Met ‘tragere’ mode zoekt kledingketen Uniqlo de wereldtop

Eigenlijk moest de Participatiewet zoveel mogelijk mensen aan het werk helpen. Maar dat de in 2015 ingevoerde wet niet functioneert zoals die is bedoeld, werd vijf jaar geleden al geconcludeerd door het Sociaal en Cultureel Planbureau. Gemeenten werden verantwoordelijk voor de begeleiding van hun inwoners naar werk – van mensen in de bijstand tot mensen met een beperking. Maar simpelweg niet iedereen kán meedraaien in een betaalde baan, concludeerde het planbureau destijds.

In een dinsdag gepubliceerd rapport stelt het SCP nu dat bredere ondersteuning voor mensen in de bijstand nodig is, waarbij het krijgen van een betaalde baan niet voor iedereen het uitgangspunt is. Dat is in lijn met een door voormalig minister van Armoedebeleid Carola Schouten (ChristenUnie) ingediende wijziging van de Participatiewet. SCP-onderzoekers spraken met mensen die onder de wet vallen, beleidsmakers en klantmanagers, die namens gemeenten het contact met uitkeringsgerechtigden onderhouden.

SCP-directeur Karen van Oudenhoven vindt dat burgers vaker en in een eerder stadium bij beleid betrokken moeten worden. „We zien heel vaak dat beleid anders uitpakt voor mensen dan bedoeld. Hoe mooi zou het zijn als mensen de problemen waar zij tegenaan lopen, in kunnen brengen als het beleid gemaakt wordt.”

Jullie constateren dat een aanzienlijk deel van de mensen in de bijstand eigenlijk niet naar betaald werk kan komen. Een deel moet zich vooral op maatschappelijke participatie als vrijwilliger richten, een andere groep komt noch voor een betaalde baan, noch voor vrijwilligerswerk in aanmerking. Hoe kunnen deze mensen geholpen worden?

„Het gaat om mensen die bijvoorbeeld vanwege hun gezondheid of financiële problemen kwetsbaar zijn. Zij hebben vaak weinig sociale contacten, gaan niet of nauwelijks naar bijvoorbeeld een sportvereniging en staan daardoor weinig in verbinding met andere mensen. Deze mensen zijn vooral geholpen bij contacten met anderen. Als je die mensen onmiddellijk oproept om allerlei dingen te doen om aan betaald werk te komen, is dat twee bruggen te ver. Als mensen een actieve bijdrage aan de samenleving leveren, bijvoorbeeld in het buurthuis, of door chronisch zieken te helpen, voelen ze zich de moeite waard.”

Klantmanagers onderhouden namens gemeenten contact met de uitkeringsgerechtigden. Krijgen zij te maken met het gebrek aan vertrouwen in de overheid?

„Het SCP heeft regelmatig rapporten naar buiten gebracht waarin we concludeerden dat het vertrouwen van burgers in de overheid niet hoog is, en dat is inderdaad een belemmerende factor. Mensen denken: als ik mij meld bij de overheid voor zorg en ondersteuning, dan loop ik het risico dat ik bepaalde toeslagen kwijtraak, of dat de overheid mij op allerlei manieren gaat korten. Dat betekent dat mensen zich heel moeilijk laten helpen.

Klantmanagers moeten veel moeite doen om eerst een relatie te krijgen waarin iemand ruimte geeft om zorg en ondersteuning te bieden. Dat wordt bij de Participatiewet versterkt, omdat daar ook een handhavingscomponent in zit: de overheid kan iemand korten op een bijstandsuitkering. Er kunnen dwangmaatregelen genomen worden, zoals iemand die verplicht naar een GGZ moet, of moet verhuizen.”

Bij de herziening van de Participatiewet wil de overheid meer ruimte geven aan uitvoerders om rekening te houden met persoonlijke omstandigheden, iets dat jullie ook voorstaan. Wat is er voor zo’n cultuurverandering nodig?

„Je moet beginnen vanuit vertrouwen. Er zijn mensen die om welke reden dan ook moeilijk aan werk komen. Je moet kijken naar wat er nodig is om mensen dat duwtje in de rug te geven, waardoor ze wel aan het werk komen, betaald of onbetaald. Dat is voor de samenleving goed, maar de mensen voelen zich ook de moeite waard. Als dat het vertrekpunt is, dan helpt dat ook in de manier waarop burgers naar de overheid kijken.

