Het lozen van afvalwater op rivieren zorgt voor een toename van de uitstoot van het broeikasgas methaan. Dat blijkt uit metingen in de Linge en de Kromme Rijn, door onderzoekers van de Radboud Universiteit in Nijmegen. Hun resultaten zijn 15 november gepubliceerd in Science of the total environment.
Om de opwarming van de aarde tegen te gaan, moet de door de mens veroorzaakte uitstoot van broeikasgassen naar nul. Daarvoor is het nodig dat landen de bronnen van uitstoot goed in beeld hebben. Voor methaan gelden in Nederland als belangrijkste bronnen: de landbouw (met name rundvee), en vuilstortplaatsen (die hebben hun uitstoot sinds 1990 met de helft teruggebracht).
De afgelopen jaren heeft Nijmeegs onderzoek ook sloten in beeld gebracht als serieuze methaanbron. In Nederland hebben die een opgetelde lengte van 330.000 kilometer. De afvoer van voedingsstoffen vanaf akkers (via mest en kunstmest) stimuleert de groei van algen in aangrenzende sloten. Als de algen sterven zakken ze naar de bodem, waar bepaalde micro-organismen ze omzetten. Hetzelfde gebeurt met plantenresten (bijvoorbeeld gesnoeide oevervegetatie) die naar de slootbodem zijn gezakt. Bij dat afbraakproces komt methaan vrij.
Lozingspunt
Nu hebben Nijmeegse onderzoekers de eerste metingen uitgevoerd in rivieren. In de Linge (op 11 en 12 september 2023) en de Kromme Rijn (15 september 2023) maten ze de uitstoot van broeikasgassen CO2, methaan en lachgas. Dat deden ze op punten waar rioolwaterzuiveringsinstallaties (RWZI’s) hun afvalwater op de rivier lozen, en op elke 500 meter verderop benedenstrooms, tot twee kilometer van de RWZI.
RWZI’s halen voedingsstoffen uit het bij hun aangevoerde afvalwater, „maar lang niet alles”, zegt Ida Peterse, microbioloog aan de Radboud Universiteit en eerste auteur van het artikel. Het water dat ze vervolgens lozen voldoet wel aan de norm, maar kan nog steeds relatief veel nutriënten bevatten, waardoor algengroei wordt bevorderd. Bovendien vormen zich tijdens de verschillende zuiveringsprocessen bij de RWZI ook broeikasgassen. „Die kunnen meekomen en in de rivier belanden”, zegt Peterse.
Wat de onderzoekers met name opviel is dat de uitstoot van methaan vanaf een lozingspunt toenam naarmate ze verder benedenstrooms maten. In de Kromme Rijn lag de piek op één kilometer van dat punt. In de Linge, waar ze bij vijf RWZI’s maten, op twee kilometer. De gemeten uitstoot van methaan was er gemiddeld vijf keer hoger dan bij het lozingspunt.
Post
Hugo Denier van der Gon, die bij TNO onderzoek doet naar luchtkwaliteit en broeikasgassen, noemt het „een gedegen processtudie”. Het onderzoek onderschrijft dat uitstoot van broeikasgassen in rivieren daadwerkelijk plaatsvindt. „Het is dus reëel om deze post in de inventarisatie op te nemen”, zegt Denier van der Gon, die niet bij het onderzoek betrokken was. De vraag is nog wel hoe groot die post is op de totale Nederlandse methaanuitstoot. Om dat preciezer in beeld te krijgen, is er meer onderzoek nodig, zegt Peterse.