Welkom in dit liveblog! De economieredactie van NRC houdt je hier vandaag op de hoogte van het belangrijkste economische en financiële nieuws.
Het belangrijkste nieuws van de dag speelt zich af in de rechtbank in Den Haag. Het gerechtshof Den Haag heeft zojuist Shell in hoger beroep in het gelijk gesteld in de zaak tegen Milieudefensie.
Shell spande de zaak aan nadat het bedrijf was veroordeeld tot vergaande milieumaatregelen. Collega’s Chris Hensen en Laura Bergshoef zitten in Den Haag de rechtszaal.
Dit viel ons verder op:
Rabobank stapt naar de rechter omdat Greenpeace op een kantoortoren aan de Zuidas eerder twee reusachtige portretten uitrolde van Rabobank-topman Stefaan Decraene. Hij staat daarop afgebeeld als cowboy op een ‘Wanted’-poster uit het Wilde Westen. Greenpeace voerde de actie, vorige maand, omdat Rabobank bedrijven financiert die verantwoordelijk zijn voor ontbossing in de Amazone.
Het relatief onbekende Nederlands IT-bedrijf Schuberg Philis is voor honderden miljoenen gekocht door het Britse private-equitybedrijf Bridgepoint, meldt het FD. Met hulp van de nieuwe eigenaar wil het bedrijf uitbreiden naar het buitenland.
Exxon Mobil-topman Darren Woods vindt Trumps plan om uit het klimaatakkoord van Parijs te stappen een ‘slecht idee’, zegt hij in een interview met The Wall Street Journal. „Dit creëert veel onzekerheid.”
Apothekersassistenten leggen vandaag landelijk het werk neervoor een beter salaris en onvrede over moeilijk leverbare medicijnen. In elke regio blijven wel een paar apotheken open voor noodsituaties, meldden de vakbonden.
Wat doen jonge vaders en moeders met hun financiën als ze een kind hebben gekregen? Gaan ze minder of meer uitgeven, gaan ze sparen of trekken ze spaarpotten open? En vooral, vertonen vrouwen en mannen ander gedrag?
De IJslandse Arna Olafsson, universitair hoofddocent aan de Universiteit van Kopenhagen, doet al jaren onderzoek naar verschil in gedrag tussen vrouwen en mannen bij persoonlijke financiële beslissingen. Ze was ontevreden over resultaten uit enquêtes, omdat ze die als onbetrouwbaar beschouwde. . Al in 2012 begon ze als pionier met onderzoek op basis van transactiegegevens. Bij banken kon ze nog niet terecht voor deze data. Die zagen het toen nog niet zitten om gegevens te delen over betalingen van klanten zoals PIN-betalingen, digitale overboekingen en opnames van contant geld.
Daarom zocht ze haar toevlucht bij jonge fintechbedrijven die veel betaaldata verzamelden en in de samenwerking met de wetenschapper een mogelijkheid zagen hun naamsbekendheid te vergroten. „Met de resultaten van dat onderzoek kon ik banken overtuigen dat deze onderzoeksmethode echt werkt”, zegt ze.
Mannen blijven sparen
Het verschil in de manier waarop mannen en vrouwen financiële beslissingen nemen tussen vrouwen en mannen is vrij groot, zo blijkt uit haar lopende onderzoek waarvoor ze de data kreeg van een van de drie grootste IJslandse banken. Zo doen vrouwen na de geboorte van hun kind meer een beroep op hun spaargeld, terwijl mannen blijven sparen. Ook hebben vrouwen tot de geboorte vaak lagere consumentenkredieten dan mannen, maar verhogen ze die nadat er een kind is gekomen. Mannen doen dat niet.
Onderzoek naar financieel consumentengedrag was altijd lastig, vertelt Olafsson. „Enquêtes zijn niet betrouwbaar, omdat de herinneringen van mensen heel anders kunnen zijn dan wat ze in werkelijkheid hebben gedaan. En ze kunnen vooral de wenselijke antwoorden geven. Door de [geanonimiseerde] data van banktransacties krijgen we eindelijk informatie over het feitelijke consumptiegedrag, dat anders zo moeilijk te meten is.”
