Wat ik nogal miste in de berichtgeving over de Amerikaanse verkiezingen was de vraag: op wie zou een aantal invloedrijke Nederlanders, vooral in de wereld van de politiek en media, gestemd hebben als ze de gelegenheid hadden gehad? Trump of Harris? Bij gebrek aan informatie erover moet ik me overgeven aan de volgende, al of niet, gewaagde speculaties.
Laat ik beginnen met de politiek. Ter linkerzijde verwacht ik geen enkele verrassing: allen achter Harris. Op rechts ligt het anders. Over PVV en FVD kunnen we het snel eens zijn: onverkort achter Trump. Geert Wilders was dat al in 2016, het jaar dat Trump werd verkozen. Hij was toen de enige Nederlandse partijleider die de Trump-campagne ondersteunde. Hij zei: „Ondanks het grote verzet van de gevestigde politiek en de media heeft Trump een klinkende overwinning behaald. Mensen willen patriotten en daar is niks mis mee.”
Thierry Baudet noemde Trump „een van de beste en meest bijzondere presidenten uit de Amerikaanse geschiedenis. Een ongelofelijk bijzondere man.” Baudet mijmerde graag over Trump als leider van de westerse wereld.
Zouden er in de fracties van PVV en FVD dissidenten zijn als het de adoratie betreft van hun leiders voor Trump? Daar is nooit iets van gebleken, ze zouden ook geen lang politiek leven hebben met zulke leiders. Bij FVD zie ik zelfs mensen die, net als Trump, vervolging eisen van politieke tegenstanders. „Jullie zouden [vanwege het immigratiebeleid] allemaal voor een tribunaal gedaagd moeten worden”, zei Kamerlid Gidi Markuszower twee jaar geleden tegen zijn collega’s. Als het aan Wilders had gelegen, zou Markuszower nu vicepremier en minister van Asiel en Migratie zijn.
Bij de VVD is de situatie ondoorzichtiger. Leider Dilan Yesilgöz heeft zich nooit duidelijk uitgesproken over Trump, maar van iemand die als partijleider bereid bleek met Wilders in zee te gaan, mogen we niet te veel verwachten. Wie meer van Wilders houdt dan van Timmermans, zal eerder Trump koesteren dan Harris. Zou Eric van der Burg, de flinke ex-staatssecretaris, nu weer fractielid van de VVD in de Tweede Kamer, ook Trump prefereren? Ik vermoed van niet, maar hij is voorzichtig genoeg om dat niet volmondig uit te spreken.
Onwillekeurig moest ik ook even aan voormalige politieke prominenten ter rechterzijde denken. Hans Wiegel? Lijkt me iemand met veel respect voor Trump. Frits Bolkestein? Hij verkoos Rita Verdonk boven Mark Rutte als partijleider van de VVD – geen goed voorteken dus.
Komen we bij de media. De fanatiekste aanhangers van Trump zitten uiteraard bij omroep Ongehoord Nederland, waar ze scheel worden van verontwaardiging zodra iemand Trump een fascist durft te noemen. Bij het rechtse Vandaag Inside zou je ook de nodige bewondering voor de onbehouwen Trump verwachten, maar gezegd moet dat Johan Derksen enkele jaren geleden Trump op tv „een onbeschaafde idioot” noemde.
Na deze meevaller moet ik wat bezorgder worden over de redactie van De Telegraaf waar ik meer voorstanders van Trump vermoed dan bij de andere landelijke bladen. Telegraaf-columnist Leon de Winter zei onlangs over Trump: „Hij is buitenstaander, dwarsligger, belediger, ik heb vrij snel sympathie voor dat soort figuren.”
Tot zover de sympathie voor deze ongelofelijk bijzondere figuur.
„Het team van Harris zoekt naar lichtpuntjes”, zegt verslaggever Abby Phillip van CNN, die contact heeft met bronnen bij de Democraten. Verder blijft het stil. En als het stil blijft, betekent dat weinig goeds voor de Democraten. Daarna schakelt CNN naar verslaggever Kaitlan Collins, bij Trump-aanhangers. ‘Y.M.C.A.’, een van Trumps favoriete liedjes, wordt ingezet. Feestende Trump-fans op de achtergrond in in West Palm Beach, in Florida, lijken al een overwinning al te vieren.
