Arrestatiebevel voor Netanyahu plaatst naast Israël ook Nederland in ongemakkelijke positie

Helemaal onverwacht kwam het niet. Donderdag vaardigde het Internationaal Strafhof in Den Haag arrestatiebevelen uit tegen de Israëlische premier Benjamin Netanyahu en de voormalige minister van Defensie Yoav Gallant op verdenking van misdaden tegen de menselijkheid en oorlogsmisdaden. Het Hof verwierp bezwaren van Israël dat het geen rechtsmacht zou hebben in deze kwestie.

Hoewel Netanyahu en Gallant nog niet snel in Den Haag voor het Strafhof zullen verschijnen, zijn de arrestatiebevelen van groot symbolisch belang. Niet eerder zijn een premier en een (oud)minister van een Westers georiënteerde democratische staat als Israël op deze manier door het Strafhof ter verantwoording geroepen. Dit schaadt het door de Gaza-oorlog toch al aangetaste aanzien van Israël in de wereld.

Ook voor de Nederlandse regering zijn de arrestatiebevelen pijnlijk. Den Haag heeft zich – zowel onder Mark Rutte als onder Dick Schoof – steeds pal achter de Israëlische regering geschaard. Dit plaatst Nederland nu, als gastheer van het Internationaal Strafhof en zelfverklaard voorvechter van het internationaal recht, in een ongemakkelijke positie. Blijft het Israël steunen, nu het land wordt geleid door een man die op termijn mogelijk als oorlogsmisdadiger wordt veroordeeld? Minister van Buitenlandse Zaken Caspar Veldkamp liet donderdag echter weten dat Nederland het arrestatiebevel tegen Netanyahu zou uitvoeren, mocht de premier Nederland bezoeken.

Hamas-leiders

Het Hof vaardigde eveneens een arrestatiebevel uit tegen Hamas-leider Mohammed all-Masri, bijgenaamd Deif, ook op verdenking van misdaden tegen de menselijkheid en oorlogsmisdaden. Volgens Israël is Deif echter al enige maanden geleden gedood. Hamas zelf heeft dit niet bevestigd. Het eerdere verzoek om arrestatiebevelen tegen twee andere Hamas-leiders, Ismail Haniyeh en Yahya Sinwar, is ingetrokken omdat beiden inmiddels door Israël zijn gedood.

Karim Khan, de hoofdaanklager van het Strafhof, had in mei verzocht om arrestatiebevelen tegen Netanyahu, Gallant en de (toen nog) drie Hamas-leiders. De afgelopen maanden boog een kamer van drie rechters zich over de kwestie. Donderdag constateerden zij dat hiervoor voldoende juridische gronden bestaan. Israël is zelf weliswaar geen partij bij het Strafhof, maar Palestina wel.

In een schriftelijke toelichting legden ze vooral de nadruk op de omstandigheid dat Netanyahu en Gallant de burgerbevolking in Gaza opzettelijk en bewust voedsel, water, medicijnen, medische apparatuur, brandstof en stroom hadden onthouden. Beiden verhinderden volgens de rechters hulp en lieten na mee te werken aan de hulpverlening, zoals ze hadden moeten doen. Daarmee lijken zij het internationaal humanitair recht te hebben geschonden.

„Bovendien”, stelden ze in de toelichting, waren er „redelijke gronden om aan te nemen dat er geen duidelijke militaire noodzaak of andere rechtvaardiging onder internationaal recht kon worden vastgesteld voor de beperkingen op de toegang voor humanitaire hulpoperaties.” Op gezag van beiden sloeg Israël ook bij herhaling waarschuwingen van de buitenwereld, onder meer VN- secretaris-generaal Antonio Guterres, in de wind om meer hulp toe te laten.

Uithongering

Volgens het Hof zijn er dan ook goede gronden om aan te nemen dat Netanyahu en Gallant zich schuldig hebben gemaakt aan uithongering als een methode van oorlogsvoering, hetgeen geldt als een oorlogsmisdaad. Door het expres onthouden van voedsel en andere eerste levensbehoeften lijken er veel mensen om het leven te zijn gekomen. Dat zou kunnen worden uitgelegd als moord, in deze context een misdaad tegen de menselijkheid.

Verder noemt het Hof het opzettelijk tegenhouden van medicijnen en medische apparatuur, in het bijzonder op het gebied van anesthesie. Daardoor moesten gewonden vaak zonder verdoving worden geopereerd en vonden er in sommige gevallen zelfs amputaties zonder verdoving plaats, ook bij kinderen. Dit zorgde voor extreem lijden. Ook dit zou kunnen worden aangemerkt als een misdaad tegen de menselijkheid.

Voorts zijn er goede gronden om aan te nemen dat op gezag van Netanyahu en Gallant fundamentele rechten van de Palestijnen met voeten zijn getreden op grond van politieke overwegingen. Dit zou betekenen dat er sprake was van vervolging van de Palestijnen, eveneens een misdaad tegen de menselijkheid.

‘Schandalig’

Het kantoor van premier Netanyahu in Jeruzalem liet donderdag weten dat Israël „categorisch de absurde en valse leugens” van het Strafhof afwijst. Ook president Isaac Herzog sprak van een „schandalige beslissing”. Eerder had Netanyahu de hoofdaanklager van het Strafhof, Karim Khan, al aangeduid als „een van de grote antisemieten van de moderne tijd”, nadat deze had aangekondigd Netanyahu te willen aanklagen. Israël heeft steeds betoogd dat het het volste recht heeft zich te verdedigen tegen Hamas na de grote aanval van die groep op Zuid-Israël in oktober 2023. Yoav Gallant is overigens deze maand door Netanyahu ontslagen als minister van Defensie.

Het arrestatiebevel tegen Netanyahu zal er naar verwachting nog niet snel toe leiden dat hij zich daadwerkelijk in Den Haag voor het Strafhof zal moeten verdedigen tegen aanklachten van oorlogsmisdaden en misdaden tegen de menselijkheid. Maar het beperkt wel zijn bewegingsvrijheid en ook die van Gallant. Als zij zich ophouden in een van de ruim 120 landen die bij het Strafhof zijn aangesloten, kunnen zij in beginsel worden opgepakt.

Karim Khan

Een zekerheid is dat overigens niet. President Poetin, tegen wie eveneens een arrestatiebevel is uitgevaardigd in verband met de oorlog in Oekraïne, was bij voorbeeld onlangs op bezoek in Mongolië. Dit land is ook aangesloten bij het Strafhof maar arresteerde Poetin niet. In plaats daarvan bereidde het de Russische leider een feestelijke ontvangst.

Wel kan Netanyahu voorlopig nog ongestoord naar het grondgebied van Israëls belangrijkste bondgenoot, de Verenigde Staten. Ook die zijn geen partij bij het Strafhof.

Hoofdaanklager Karim Khan zelf staat overigens ook onder druk. Er zijn beschuldigingen tegen hem geuit van grensoverschrijdend gedrag met vrouwen. Een intern onderzoek hiernaar concludeerde echter dat er geen sprake was van seksueel wangedrag. Wel wordt er nog een extern onderzoek ingesteld. Medewerkers van het Strafhof uitten de verdenking dat de klachten over Khan vooral bedoeld zijn om zijn geloofwaardigheid als aanklager te schaden.

Delen





Mail de redactie