Het is natuurlijk voor de politiek altijd een afweging dat je niet wil dat mensen misbruik maken van bepaalde voorzieningen. Tegelijkertijd willen de meeste mensen toch heel graag werken. Als je actief bent in de samenleving, heeft dat een heel positief effect op je kwaliteit van leven. Dat zou de uitwerking van de wet moeten zijn. Als een wet bedacht is vanuit de gedachte dat mensen eigenlijk liever niet willen werken, heel erg vanuit sancties en dwang, dan staat dat op gespannen voet met elkaar.”

Zijn beleidsmakers uit het oog verloren hoe deze mensen bij de samenleving betrokken kunnen blijven anders dan via werk?

„We moeten niet de illusie hebben dat alle mensen een betaalde baan kunnen doen. Neem bijvoorbeeld mensen in longcovidsituaties, die kunnen in vrijwilligerswerk misschien wel gedijen omdat het daar niet zo erg is als je de ene dag niet kan omdat je onvoldoende energie hebt, en de volgende dag wel. Die mensen zijn dan niet afgeschreven. We hebben die mensen enorm nodig de komende tijd, ook bijvoorbeeld in mantelzorgsituaties. Vaak worden mensen die geen betaalde baan hebben gestigmatiseerd, maar ons pleidooi van dit onderzoek is: waardeer mensen ook om hun activiteiten en bijdragen, waar en op welk niveau die zich ook afspeelt.”

Waarom is het zo moeilijk gebleken het perspectief van burgers mee te nemen in beleid?

„Onder het vorige kabinet heeft Carola Schouten wel veel moeite gedaan om met burgers te spreken. Het is niet uit kwade wil, maar het zit niet in de dynamiek van beleidsmakers om die stap te zetten. Het zou veel vanzelfsprekender moeten zijn. Vanuit ons is het een de aanbeveling om dat gesprek niet pas te voeren als je merkt dat het niet goed werkt, maar om dat meteen aan het begin te doen. Want dat scheelt ook beleidsmakers ontzettend veel tijd en energie, en helpt ook in die verbinding tussen burger en overheid.”

Delen

Mail de redactie

De stichting (Gelijk)waardig Herstel (SGH), opgericht door prinses Laurentien, belooft tegen lage uitvoeringskosten een bijdrage te leveren aan de hersteloperatie na het Toeslagenschandaal. Ook omdat de stichting veel met vrijwilligers werkt.

Maar uit stukken die het ministerie van Financiën naar buiten bracht, in aanloop naar een Kamerdebat over de hersteloperatie komende donderdag, blijkt dat de stichting zeker niet alleen op vrijwilligers draait. Volgens de begroting huurt de stichting tussen de tweehonderd en driehonderd medewerkers in, die jaarlijks per persoon tussen de 144.000 en 243.000 euro kosten. Hiernaast stroomt er van de bedragen die het ministerie van Financiën overmaakt, jaarlijks 240.000 euro via SGH naar een andere stichting van prinses Laurentien, de Number 5 Foundation. Dat blijkt uit de openbaar gemaakte begroting van de stichting.

De hele opdracht die het ministerie van Financiën aan SGH heeft gegund, bedraagt 100 miljoen euro. Daarvan is inmiddels 12 miljoen euro aan SGH overgemaakt, zegt het ministerie desgevraagd. Het is de bedoeling dat SGH de komende tijd een organisatie optuigt die 20.000 gedupeerde ouders in het Toeslagenschandaal gaat helpen hun definitieve schadevergoeding vast te stellen.

Om alle bijna 40.000 erkende gedupeerde ouders en hun naaste betrokkenen te compenseren voor het leed dat hen is aangedaan, heeft het kabinet inmiddels 11,7 miljard euro uitgetrokken. Daarvan is 2,4 miljard euro bedoeld voor het uitvoeren van de hersteloperatie – ongeveer 20 procent van de totale kosten. De stichting (Gelijk)waardig Herstel (SGH) van prinses Laurentien meent dat de uitvoering goedkoper kan: in plaats van 20 procent, gaat bij SGH slechts tussen de 4 en 10 procent van de totale kosten naar de uitvoering – zoals kosten voor personeel, huisvesting en ict.

Oprichters Gerd van Atten en prinses Laurentien van Oranje, inmiddels teruggetreden als voorzitter, werkten vanaf de oprichting onbezoldigd voor de stichting. Leden van de Raad van Toezicht, onder wie voorzitter Gert-Jan Segers (oud-leider ChristenUnie), doen het eveneens zonder vergoeding.

