Een paar maanden geleden heeft een 25-jarige muziekprogrammeur voor het eerst vaginale seks gehad. Het was een onenightstand en beiden hadden een slokje op. „Volgens mij had ze in de gaten dat ik niet eerder seks heb gehad”, vertelt hij lachend. Technisch gezien was het volgens hem seks, maar gevoelsmatig nog niet echt. „Toen ik naast haar in slaap viel, was het klaar met de seks. Ik denk dat ze best geïrriteerd was.”
De muziekprogrammeur had het gevoel dat zijn jonge jaren vol vrijheid en feesten voorbij gingen zonder er volledig van te genieten en daarom vond hij het tijd voor zijn ontmaagding. Of hij er spijt van heeft, dat weet hij niet. „Ik moest gewoon ergens beginnen om ervaring op te doen.” Vanwege problemen met angst en depressie was hij niet eerder aan seks begonnen. Zijn worstelingen maakten hem bang en onzeker om contact te maken.
Jongeren beginnen steeds later aan vaginale (piemel-in-vagina) seks. Met bijna 19 jaar heeft de helft van de Nederlandse jongeren vaginale seks gehad. In 2017 was dat met 18 jaar. Ook beginnen jongeren steeds later aan tongzoenen, orale seks en aftrekken en vingeren. Dat blijkt uit het onderzoek Seks onder je 25e uit 2023, dat in februari werd gepubliceerd door Rutgers en Soa Aids Nederland. Deze kennis- en expertisecentra doen, samen met het RIVM en het CBS, periodiek onderzoek naar het seksleven van jongeren, van dertien tot vijfentwintig jaar.
De juiste keuze maken
Een 28-jarige journalist, die op haar twintigste werd ontmaagd, geeft er niet om dat vrienden haar „preuts” noemden. „Ik heb bewust gewacht tot de jongen waar ik verliefd op was, volwassener werd en heb toen een hele fijne eerste keer gehad.”
Het verbaast de journalist wel dat jongeren steeds later beginnen aan seks, omdat tieners er volwassener uitzien op sociale media en veel meer uitgesproken zijn over seks. „Zo hoorde ik laatst in de trein een aantal tienermeiden ongelooflijk onbeschoft en luidruchtig praten over wie ze allemaal hebben geneukt.” Misleidend, vindt ze. „Misschien doen ze zich seksueel bekwaam voor om erbij te horen, terwijl sociale media hen juist banger maakt voor seks?”
In het onderzoek worden geen verklaringen gegeven waaróm jongeren steeds later beginnen aan seks. Met seks wordt vaginale seks, anale seks, manuele seks (vingeren en aftrekken) en orale seks bedoeld. De jongeren tussen de dertien en vijfentwintig jaar die nog geen ervaring hadden, konden uit een aantal opties kiezen voor de reden hiervoor. Ruim de helft van de jongens zei nog geen seks te hebben gehad omdat het simpelweg nog niet was gebeurd. De meeste meisjes zeiden zichzelf nog te jong te vinden.
„In mijn tienertijd heb ik nog lang een kinderlijk gevoel gehad”, zegt een 21-jarige student theater. Ze was een beetje bang voor naakte lichamen en piemels vond ze maar raar. „Op mijn zestiende kreeg ik mijn eerste vriendje en hij forceerde mij om mijn beha uit te trekken.” Het gevoel van dwang heeft haar afgeschrikt, waardoor ze seksuele ervaringen bleef uitstellen.
Twee jaar later kreeg ze een nieuwe relatie en met die vriend had ze op haar achttiende voor het eerst vaginale seks. „Ik moest huilen van de pijn.” Het bleek dat haar vaginisme (waarbij de spieren rond de vagina zich ongewild aanspannen), waar ze wel van af wist, een heftiger reactie gaf dan verwacht. De relatie liep stuk en sindsdien heeft ze geen penetratieseks meer gehad. Nu is ze in therapie voor vaginisme en heeft ze een „heel erg geduldig” vriendje.
Leven in een online wereld
Er is geen eensluidende verklaring voor een latere seksuele start bij jongeren. Dat blijkt uit het onderzoek Ze weten wat ze moeten typen, maar niet wat ze moeten zeggen, gepubliceerd door Rutgers in 2018. In dat jaar werd onderzoek gedaan naar verklaringen voor een latere seksuele start en de verschuiving ten opzichte van 2017 – in dat jaar waren de jongeren 18 jaar en in 2012 17 jaar bij de eerste keer seks.