Bij het CBS of andere statistiekbureaus duurt het een paar maanden of zelfs een jaar voor zij met de data over consumentengedrag komen
Coronapandemie
De coronapandemie heeft voor een doorbraak gezorgd in het gebruik van data van banktransacties voor economisch onderzoek. Consumenten gingen zich door de pandemie op een radicaal andere manier gedragen. Het gedrag paste op geen enkele manier in de bestaande economische modellen.
Economen op de onderzoeksafdelingen van banken gingen aan ‘nowcasting’ doen, voorspellingen zo dicht mogelijk op de snel veranderende actualiteit. „Bij het CBS of andere statistiekbureaus duurt het een paar maanden of zelfs een jaar voor zij met de data over consumentengedrag komen. De data van miljoenen rekeninghouders heb je direct de volgende dag”, zegt hoofdeconoom Sandra Phlippen van ABN Amro.
Bankeconomen ontdekten zo op welke rijke bron van gegevens ze eigenlijk zaten. „Er is veel meer economisch onderzoek op basis van de data uit betalingstransacties mogelijk dan de snelle ramingen uit de Covidtijd. We kunnen de effecten van beleidsmaatregelen directer meten”, zegt ze. Ze noemt als voorbeeld een onderzoek naar hoe snel de energietoeslagen tijdens de energiecrisis in de weken na ontvangst door consumenten werden uitgegeven. Of een onderzoek dat bekijkt of mensen die werkloos worden hun uitgaven al voor hun ontslag aanpassen, omdat ze het voelen aankomen.
Phlippen weekte binnen ABN Amro de investeringen los om een goede data-infrastructuur op te bouwen. Ze keek naar voorbeelden van banken in het buitenland zoals de grote Spaanse bank BBVA, het Franse BNP Paribas en het J.P. Morgan Institute, het onderzoeksinstituut van de grootste Amerikaanse bank. Ze zocht samenwerking met wetenschappers van onder meer het Tinbergen Instituut, de Universiteit Groningen en Rotterdam School of Management.
We kunnen met deze data veel sneller de effectiviteit van beleid evalueren, zeker als dat invloed heeft op inkomens en consumptie
Vorige week organiseerde ze een symposium in Amsterdam, waar onderzoekers uit Europa en de VS hun ervaringen en resultaten deelden over onderzoek op basis van banktransacties. Olafsson was een van hen. De Spaanse hoogleraar José Garcia-Montalvo van de Universitat Pompeu Fabra in Barcelona heeft samen met de Catalaanse Caixabank een reeks onderzoeken gedaan om de impact van nieuw beleid op inkomens en werkgelegenheid te onderzoeken. „We kunnen met deze data veel sneller de effectiviteit van beleid evalueren, zeker als dat invloed heeft op inkomens en consumptie.”
Pionier
Onder de Europese banken geldt BBVA als pionier. . „Wij begonnen er twee jaar voor corona serieus mee”, zegt Alvaro Ortiz. Hij toonde op het symposium hoe BBVA samen met universitaire wetenschappers onderzoekt hoe snel bedrijven en consumenten reageren op monetaire maatregelen zoals aanpassingen van de rente. Daaruit blijkt onder andere dat consumenten veel sneller op dergelijke ‘monetaire schokken’ reageren dan vaak wordt aangenomen in de economische theorie.
„We kunnen met deze data veel fijnmaziger onderzoek doen”, zegt Ortiz. „We kunnen veel meer conclusies trekken dan alleen maar over gemiddelde huishoudens en meer zeggen over verschillende type huishoudens. Zo kan beleid slimmer en efficiënter gemaakt worden..”
