Daar lagen ze dan, met hun gezichten naar de klinkers gericht: koningin Beatrix en koningin Ntombi Twala van Swaziland, geportretteerd in kenmerkende pop art-stijl door de Amerikaanse kunstenaar Andy Warhol, omgeven door glassplinters. De twee zeefdrukken, nog in lijst, werden vrijdagnacht achtergelaten bij een kunstroof in het centrum van Oisterwijk.
Het Brabantse dorp werd die nacht om drie uur opgeschrikt door een zware explosie bij MVP Gallery. Eigenaar Mark Peet Visser (57) werd wakker gebeld door de hulpdiensten, reed naar zijn kunstgalerie en zag de twee portretten liggen. Tientallen meters verderop lag de klink van de deur die werd opgeblazen op een zebrapad, bij omringende winkels waren de ruiten ook gesneuveld door de knal.
De twee dieven lieten Beatrix en Twala, nog altijd koningin van Swaziland, uit pure paniek achter op de stoep, maakt Visser op uit camerabeelden. Daarop is volgens hem te zien hoe de daders vier lijsten van 120 centimeter bij één meter, in hun auto proppen. Als blijkt dat de eerste twee niet passen, trappen ze de lijsten kapot en nemen de zeefdrukken daaruit gehaast mee. De andere twee blijven achter.
Volgens de galeriehouder zijn de vier werken alle zwaar beschadigd bij de roof: de meegenomen zeefdrukken zijn uit de lijst gescheurd, de achtergelaten werken zijn op straat nat geworden. „Zo amateuristisch, het is gewoon slapstick”, vertelt Visser op de stoep van zijn galerie. De hele dag is hij al druk met scherven oprapen.
Dieptepunt in Warhols oeuvre
Op de kunstwerken die zijn buitgemaakt, staan de beeltenissen van de Britse koningin Elizabeth II, twee jaar geleden overleden, en Margarethe II, die begin dit jaar om gezondheidsredenen aftrad als koningin van Denemarken. Wereldwijd waren zij met Beatrix en Twala de enige koninginnen toen Warhol de zeefdrukken in 1985 onder de noemer Reigning Queens uitbracht. Het zijn late werken in het oeuvre van Warhol (1928-1987) en geen topstukken – volgens biograaf Wayne Koestenbaum beschouwde Warhol ze zelfs als een dieptepunt – maar ze genieten wel veel bekendheid.
Veertig kwartetten maakte de wereldberoemde kunstenaar, in uiteenlopende kleuren. De portretten werden aanvankelijk als viertal verkocht, maar door de jaren heen raakten de koninginnen steeds vaker gescheiden. Zoals in het Rijksmuseum en Paleis het Loo, waar zeefdrukken van Beatrix hangen – de enige koningin van het viertal die enthousiast was dat ze geportretteerd werd en volgens Warhol „de knapste van het stel”.
Hoewel vele zeefdrukken hun eigen weg gingen, had Visser sinds een paar maanden kwartet nummer twaalf van de oplage in bezit, volledig bij elkaar gebleven. „Zo’n intact viertal, dat zie je nergens in Nederland”, zegt de galeriehouder, die de geportretteerde koninginnen over drie weken zou meenemen naar de bekende kunstbeurs PAN Amsterdam. Hoe hij ze in bezit kreeg, wil Visser niet vertellen. Dát hij ze in bezit kreeg, was voor Visser het hoogtepunt in 33 jaar als galeriehouder.
Een zeefdruk uit de serie Reigning Queens zoals Visser die in bezit had, wordt volgens de Franse kunstprijzendatabase Artprice op veilingen doorgaans verkocht voor 150.000 tot 350.000 euro, met uitschieters tot 500.000 euro. „Dat zijn geen rare bedragen”, lacht Visser als hij met die getallen wordt geconfronteerd. Hoeveel zijn serie precies waard was, geeft de galeriehouder niet prijs.
De twee gestolen portretten zijn onverhandelbaar, omdat ze geregistreerd zullen worden in de internationale databank Art Loss Register waar kunstbeurzen en veilinghuizen controleren of hun aanbod legaal verkregen is. Met Elizabeth II en Margarethe II kan de nieuwe eigenaar hoogstens de kachel aanmaken of de slaapkamer opleuken, zegt Visser, ook omdat de zeefdrukken onherstelbaar beschadigd zijn. Evenals die van Beatrix en Twala.