„Ieder individu doet op diens eigen manier stap voor stap seksuele ervaringen op”, zegt Marianne Cense, auteur van het onderzoek en senior onderzoeker bij Rutgers. Voor het onderzoek sprak Cense met jongeren over de verschuiving en zochten ze samen naar een verklaring. „De drie belangrijkste redenen die veel werden genoemd, zijn dat ze worden beïnvloed door sociale media, prestatiedruk ervaren en het uitgaansleven op zich laat wachten door de verhoogde alcoholgrens.”
Volgens Hanne de Graaf, ook onderzoeker bij Rutgers en auteur van de rapporten Seks onder je 25e, zouden deze verklaringen ook kunnen gelden voor de verschuiving in 2023. „Mogelijk heeft de coronapandemie ook een rol gespeeld, omdat jongeren hierdoor nog lastiger contact konden maken”, zegt ze.
Ik zag hoe ze eraan kapot gingen, omdat ze werden gepest om hun seksleven
Een 27-jarige maatschappelijk werker, die op haar negentiende voor het eerst seks heeft gehad, vertelt dat de opkomst van smartphones ervoor heeft gezorgd dat de sekslevens van tieners niet meer zo privé zijn. „In de eerste klas was het normaal dat bijna al mijn vrienden op hun twaalfde of dertiende werden ontmaagd”, zegt ze. Een jaar later had bijna iedereen een blackberry en werden er naaktfoto’s en naaktfilmpjes doorgestuurd van haar seksueel actieve klasgenoten. „Ik zag hoe ze eraan kapot gingen, omdat ze werden gepest om hun seksleven.”
Als tiener werd de maatschappelijk werker zelf ook gepest, omdat ze nog maagd was en voor ‘lesbie’ werd uitgemaakt. „Ik heb er veel om gehuild en om erbij te horen ging ik op feestjes met Jan en alleman uit het dorp tongzoenen.” Maar haar eerste keer seks wilde ze met een geliefde ervaren. Op haar negentiende kreeg ze haar eerste vriendje, met wie ze voor het eerst vaginale seks had. „In de twee jaar dat ik een relatie met hem heb gehad, heb ik niet verteld dat ik nooit eerder seks had gehad, omdat ik me ervoor schaamde.”
Onzekerheid
De jongeren die NRC sprak waren net zoals de jongeren met wie Cense praatte, verbaasd over de verschuiving en vonden het lastig om die te verklaren. Vaak dachten ze dat jongeren dankzij sociale media juist eerder begonnen aan seks. Ze herkennen zich wel in de suggestie dat het intensieve contact dat jongeren op sociale media met elkaar hebben en het delen van foto’s en filmpjes te maken zouden kunnen hebben met de verschuiving.
Jongeren ontmoeten elkaar steeds vaker online. „Hierdoor vinden ze het bijvoorbeeld ongemakkelijk om fysiek contact te maken met anderen, omdat ze online, met smileys, gemakkelijker communiceren”, zegt Cense. Ook zijn jongeren bang dat als ze wel seksueel actief zijn, dat wordt verspreid via sociale media en ze exposed worden, zoals dat wordt genoemd. Dat zou weer kunnen leiden tot pesten, roddelen en reputatieschade.
Het wordt een probleem als jongeren niet meer op elkaar af durven stappen, omdat ze te bang zijn om een blauwtje te lopen
Daarnaast vergelijken jongeren hun lichamen met sexy foto’s die ze zien op sociale media, wat ze onzeker kan maken. „Influencers zijn natuurlijk geen representatie van de echte wereld”, zegt Cense. Uit het onderzoek blijkt ook dat er op sociale media een dubbele seksuele moraal heerst, die negatief effect heeft op jongeren. Zo worden jongens afgerekend als ze te terughoudend zijn met seks en meiden als ze zich te vrij gedragen.
Volgens Cense is het op zichzelf geen probleem dat jongeren later seksueel actief worden. „Het wordt wel een probleem als jongeren niet meer op elkaar durven af te stappen, omdat ze te bang zijn om een blauwtje te lopen. Of als ze het vertrouwen missen om dat pad op te gaan.”
Van de vriendengroep van de 25-jarige muziekprogrammeur is de ene helft rond hun veertiende of vijftiende ontmaagd, terwijl de andere helft nog maagd is. „Dat zijn dan van die boys die alleen maar achter de computer zitten en ervaring hebben met aftrekken.”
Sinds de onenightstand heeft de muziekprogrammeur zelf geen penetratieseks meer gehad, omdat hij het met een bijzonder iemand wil doen. „Ik ben nu aan het daten met vrouwen en mannen en doe steeds meer fijne seksuele ervaringen op.”
Lees ook
‘Seks is geen verplichting’, maar ze zien seksuele intimidatie ‘aan de lopende band’