Het is begin van de ochtend Nederlandse tijd. Op de rechts-populistische zender Fox News is de analyse van Harris’ vermeende nederlaag inde studio al ingezet. Voormalig Trump-woordvoerder Kellyanne Conway wrijft erin dat Democraten zich er weer op verkijken dat mensen niet stemmen zoals de partij denkt dop basis van hun demografische kenmerken. „Obama die zegt dat zwarte mensen niet op Trump moeten stemmen”, zegt Conway. „Stop met zeggen wie we zijn. Stop met wat we moeten denken.”
Geen van de zenders heeft om vijf uur ‘s ochtends Nederlandse tijd nog een swing state aan een kandidaat toegewezen, maar alle seinen staan op dat uur op een zege voor Trump. De analyses zijn er al volop op de twee zenders die in het gefragmenteerde medialandschap de belangrijkste bronnen zijn voor politiek nieuws, aldus het onafhankelijke onderzoeksbureau Pew Research Center. Fox is nummer 1 met een marktaandeel van voor politiek nieuws van 13 procent, CNN nummer 2 met 10 procent.
„Laten we voorzichtig zijn”, waarschuwt John King aan het begin van de marathonuitzending van nieuwszender CNN. De man van de cijfers staat naast zijn befaamde ‘magische muur’, een interactief scherm met de kaart van de Verenigde Staten waarop alle uitslagen binnenkomen. Met een snelle tik op zijn scherm kan hij inzoomen op een van de ruim 3.000 counties van het land om voorlopige resultaten te bekijken en te becommentariëren. De cijfers worden in real time aangepast en veranderen snel. King stelt kijkers gerust als er opzienbarende dingen in beeld verschijnen: „Soms ziet de kaart er vroeg op de avond heel anders uit dan op het einde.”
Bij Fox News toont ‘schermman’ Bill Hemmer op zijn touchscreen hoe Harris met drie swing states tot 270 kiesmannen kan komen. Karl Rove, adviseur van voormalig president George W. Bush, houdt het in de studio bij twee clipboards. Op de één heeft hij de drie beslissende strijdperken uitgeschreven waar het allemaal op neer komt: ‘issues’, ‘characteristic’ and ‘change’. Op de andere staan ook drie dingen: ‘Pennsylvania, Pennsylvania, Pennsylvania.’
Muziek
Bij CNN is het contrast tussen de stressopwekkende muziek en de nuchtere opmerkingen van King en andere presentatoren groot. De zender strooit met ‘key race alerts’, gebaseerd op slechts een paar procent van de stemmen. Urenlang is het nog veel te vroeg om iets zinnigs te zeggen en CNN geeft de politieke duiders, in tegenstelling tot Fox News, weinig ruimte.
„Amerikanen maken op dit moment een monumentale keuze”, begint anchor Jake Tapper de avond rond 22.00 uur Nederlandse tijd. Hij leidt de uitzending en schakelt regelmatig met twee verslaggevers bij de locaties waar de presidentskandidaten zitten: Abby Phillip bij het hoofdkwartier van Harris in Washingon, DC, Kaitlan Collins bij Trump in West Palm Beach, Florida.
CNN-presentator Jake Tapper (links) met uitslagenman John King Beeld CNN
Fox News knalt er elk uur in met: ‘The moment is here. America is watching.’ Robert Wolf, analist namens de Democraten aan de desk, ziet „zwakke cijfers” voor Harris in een Fox News-peiling over zwarte stemmers in Georgia. De overwinningen van Trump in platteland-counties daar zijn intussen erg sterk. Hij staat op ruim 100.000 meer dan Harris als bijna tien procent geteld is. „Dit gaat nog veranderen, maar geeft een idee”, zegt Hemmer.
Het stemmen zestien staten is klaar, onder andere in „The Big Kahuna” Pennsylvania, kondigt Brett Baier aan om 8 uur ’s avonds plaatselijk tijd aan de oostkust. Te vroeg om toe te wijzen.
Bij de vorige presidentsverkiezingen wees Fox News’ Decision Desk als eerste Arizona toe aan Joe Biden, waarmee de zender zijn devote Trump-aanhang tegen de haren in streek. In een stevig interview met Fox News-sterverslaggever Bret Baier werd Trump vorige zomer stevig aangepakt over zijn leugens over de uitslag in 2020. Maar verder is Fox News, ‘Most Watched, Most Trusted’, toch vooral weer het verlengstuk van Trumps campagne. Dit keer is er vanaf meet af aan goed nieuws voor de Republikeinse kandidaat.
