Binnenkort kunnen Roemenen en Bulgaren vrijwel zeker zonder paspoort en zonder grenscontroles naar de meeste Europese landen reizen. De twee landen willen al sinds hun toetreding tot de Europese Unie, 17 jaar geleden, dolgraag deel uitmaken van de paspoortvrije Schengenzone. Die stap is vrijdag een stuk dichterbij gekomen, nu Oostenrijk als laatste EU-land zijn veto tegen de toetreding opheft.
Mogelijk treden de twee Oost-Europese landen al op 1 januari 2025 volwaardig toe tot het Schengengebied. Een van de laatste vraagtekens is de houding van Nederland. Het vorige kabinet ging eind 2023 na jarenlang verzet akkoord, waarna Oostenrijk als enige dwarsligger overbleef. Maar de PVV, de grootste partij in de nieuwe coalitie, heeft zich vanuit de oppositiebanken altijd fel verzet tegen de toetreding van beide landen.
Unanimiteit vereist
Het nieuwe kabinet moet formeel nog instemmen met de toelating. Op 12 december neemt minister van Asiel en Migratie Marjolein Faber (PVV) met haar Europese collega’s een definitief besluit over het lot van de twee aspirant-leden. Unanimiteit van alle EU-landen is vereist.
Fabers ministerie laat weten dat „op dit moment een besluit wordt genomen over het Nederlandse standpunt” en verwijst naar het hoofdlijnenakkoord tussen PVV, VVD, NSC en BBB. Daarin staat dat Nederland „een constructieve partner in de EU” wil blijven. Ingewijden zeggen tegen NRC dat er nu geen aanwijzingen zijn voor een koerswijziging.
Nederland voerde onder premier Mark Rutte (VVD) in Brussel lange tijd het verzet tegen toetreding aan ‘Schengen’, de laatste jaren met name vanwege zorgen over corruptie en de rechtsstaat in Bulgarije. In december 2023 ging Nederland alsnog overstag, omdat de rechtsstaat voldoende verbeterd zou zijn. Kort daarna mochten Roemenië en Bulgarije alvast hun grenscontroles opheffen in zeehavens en op vliegvelden. Aan de landgrenzen bleven de grenscontroles echter intact.
Tijdelijke grenscontroles
De Oostenrijkse zorgen hadden voornamelijk betrekking op migratie. Bulgarije bevindt zich aan de Europese buitengrens en ontving de afgelopen jaren veel immigranten, die via het land probeerden door te reizen naar de rest van de EU. De afgelopen maanden is het aantal irreguliere aankomsten en het aantal asielverzoeken fors gedaald in beide landen. Daardoor gaat Wenen nu akkoord.
Aan de toetreding hangt een disclaimer: Bulgarije en Roemenië staan toe dat in elk geval in het eerste half jaar van 2025 nog tijdelijke grenscontroles worden uitgevoerd met EU-buurlanden. Deze tijdelijke grenscontroles zijn toegestaan binnen het Schengenverdrag en zijn de afgelopen maanden al in opmars. Zo voerde Duitsland ze in september in en wil het Nederlandse kabinet in december tijdelijke controles langs de grenzen met buurlanden invoeren.
Het Schengenbied bestaat na de toetreding van Bulgarije en Roemenië uit 29 landen: 25 EU-landen (alleen Cyprus en Ierland doen niet mee) plus IJsland, Liechtenstein, Noorwegen en Zwitserland.
Lees ook
Wat blijft er over van Schengen, nu ook Frankrijk grenscontroles instelt?