Ortiz, Olafsson en Montalvo denken dat het economisch onderzoek op basis van transactiedata zich steeds verder zal uitstrekken. „Het groeit nu exponentieel”, zegt Ortiz.
Privacy
Kan de bankenklant zich wel veilig achten? Spelen er geen privacy-issues bij het delen van deze gegevens? Er is een hoge mate van bescherming van de gegevens, stellen de onderzoekers. Je moet wel vijftig of zestig pagina’s ondertekenen, geven universitaire wetenschappers Olafsson en Montalvo aan. „Alles is geanonimiseerd. Wij mogen ook zelf de data niet bewerken en kunnen nergens individuele gegevens uit halen.”
Phlippen vertelt dat ze veel met de juridische afdeling van ABN Amro heeft overlegd over afscherming van gegevens en anonimisering. Ze benadrukt dat er geen commerciële doeleinden aan het onderzoek verbonden zijn. „En we denken wel drie keer na of we iets kunnen doen. Als we ook maar twijfelen of we achteraf het schaamrood op de kaken kunnen krijgen, doen we een onderzoek niet.”
Welkom in dit liveblog! De economieredactie van NRC houdt je hier vandaag op de hoogte van het belangrijkste economische en financiële nieuws.
De dag begint met de kwartaalcijfers van ABN Amro en Spotify. Ook is er pikant nieuws over Thuisbezorgd en zakt na de zonnepanelen de verkoop van warmtepompen in. Dit viel ons op vanochtend:
ABN Amro had een goed kwartaal. Het deed onder meer goede zaken met het aan de man brengen van hypotheken. Ook de rente-inkomsten stegen met 7 procent tot ruim 1,6 miljard euro. De bank maakte 690 miljoen euro winst.
Klanten van Thuisbezorgd in Groningen en Den Haag kunnen niet alleen een warme maaltijd bestellen bij Thuisbezorgd, maar ook condooms, glijmiddel of seksspeeltjes. Dat komt door een eerder aangekondigde samenwerking met EasyToys. De bestellingen worden discreet verpakt, schrijft persbureau ANP, en mocht de ontvanger niet thuis zijn, dan gaat het pakketje niet naar de buren – maar retour naar de winkel.
CATL, ’s werelds grootste batterijproducent, overweegt een Amerikaanse fabriek te bouwen, meldt persbureau Reuters. Althans, als bijna-president Donald Trump het zou toestaan. Volgens de topman wilde hij al eerder in de VS bouwen, maar zou de overheid het niet hebben toegestaan. De markt voor batterijen en elektrische auto’s heeft te maken met importtarieven van 100 procent.
Nadat de vraag van zonnepanelen al kelderde, zakt ook de vraag naar warmtepompen in. Na recordjaar 2023, waarin 154.000 warmtepompen werden verkocht, zakt de verkoop in 2024 naar 103.000 stuks, staat in het nieuwe Nationaal Warmtepomp Trendrapport. Het kabinet-Schoof schrapte de verplichting om vanaf 2026 bij vervanging van de cv-ketel een hybride warmtepomp te nemen.
Spotify had een goed kwartaal. In totaal hebben nu 252 miljoen mensen een betaald abonnement op de muziekstreamingsdienst. Dat is 12 procent meer dan een jaar eerder. In totaal luisteren 640 miljoen mensen maandelijks naar muziek via het platform.
Liveblog Economieblog
Minder warmtepompen verkocht en seksspeeltjes via Thuisbezorgd
De advocaten van Rabobank doen er dinsdagochtend allerminst lichtzinnig over: „Met deze campagne zakt Greenpeace onder een morele ondergrens.” Volgens hen maakt de milieuorganisatie zich schuldig aan een trend van ‘demonisering’ waardoor publieke figuren steeds vaker doelwit worden van intimidatie. „Eerst waren het burgemeesters en Kamerleden, maar nu dus ook bankbestuurders.” De advocaten verwijzen hierbij naar eerdere incidenten, zoals de fakkeldrager die in 2022 op de stoep stond van Sigrid Kaag, destijds D66-leider.