Commerciële tarieven

Voor medewerkers blijkt de alternatieve hersteloperatie financieel aantrekkelijk. De stichting is weliswaar niet op winst gericht, maar hanteert wel commerciële tarieven, blijkt uit de begroting. Dat betekent bijvoorbeeld dat woordvoerders worden ingehuurd tegen ruim anderhalve ton per jaar voor een voltijdsfunctie. De dertig krachten die binnen de stichting alles coördineren, zijn volgens de begroting ingeschaald op 172.800 euro per jaar. Werknemers op de financiële afdeling mogen gemiddeld 182.400 per jaar in rekening brengen, ict’ers declareren 220.000 euro per jaar en de juridische medewerkers verdienen het meest: 243.840 euro. Ter vergelijking: premier Schoof toucheert jaarlijks 189.000 euro en de hoogste ambtenaren op het ministerie van Financiën grofweg anderhalve ton.

SGH bevestigt dat mede-oprichter Van Atten een van de betaalde juridisch medewerkers is. De stichting benadrukt dat hij zich eerder lange tijd onbezoldigd voor de alternatieve herstelroute heeft ingezet.

Volgens de stichting gebruikt het voor deze juridische medewerkers een tarief dat in de sociale advocatuur gangbaar is: 127 euro per uur. Maar niemand in die sector kan zijn hele werkweek tegen dat tarief declareren. De rechtbank hanteert per type zaak een maximaal aantal uren. In de praktijk kost de zaak van een dakloze of vluchteling doorgaans veel meer tijd dan er vergoed wordt.

„Een eenpitter kan 100.000 tot 140.000 euro omzet per jaar draaien. Boven de twee ton zal je zeker nooit komen”, zegt Joris Sprakel, een advocaat uit Haarlem die zich richt op mensen met weinig geld. En van die omzet moeten nog alle kosten voor ondersteunend personeel, huisvesting, vakliteratuur afgehaald worden.

De juridische medewerkers die SGH inhuurt kunnen wél al hun uren declareren. En de kantoorkosten worden apart vergoed, zo blijkt uit de door het ministerie van Financiën goedgekeurde begroting. Zo verwachtte SGH het afgelopen seizoen maandelijks 126.000 euro in IT te investeren.

In een toelichting bij de samenwerking met de overheid schreef de stichting deze zomer: „Onze kennispartners – letselschade-experts Aegon en Achmea, Arag en Nederlandse Orde van Advocaten – stellen hun onafhankelijke expertise op vrijwillige basis ten dienste van deze aanpak.” Ook dat blijkt niet langer het geval. De grootste kostenpost van de stichting wordt gevormd door de schade-experts die de stichting inhuurt. Voor de maand november verwacht SGH 1,7 miljoen euro kwijt te zijn aan 86 experts die fulltime tegen 92 euro per uur controleren of de berekeningen over geschatte schade en compensatie kloppen.

Partnerstichtingen

Opvallend zijn ook de financiële relaties tussen SGH en Stichting Number 5 Foundation, een ander initiatief van prinses Laurentien, waar zij nog bestuurder van is. Volgens de woordvoerder van beide stichtingen zijn het „partnerstichtingen” die samenwerken.

Aan de ene kant benadrukt SGH dat het gratis gebruik maakt van het kantoorpand van Number 5, dat ook pro bono werkzaamheden uitvoert voor SGH. Tegelijk brengt Number 5 maandelijks 3.000 euro kantoorkosten in rekening – voor schoonmaak, keukengebruik, internet en apparatuur, en de inzet van het „huisteam”.

Daarnaast organiseert de Game Changers Academy van Number 5 inwerksessies voor medewerkers van SGH. Daarin worden ze bijgepraat over „de oorsprong van de stichting” en geschoold in „de menselijke aanpak vanuit vertrouwen”. Voor trainingen staat in de begroting van SGH 17.000 euro per maand ingeboekt. Het ministerie bevestigt dat bedrag. In totaal stroomt er zo op jaarbasis 240.000 euro van SGH naar Number 5. In een reactie schrijft de stichting dat „alle bedragen die Number 5 in rekening brengt aan SGH zonder winstoogmerk, alleen kostendekkend en goedgekeurd door de accountant” zijn.

Ook in 2023 ging er al geld van SGH naar Number 5. In dat jaar maakte SGH 82.500 euro over aan Number 5, vanwege het gebruik van „expertise en faciliteiten”, bevestigt de stichting. Of Number 5 in 2024 nog andere kosten in rekening bracht bij SGH of geld kreeg voor ander werk binnen de hersteloperatie Toeslagen wil de woordvoerder van beide stichtingen niet zeggen. Geen van beide stichtingen is van plan uitgebreide financiële jaarverslagen van 2023 en 2024 openbaar te maken.

Delen

Mail de redactie