atelier, werkplaats en kunstopslag aan de rechterkant van de bruidszaak. Haar pand staat nog overeind maar ze is bang dat de kunst – tekeningen, schilderijen en borduurwerk – die ze maakte verloren is gegaan door de rook en het bluswater. Ze vond het een heerlijke buurt, lekker rustig en groen, met grote bomen voor het pand.

En dat ís Tarwekamp. Een gemiddelde stadsbuurt. Koopwoningen en sociale huur, gezinnen en ouderen, veel diversiteit. Perfecte ligging, zeggen bewoners. Het Haagse Bos op loopafstand, net als het centrum van de stad. En de koning is onze buurman, grapt Sahar Nahrvar, verwijzend naar Huis Ten Bosch. Tarwekamp ligt een beetje verscholen. „Hoe vaak aan mij niet de weg naar de Tarwekamp is gevraagd als ik de hond uitliet”, zegt Nahrvar. „Nu kent heel Nederland deze wijk.”

Open armen

Leidy van Leeuwen had de bruidszaak naast haar een jaar geleden juist nog met open armen ontvangen: het pand had na het vertrek van een sportschool een tijd leeggestaan, en nu was de plint met winkels weer gevuld. Er zat een podoloog, een tandarts, een Indiase meubelimporteur en -winkel met bijzonder houtsnijwerk. Er zat een paaldansstudio die in trek was bij expats, jongens uit de buurt gluurden weleens naar binnen, tot de school alles afplakte. Het Chinees-Indisch restaurant om de hoek zat altijd goed vol.

Lees ook

Grijpbak voor grijpbak wordt geprobeerd de toedracht van de rampexplosie te achterhalen

Moeder en dochter runden de bruidszaak, vertelt Van Leeuwen aan de telefoon. De vader was regelmatig aan het klussen. In de zomer had hij vele dagen op de stoep voor de zaak kledingrekken in elkaar staan schroeven. Ze maakten weleens een praatje.

Arie Sterkenburg, de man van Leidy, was onlangs in de bruidsmodewinkel om te kijken naar een lekkage. Hij zit in het bestuur van de VvE Tarwekamp (18 woningen en 18 winkelpanden) en is als bestuurslid verantwoordelijk voor alles betreffende de ramp. Over de bruidszaak zijn nog nooit klachten geweest. In de week na de explosie zouden in de bruidsmodezaak nieuwe airco’s worden geplaatst. Daar hadden de eigenaren toestemming voor gevraagd. Die hadden ze gekregen, mits ze ervoor zouden zorgen dat de airco’s van hoogwaardige kwaliteit en dus veilig zouden zijn. Ze mochten ook niet te veel lawaai maken. „Die hadden ze besteld”, zegt Sterkenburg. Ze waren een week voor de explosie een balie aan het plaatsen. „Ze waren duidelijk bezig er een mooie zaak van te maken.”

Lange nasleep

Arie Sterkenburg was tot zijn pensioen werkzaam bij de gemeente Den Haag, onder meer als directeur bij de Dienst Stadsbeheer. Hij moest in verschillende functies verschillende crises managen en die ervaring komt hem nu van pas. Een ramp als deze heeft een lange nasleep, zegt hij. Voor de mensen uit het getroffen blok. Maar ook voor de mensen er omheen. Voor de buurt is er een tijd vóór 7 december en een tijd ná 7 december. Als de stof is neergedaald gaan mensen denken: en nu? Gaan ze het gat dicht bouwen? Gaat het hele blok tegen de grond? Wanneer kan ik terug? Kan ik nog terug? Wil ik dat wel?

Volgens Yousif Barki van Stichting Lichtpuntjes, even verderop in winkelcentrum Mariahoeve, zeggen veel bewoners uit het getroffen blok dat ze niet meer terug willen. Ook bij Lichtpuntjes kunnen bewoners terecht om hun verhaal te doen. Ze denken dat ze de straat altijd met de ramp zullen associëren, zegt Barki. Ze vinden het idee van een gerichte aanslag nog enger dan een ongeluk zoals een gaslek. Dat kun je voorkomen. Aan een aanslag kun je niet ontkomen.

Barki woont zelf ook in de wijk, hij was vijf minuten na de explosie ter plaatse. Van de programma’s van misdaadverslaggevers als Peter R. de Vries en John van den Heuvel leerde hij dat de impact van (drugs)criminaliteit tegenwoordig vele malen groter is dan vroeger. „Toen schoten ze gewoon iemand dood, nu blazen ze hele gebouwen op.”

Bij Lichtpuntjes zijn vrijwilligers sinds zaterdag zo hard aan het werk dat Barki vreest dat ze zichzelf voorbij lopen. Bewoners die alles kwijt zijn, komen er bij elkaar voor lunch. Dat is beter dan in je eentje in een hotel zitten, zegt Barki. Bij de stichting krijgen ze drogisterij-artikelen, handdoeken, dekbedden en overtrekken, en een tas kleding gesorteerd op maat. De crowdfundactie voor de bewoners loopt nog steeds en heeft inmiddels meer dan 600.000 euro opgeleverd. Een flink bedrag, maar dat kan pas gebruikt worden als de verdeelsleutel duidelijk is. Een fonds voor het 8-jarige jongetje dat zijn zus en ouders verloor is één van de plannen.

Intussen worden ondernemers ongeduldig, horen de vrijwilligers bij Lichtpuntjes. Ze hebben veel vragen en krijgen weinig antwoorden. Vrijdag is er een bijeenkomst met ondernemers, de VvE en verzekeraars. Wijnhandelaar Ingo Wewer wil graag terug, mocht alles herbouwd worden. „Als je een schadevergoeding krijgt, dan kun je daar in Den Haag waarschijnlijk nog geen hondenhok van kopen. Dan moet je gaan huren. Voor mijn bedrijf zou dat de financiële doodsteek zijn.”

Sahar Nahrvar zegt dat het sociale weefsel in de wijk sterk blijkt. „Iedereen heeft oog voor anderen. Iedereen verwerkt anders.” Zelf loopt ze met de hond niet steeds meer langs de rampplek, maar zoekt wel gezelschap op van mensen die hetzelfde meemaakten. „Ik heb sinds zaterdag nog geen dag alleen gegeten.” Tegelijkertijd is het alsof de buurt de adem in houdt. Het is opvallend, zegt maatschappelijk werker Elise, hoe stil het is voor deze tijd van het jaar. „Voor het weekend liepen er groepjes jongens die stiekem rotjes afstaken. Nu hoor je niets.”

Delen

Mail de redactie