„Ze wint geen zwarte stemmen”, zegt oud-Trump-woordvoerder Kellyanne Conway. Virginia staat nog op winst voor Trump met 39 procent geteld, maar Democratisch analist Jessica Tarlov denkt nog steeds dat die naar Harris gaat. Hemmer komt met Trump-staat Ohio, waar Harris sterker dan Biden vier jaar geleden presteert. Anson County in North-Carolina, met veel zwarte bewoners, ‘flipt’ naar Trump, nadat Biden daar vier jaar geleden met een paar procentpunt won.
Rots in de branding
Lange tijd valt er deze verkiezingsnacht weinig te zeggen en is het op CNN vooral de grote John King-show. King, sinds 1997 werkzaam bij CNN als politiek verslaggever, is de ervaren rots in de branding en een baken van rust. En dat terwijl hij op fysiek vlak met een flinke uitdaging te maken heeft: King maakte drie jaar geldeden bekend dat hij in 2008 de diagnose multiple sclerose (MS) kreeg. De vorige verkiezingen, toen het dagen duurde voordat de uitslag kwam, noemde hij erg zwaar. „Bijna elke keer als ik bij de ‘magic wall’ sta, manifesteert de ziekte zich op de een of andere manier. Op de ergste dagen kan ik mijn benen of voeten niet voelen. Maar als je live op tv bent, kom je er gewoon doorheen”, vertelde hij vorig jaar tegen het blad People. De kijkers merken niks van zijn conditie: King lijkt zonder problemen door de avond te racen.
Betrouwbaarheid keert als thema regelmatig terug, mede naar aanleiding van Trumps leugens over de vorige presidentsverkiezingen. Meerdere verslaggevers staan bij plekken waar de stemmen geteld worden. Ook worden stemmers naar hun vertrouwen in het proces gevraagd. Allemaal, ook de Trump-stemmers die in beeld komen, zeggen dat ze geloven dat het goed zit.
In Pennsylvania zijn er demografische groepen waarbij Fox News zwakkere prestaties voor Harris peilde dan Biden vier jaar geleden haalde. Fox-boegbeeld Sean Hannity schuift aan en zegt dat „het vertrouwen sterk is bij de Mar-a-Lago-groep”, de Trump-getrouwen die op diens golfresort in Florida wachten op de uitslag. In Nashville is het al feest in een bar waar een ploeg van entertainmentkanaal Fox Nation is neergestreken.
Hannity ziet het pad voor Harris rond een uur of vier Nederlandse tijd vernauwen. Hij rekent alvast North-Carolina, Georgia en Arizona voor Trump, wat betekent dat Harris ‘de blauwe muur’ – Michigan, Pennsylvania en Wisconsin – moet winnen. „Dat gaat haar niet lukken. En anders zetten we ‘Hannity was wrong’ op een t-shirt en verkopen we die via donaldtrump.com.” Laura Ingraham, een ander Fox News-kopstuk dienstbaar aan Trump, is opgewekt: „Donald Trump doet echt iets vanavond.” Hij overtreft zichzelf in New Mexico en Florida. „Dat is zo goed gedaan. Waarom kunnen we dat niet in al die andere staten?”
Bij Fox News geeft Laura Ingraham commentaar. Beeld Fox News
Fox News moest zich de vorige verkiezingen in alle bochten wringen om de aanhang van Trump niet van zich te vervreemden na diens nederlaag. Wekenlange complottheorieën over gestolen verkiezingen in de weken voorafgaand aan de Capitoolbestorming kwamen de zender op een schikking van honderden miljoenen te staan met stemmachinesoftwarefabrikant Dominion. Ook de belangrijkste opiniemaker in de avond, Tucker Carlson, moest wijken met zijn steeds radicalere show die hij nu op platform X voortzet.
En nu? Hannity gaat al los over mainstream media en de bejegening van Trump, die sinds zijn vorige termijn is veroordeeld is voor frauduleus gebruik van campagnegeld als zwijggeld voor stripper Stormy Daniels. „Alles wat ze die man hebben aangedaan”, zegt Hannity. „Wat zegt dit over legacy media? Die zijn dood.”
