Sinds er sprake is van het verhogen van de btw op cultuur, boeken en sport, zie ik veel discussies tussen cultuurliefhebbers en tegenstanders van cultuursubsidies. Dan gaat het vaak over de vraag of kunst en cultuur primaire levensbehoeften zijn. En ik moet de tegenstanders gelijk geven: eten en drinken is vanzelfsprekend meer primair dan een boek of een schilderij. Maar laten we het belang van kunst en cultuur niet onderschatten, het is belangrijker dan ‘een leuk extraatje’ dat je ‘warme gevoelens’ geeft.
De btw-verhoging op kunst en cultuur gaat iedereen aan
De vraag is alleen hoe je het belang van cultuur uitlegt aan iemand die niet naar musea gaat, niet per se houdt van het luisteren naar muziek, geen boeken of kranten leest en geen theaters bezoekt? Aan iemand die gewoon het drukke leven leeft zoals het komt en niet bezig is met het dagelijks doorbladeren van gedichtenbundels?
Laat ik een poging wagen: stel je voor dat een familielid sterft, of dat je hart gebroken wordt. Dan kan opeens de behoefte ontstaan om zin te geven aan de verschrikkelijke situatie waarin je je bevindt. Dan zoek je naar mooie woorden voor op de begrafenis, iets waar jij en anderen zich in kunnen herkennen. Dat zou je bijvoorbeeld kunnen vinden in de vorm van een gedicht, of een passage uit een boek. Bij de verwerking van je verdriet kun je ook troost vinden in muziek, schilderijen of toneelstukken van mensen die hetzelfde hebben doorgemaakt als jij. Ook andere mensen hebben zich namelijk zo eenzaam en in de steek gelaten gevoeld na het overlijden van een dierbare, of het verbreken van een relatie. En in hun uitingen van dat verdriet kun je steun vinden.
De kans is groot dat iemand precies het lied heeft geschreven dat omschrijft wat er in jou omgaat
Hetzelfde geldt uiteraard voor blije gevoelens: je wordt hopeloos verliefd, er wordt een kind geboren. Ook dan ontstaat vaak de behoefte woorden, beelden, klanken te vinden voor hoe je je voelt. En de kans is groot dat iemand precies het lied heeft geschreven dat uitdrukt wat er in jou omgaat. Dan worden kunst, creativiteit en cultuur opeens essentieel. Het wordt houvast, zo betoogt ook Ethan Hawke in zijn bekende TED-talk over dit onderwerp. Creativiteit is de kleur binnen de kaders van onze (innerlijke) wereld.
Zelf creëren
Niet alleen het consumeren van andermans creativiteit is dan van belang. Ook creëren is een essentieel onderdeel van het verwerken van emoties. Het opschrijven van je gevoelens of ze proberen te vatten in kleuren op een doek kan bevrijdend werken. En dan kun je die creativiteit ook nog delen met anderen. Door het op deze manier delen van onze verhalen, door te luisteren en ons in te leven in het verhaal van iemand anders, leren we elkaar beter begrijpen. We leren ons inleven en brengen een (innerlijke) dialoog op gang. Wanneer we de menselijkheid in elkaar herkennen, komen we nader tot elkaar. Door ons creatief uit te drukken, en door de creativiteit van anderen te aanschouwen, helpen we elkaar de wereld beter begrijpen en kunnen we collectieve emoties verwerken.
In mijn beleving is kunst, cultuur en creativiteit precies wat op dit moment nodig is om nader tot elkaar te komen. Ik denk dat dit kabinet er veel baat bij heeft de kunst- en cultuursector dwars te zitten, want dit kabinet heeft alleen bestaansrecht door de wig die is gedreven tussen burgers. Het heeft er geen belang bij ons dichter bij elkaar te brengen. Ik geloof ook niet dat dit kabinet de cultuur van ons land wil beschermen door vluchtelingen te weren, want dan zouden ze de sector niet verder benadelen door haar minder toegankelijk te maken voor iedereen. Het kabinet is een veel groter gevaar voor onze cultuur dan de vluchteling.
Niet zoveel verschil
Die vluchteling is hier namelijk niet om onze cultuur te bedreigen. Wanneer iemand een documentaire of film kijkt, of een boek leest waarin de reis van een vluchteling wordt gevolgd, dan zou diegene zich hebben ingeleefd, empathie hebben gevoeld voor deze groep en zou er iets goed mis zijn als er nog een drang is om deze mensen terug te sturen naar de verschrikkelijke situatie waaruit ze komen.
Ik ben me er pijnlijk van bewust dat ik preek voor eigen parochie, want lezers van deze krant zijn overwegend tegen de btw-verhogingen. Toch hoop ik dat ik iemand bereik, er iemand overtuigd raakt dat we via de essentiële weg van creativiteit en empathie weer nader tot elkaar kunnen komen. Want als er één ding is wat we kunnen leren van kunst, cultuur en creativiteit, is het dat we op een magisch mooie wijze kunnen ontdekken dat we niet zoveel van elkaar verschillen als we denken. Dat lijkt mij essentieel genoeg, u niet?