Dat de gemoederen tussen Rabobank en Greenpeace zo hoog zijn opgelopen, komt door een recente campagne van de milieuorganisatie. Greenpeace heeft een portret van Rabobank-topman Stefaan Decraene gebruikt op onder meer stickers, posters en ansichtkaarten met de tekst „Wanted” erboven. De meest in het oog springende actie vond plaats op 15 oktober, toen activisten met behulp van abseilers een gigantisch spandoek van vijftien meter met zijn beeltenis aan de Vinoly-toren op de Zuidas ophingen. Onder zijn portret prijkte de tekst: „Verantwoordelijk voor ontbossing”.
Daarop volgde het kort geding waar dinsdag de vraag centraal staat: mag Greenpeace het portret van Decraene gebruiken in hun campagne tegen wereldwijde ontbossing? Rabobank eist dat Greenpeace stopt met het gebruik van zijn beeltenis in campagnemateriaal, waar hij te zien is als een cowboy die ‘wanted’ is, of met een kettingzaag te midden van een gekapt oerwoud.
Pr-strategie
Greenpeace startte de actie nadat Rabobank weigerde een verklaring over ontbossing te ondertekenen. Volgens Greenpeace levert de bank „de brandstof voor de ontbossing” door in 37 landen financiering te verlenen aan bedrijven en personen die betrokken zijn bij het kappen van bossen. Rabobank wil de verklaring niet ondertekenen omdat, zo herhaalt het bedrijf dinsdag, „onduidelijk is wat die verklaring precies inhoudt”.
Nog voor de zitting goed en wel van start is, richt de rechter zich tot de campagneleider van Greenpeace: „U zult het vandaag vast druk hebben.” Ze doelt hiermee op een andere zaak die Greenpeace dezelfde dag voert, waarin de milieuorganisatie van de Nederlandse staat eist de stikstofuitstoot rond kwetsbare natuurgebieden snel terug te dringen.
Bij de Rabobank-zaak is de ceo in kwestie niet in de zittingszaal. Zijn advocaten verklaren dat zijn aanwezigheid de aandacht voor Greenpeace’ pr-strategie alleen maar zou vergroten. „We houden hem liever in de luwte”, aldus de advocaten, die stellen dat Greenpeace vooral media-aandacht zoekt met dergelijke acties.
Veiligheid
Volgens de advocaat van Greenpeace moet Rabobank zich niet achter „een rechtspersoon verschuilen”. Uiteindelijk zijn het mensen die keuzes maken, en iemand in een dergelijk hoge positie mag daarop aangesproken worden, aldus de milieuorganisatie. „Daarvoor verdient hij dan ook meer dan genoeg.” Volgens Greenpeace wil Rabobank met deze rechtszaak de milieuorganisatie „kaltstellen”. In deze zaak beroept Greenpeace zich op het recht op vrije meningsuiting en het recht op betoging.
Rabobank geeft aan dat de bank altijd openstaat voor een gesprek, maar dat de „persoonlijke lastercampagne” onterecht is. De topman wordt volgens de advocaten onterecht afgeschilderd als een „internationale misdadiger”. De bank stelt dat de campagne daarmee niet alleen de reputatie van Decraene schaadt, maar ook zijn veiligheid in gevaar brengt.
Greenpeace-campagneleider Meike Rijksen stelt dat de investeringen van Rabobank die bijdragen aan ontbossing juist zeer gevaarlijk zijn voor miljoenen mensen. „Bovendien hebben we zijn portret gebruikt, niet zijn naam”, voegt ze eraan toe.
De Rabobank wil dat alle afbeeldingen van Decraene die op internet en op straat circuleren worden verwijderd, op straffe van een dwangsom van tienduizend euro per dag. Dat bedrag zou vervolgens worden overgemaakt naar een door de milieuorganisatie gekozen goed doel.
De uitspraak van het kort geding wordt verwacht op 26 november.
