In moskeeën en kerken zijn grote zorgen ontstaan over plannen van het kabinet om religieuze lessen te gaan controleren. In een concept wetsvoorstel krijgt de regering de bevoegdheid om religieuze weekendscholen te sluiten, boeken te verbieden of vrijwilligers te ontslaan. De onderwijsinspectie, die in de plannen toezicht moet houden op de informele lessen, laat aan NRC weten daar niets voor te voelen. „Onze zorgen zijn niet weggenomen”, aldus een inspectiewoordvoerder over het wetsvoorstel dat dinsdag is gepubliceerd voor een online consultatieronde.
Premier Dick Schoof lichtte woensdag toe dat de nieuwe wet bedoeld is om het verkondigen van „haat en geweld” binnen het informele onderwijs aan te pakken. Formeel ziet de beoogde wet toe op alle vormen van buitenschools onderwijs: van moskeeën tot kerken en van de scouting tot de knutselclub. Iedereen die op georganiseerde wijze „kennis” overbrengt aan kinderen, kan in het voorstel in theorie de inspectie over de vloer krijgen. Mede aanleiding voor het wetsvoorstel was berichtgeving van NRC en Nieuwsuur over misstanden bij islamitische weekendscholen. Daarop wilde de Tweede Kamer de informele lessen in moskeeën onder toezicht plaatsen.
Met dit wetsvoorstel „betreedt de overheid een deel van het maatschappelijk leven dat voorheen veelal van overheidsbemoeienis was vrijgesteld”, staat in de toelichting bij het voorstel. „Het is een trendbreuk”, bevestigt Paul van Sasse van IJsselt, bijzonder hoogleraar recht en religie aan de Rijksuniversiteit Groningen en tevens lid van de Raad van State. „Tot nu toe gold altijd een sterke autonomie voor wat er binnen religieuze organisaties gebeurt. Daar komt hiermee een einde aan”.
‘Beschermen’
Volgens het kabinet is het nodig om kinderen in het informele onderwijs te „beschermen” tegen uitlatingen die „schadelijk” voor hen zijn. Hiervan is volgens de beoogde wet sprake als de lessen groepen discrimineren. Ook mag kinderen niet worden geleerd zich „van de samenleving of bepaalde bevolkingsgroepen af te keren”. Wel mag nog gezegd worden dat andere mensen „fout” zijn vanwege hun levensstijl, maar ze mogen niet worden afgeschilderd als „minderwaardig”.
Het kabinet wil dat de onderwijsinspectie gaat toetsen of informele onderwijsorganisaties zich schuldig maken aan dergelijk gedrag. Daarvoor mag de inspectie op bezoek gaan bij de lesorganisatie – zo nodig onder politiebescherming. Ook mag de inspectie ouders en leerlingen ondervragen en lesboeken in beslag nemen. Medewerking is verplicht. De inspectie kan door autoriteiten worden gevoed met informatie over informele scholen. Gemeenten mogen in het voorstel gevoelige informatie over religieuze organisaties of docenten met de inspectie gaan delen; de politie mag zelfs inlichtingen delen die afkomstig zijn uit „observaties” bij weekendscholen.
Mocht er een overtreding worden vastgesteld, dan mag de minister de onderwijsorganisatie of een docent verbieden om nog langer lessen te verzorgen, op last van een boete. Ook zouden lesboeken met discriminerende of haatdragende inhoud verboden kunnen worden.
Onuitvoerbaar
De inspectie zelf ziet het plan allerminst zitten. „De inspectie acht zich niet geschikt voor toezicht op bewust heimelijke activiteiten”, laat een woordvoerder weten. Het wetsvoorstel is volgens de inspectie onuitvoerbaar, omdat het hiervoor religieuze uitspraken zou moeten gaan beoordelen volgens vage normen. Daarmee dreigt de inspectie „te verworden tot scheidsrechter in morele discussies in kerkelijke, politieke en maatschappelijke sfeer”.
Over de reikwijdte van de wet leven grote zorgen bij moskeeën. „Het breed gedragen gevoel is: ‘Ze komen nu je huiskamer binnen’”, zegt Abdelsadek Maas van de koepelorganisatie SIORH die tientallen moskeeën vertegenwoordigt. „Het moskee-onderwijs is een private aangelegenheid waar de overheid niets te zoeken heeft. Wij zullen elk juridisch middel aangrijpen om hier bezwaar tegen te maken.”
Ook christelijke organisaties maken zich zorgen. „Ik merk in het land dat bij onze achterban naar aanleiding van die Wet toezicht informeel onderwijs heel grote onrust is ontstaan. Men denkt: gaan ze dadelijk overal ambtenaren op afsturen?”, vertelde SGP-fractievoorzitter Chris Stoffer woensdag in een debat in de Tweede Kamer. „We moeten niet een soort ‘big brother is watching you’ krijgen”.
Het concept-wetsvoorstel moet nog langs de Raad van State, de Tweede- en Eerste Kamer. Volgens hoogleraar Paul van Sasse van IJsselt staat de tekst vooralsnog op gespannen voet met tal van grondrechten. „Vooral met de vrijheid van onderwijs, godsdienst, meningsuiting, levensovertuiging en vereniging. De motivering op die punten is tot nu toe zeer mager en dun.”
Lees ook
In de koranschool leren kinderen dat Nederland niet hun land is