Wie heeft gewonnen, Kamala Harris of Donald Trump, of wordt er nog een gerechtelijke of meer fysieke strijd over uitgevochten? Op het moment dat u deze column leest, is dat wel bekend, of in elk geval duidelijker dan toen ik hem dinsdag indiende. Tot 20 januari is Biden president, dus voorlopig maakt het niet zoveel uit en daarna misschien ook niet, althans wat het Midden-Oosten betreft. Israël blijft Amerika’s beste bondgenoot, of de president straks Harris heet of Trump. Beiden zullen Israëls beste wapenleverancier blijven, hoeveel oorlogsmisdrijven er ook mee worden gepleegd, en Harris is dan wel méér voorstander van een Palestijnse staat naast Israël dan Trump in zijn ‘Akkoord van de Eeuw’ (januari 2020). Maar de Israëlische regering, het Israëlische parlement en een meerderheid van de bevolking moeten niets hebben van een Palestijnse staat in wat sinds de Zesdaagse oorlog van 1967 bezet gebied is, dus dat verschil maakt ook niets uit.
Beiden kunnen zich prima vinden in het „nieuwe Midden-Oosten” dat premier Netanyahu voor zich ziet. Dat wil zeggen een Midden-Oosten waar de „kop van de octopus”, het Iraanse regime, een toontje lager zingt, of is afgehakt, en Israël met een groeiend aantal Arabische bondgenoten de toon zet. Trump heeft in 2020 als president voor Israël officiële relaties met de Verenigde Arabische Emiraten, Bahrein, Soedan en Marokko gekocht; Harris heeft als vicepresident meegewerkt aan Bidens vergeefse campagne om Saoedi-Arabië daartoe te verleiden. En wat betreft Iran, niemand is de bezetting van de Amerikaanse ambassade in Teheran in 1979-1980 vergeten. Een soort Amerikaans 7 oktober.
Maar haalt het Iraanse regime de inauguratie van de nieuwe president? Ik ben daar niet 100 procent zeker van. Ondanks zijn grote mond is Iran lang niet de „existentiële bedreiging” voor (kernmacht) Israël die Netanyahu er sinds jaar en dag van maakt. Tel maar: zeer problematische economie door de opstapeling van internationale sancties, geen steun van het volk, geen luchtmacht, wel een ambitieus raket- en satellietprogramma maar (nog) geen atoomwapen. En Hamas en Hezbollah, de pijlers van Irans voorwaartse verdediging die de grote en kleine satans, Amerika en Israël, op afstand moet houden – de armen van de octopus – zijn de afgelopen maanden zwaar gewond.
In de laatste ronde van hun nieuwe directe oorlog heeft de Israëlische luchtmacht op 26 oktober bovendien niet per ongeluk vooral schade toegebracht aan de Iraanse luchtverdediging. Feitelijk heeft ze de weg vrij gemaakt voor vervolgaanvallen op energie-infrastructuur, op nucleaire installaties en op Iraanse kopstukken.
Misschien zou het daarom geen gek idee zijn om níét terug te slaan, in de wetenschap dat Netanyahu al jaren popelt om het Iraanse nucleaire programma onschadelijk te maken en liefst daarmee ook een nieuwe revolutie te ontketenen. Maar ja, een Iraanse ayatollah of revolutionaire gardist laat zich niet piepelen. Dus beloofde opperste leider Khamenei Irans vijanden zaterdag „een verpletterend antwoord op wat ze Iran, het Iraanse volk en het front van verzet [die voorwaartse verdediging] aandoen”.
In wat Netanyahu mogelijk als aanmoediging ziet, zou Washington Teheran hebben gewaarschuwd dat het bij een Iraanse aanval niet in staat zou zijn Israël opnieuw te overreden zich net zo in te houden als op 26 oktober. Om die waarschuwing kracht bij te zetten zijn zes Amerikaanse B-52 bommenwerpers, plus gevechts- en tankvliegtuigen in de regio gearriveerd.
Brrr. Nog meer oorlog. En zou het de situatie waar dan ook iets verbeteren? Nee, natuurlijk. Vergelding op vergelding op vergelding. Burgerdoden. Buurlanden onder vuur. Olieprijs door het dak. Vluchtelingenstromen.
