Juist nu kennis over het Midden-Oosten relevanter lijkt dan ooit, dreigt in Nederland een kaalslag op het gebied van wetenschappelijke expertise over de regio. Onder invloed van bezuinigingen lijken aan de Universiteit Leiden de vakgebieden Arabisch, Perzisch, Turks, Islamstudies, Hebreeuws en Moderne Midden-Oostenstudies te verdwijnen. Op de Universiteit Utrecht geldt hetzelfde voor Islam en Arabisch en Religiewetenschappen.
Deze ontwikkelingen hebben grote invloed op een onderzoeksveld waarin Nederland al eeuwenlang een vooraanstaande positie inneemt. Ze treffen niet alleen de universiteiten in kwestie, maar ook het onderzoek en onderwijs in het hele land. Onderzoekers en opleidingen werken samen en de verschillende profielen en expertises vullen elkaar aan.
De impact van de bezuinigingsplannen gaat zelfs nog verder dan de academische wereld alleen: ze hebben negatieve gevolgen voor de hele Nederlandse samenleving.
Academische kennis over het Midden-Oosten is bijvoorbeeld onontbeerlijk voor effectieve Nederlandse buitenlandpolitiek. Of het nu gaat om het Israël-Palestina-conflict, economische banden met de Golfregio of vluchtelingenproblematiek in Libanon, Turkije en Noord-Afrika: kennis van de Arabische taal en de regionale geschiedenis, culturen en geopolitieke verhoudingen is essentieel.
Veel diplomaten in de regio en medewerkers van de Midden-Oosten- en Noord-Afrika-afdeling van het Ministerie van Buitenlandse Zaken hebben dan ook een achtergrond in Midden-Oostenstudies. Onderzoekers voeden het kabinetsbeleid via publicaties en advieswerk en dragen bij aan de benodigde diepgang en nuance in het publieke debat.
Aloud adagium
Daarnaast bevordert expertise over Midden-Oosterse geschiedenis, religies en culturen een open en inclusieve samenleving. Onderzoekers en oud-studenten organiseren tentoonstellingen, geven lezingen en publiceren over thema’s variërend van Arabische kunst en literatuur tot Joodse geschiedenis en religie in het Midden-Oosten. Het aloude adagium luidt: ‘onbekend maakt onbemind’, dus is inzicht in andere culturen en tradities nodig om begrip te bevorderen – en zo polarisatie, antisemitisme en islamofobie tegen te gaan.
Deskundigheid over het Midden-Oosten is van groot belang voor onze samenleving en politiek
Ook op het voor dit kabinet zo belangrijke thema migratie en asiel zijn Midden-Oostenexperts belangrijk. Oud-studenten zijn werkzaam in de asielopvang en bij de Immigratie- en Naturalisatiedienst, internationale hulpverleningsorganisaties en ambassades die het kabinet adviseren op dit thema.
Kennis van de regio en zijn culturele, religieuze en taalkundige diversiteit is van groot belang voor goede vluchtelingenopvang en integratie in Nederland, en ook om constructief te kunnen overleggen met regionale partners over vluchtelingenopvang. Daarnaast zijn experts nodig om kabinetsplannen kritisch te beoordelen, of het nu gaat om ‘migratiedeals’ met Turkije en Tunesië of om plannen om vluchtelingen terug te sturen naar Syrië.
Een laatste voorbeeld van het belang van inzichten uit Midden-Oostenstudies en aanverwante vakgebieden is het Nederlandse veiligheidsbeleid. Conflicten in het Midden-Oosten hebben grote invloed op de Nederlandse samenleving, onder andere vanwege geopolitieke en terroristische dreigingen. Midden-Oostenexperts van Nederlandse universiteiten adviseren de overheid met betrekking tot bijvoorbeeld Iran en Islamitische Staat. Oud-studenten werken aan de veiligheid van Nederland bij inlichtingendiensten, politie, defensie en in de contraterrorismesector.
Eigen specialisaties
Gelukkig blijven er nog wel universiteiten over met zelfstandige opleidingen Midden-Oostenstudies: die in Groningen en Amsterdam. Toch treffen de bezuinigingen het hele vakgebied. Opleidingen werken namelijk samen in onderwijs en onderzoek en ze hebben allemaal hun eigen profielen en specialisaties, die elkaar aanvullen.
Zo heeft Utrecht unieke expertise op het gebied van islamologie en Iranstudies, terwijl Groningse onderzoekers gespecialiseerd zijn in conflicten, minderheden en cultureel erfgoed in het moderne Midden-Oosten. Deze diversiteit is noodzakelijk om de regio in al zijn verscheidenheid te bestuderen, en alle verschillende sectoren en werkgevers van de nodige expertise te voorzien.
We zouden hier ook nog kunnen schrijven over het belang van Midden-Oostenexpertise voor de journalistiek, het bedrijfsleven of de (internationale) rechtspraak, maar het punt is duidelijk: deskundigheid over het Midden-Oosten is van groot belang voor onze samenleving en politiek. De geplande bezuinigingen bedreigen deze expertise, waardoor de vooraanstaande positie van Nederlandse universiteiten op het gebied van Midden-Oostenstudies in gevaar komt. Het is aan zowel de overheid als de universiteiten om iets tegen deze dreiging te doen.
Lees ook
Universiteit Leiden wil internationale opleidingen schrappen, met tegenzin