Wat ik nogal miste in de berichtgeving over de Amerikaanse verkiezingen was de vraag: op wie zou een aantal invloedrijke Nederlanders, vooral in de wereld van de politiek en media, gestemd hebben als ze de gelegenheid hadden gehad? Trump of Harris? Bij gebrek aan informatie erover moet ik me overgeven aan de volgende, al of niet, gewaagde speculaties.
Laat ik beginnen met de politiek. Ter linkerzijde verwacht ik geen enkele verrassing: allen achter Harris. Op rechts ligt het anders. Over PVV en FVD kunnen we het snel eens zijn: onverkort achter Trump. Geert Wilders was dat al in 2016, het jaar dat Trump werd verkozen. Hij was toen de enige Nederlandse partijleider die de Trump-campagne ondersteunde. Hij zei: „Ondanks het grote verzet van de gevestigde politiek en de media heeft Trump een klinkende overwinning behaald. Mensen willen patriotten en daar is niks mis mee.”
Thierry Baudet noemde Trump „een van de beste en meest bijzondere presidenten uit de Amerikaanse geschiedenis. Een ongelofelijk bijzondere man.” Baudet mijmerde graag over Trump als leider van de westerse wereld.
Zouden er in de fracties van PVV en FVD dissidenten zijn als het de adoratie betreft van hun leiders voor Trump? Daar is nooit iets van gebleken, ze zouden ook geen lang politiek leven hebben met zulke leiders. Bij FVD zie ik zelfs mensen die, net als Trump, vervolging eisen van politieke tegenstanders. „Jullie zouden [vanwege het immigratiebeleid] allemaal voor een tribunaal gedaagd moeten worden”, zei Kamerlid Gidi Markuszower twee jaar geleden tegen zijn collega’s. Als het aan Wilders had gelegen, zou Markuszower nu vicepremier en minister van Asiel en Migratie zijn.
Bij de VVD is de situatie ondoorzichtiger. Leider Dilan Yesilgöz heeft zich nooit duidelijk uitgesproken over Trump, maar van iemand die als partijleider bereid bleek met Wilders in zee te gaan, mogen we niet te veel verwachten. Wie meer van Wilders houdt dan van Timmermans, zal eerder Trump koesteren dan Harris. Zou Eric van der Burg, de flinke ex-staatssecretaris, nu weer fractielid van de VVD in de Tweede Kamer, ook Trump prefereren? Ik vermoed van niet, maar hij is voorzichtig genoeg om dat niet volmondig uit te spreken.
Onwillekeurig moest ik ook even aan voormalige politieke prominenten ter rechterzijde denken. Hans Wiegel? Lijkt me iemand met veel respect voor Trump. Frits Bolkestein? Hij verkoos Rita Verdonk boven Mark Rutte als partijleider van de VVD – geen goed voorteken dus.
Komen we bij de media. De fanatiekste aanhangers van Trump zitten uiteraard bij omroep Ongehoord Nederland, waar ze scheel worden van verontwaardiging zodra iemand Trump een fascist durft te noemen. Bij het rechtse Vandaag Inside zou je ook de nodige bewondering voor de onbehouwen Trump verwachten, maar gezegd moet dat Johan Derksen enkele jaren geleden Trump op tv „een onbeschaafde idioot” noemde.
Na deze meevaller moet ik wat bezorgder worden over de redactie van De Telegraaf waar ik meer voorstanders van Trump vermoed dan bij de andere landelijke bladen. Telegraaf-columnist Leon de Winter zei onlangs over Trump: „Hij is buitenstaander, dwarsligger, belediger, ik heb vrij snel sympathie voor dat soort figuren.”
Tot zover de sympathie voor deze ongelofelijk bijzondere figuur.
/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data124073228-dc8801.jpg|https://images.nrc.nl/3Ejq_Usp3VUbieZya2FeAydEhsU=/1920x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data124073228-dc8801.jpg|https://images.nrc.nl/IuiViZ5hjoq7Gmjya4iKkrbI6jo=/5760x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data124073228-dc8801.jpg)
/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data124073198-f6aa58.jpg|https://images.nrc.nl/ml-_BnfHy7VKy9AUuF3K1mmYuqE=/1920x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data124073198-f6aa58.jpg|https://images.nrc.nl/sAQgXN2Zk5k1-3sKTV-3kDTCOKo=/5760x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data124073198-f6aa58.jpg)
