De Dubai-oliebol: hoe een hype uit Dubai de Hollandse gebakkramen bereikte

In het holst van de nacht werd ik wakker van gestommel. Bij mijn voeteneind stond een gedaante. Of was het gewoon een boomstam, wiegend in de wind? Ik tuurde secondenlang naar het silhouet. Toen mompelde de boom iets en zette een stap, een overduidelijke mensenstap – om vervolgens weer stokstijf stil te blijven staan.

Zelf lag ik nu ook stijf als een tak in mijn mummieslaapzak. Ik lag op een houten platform, een meter of vier boven de grond. Er waren geen muren, alleen wapperend zeildoek. Bij iedere windvlaag wiegde de vloer als een schip en raasden de boomkruinen als een snelweg.

Was ik maar niet in die boom geklommen, dacht ik. Onze voorouders waren er toch niet voor niets uit geklommen? Dat was alweer zo’n vier miljoen geleden: de verstandige apen waren neergedaald naar de aarde, rechtop gaan lopen. Op de grond hadden ze buskruit en boeken ontdekt, de Beatles en Beethoven, donuts, de Quooker. Ze hadden het goed gehad; toch klommen sommige mensen tegenwoordig weer de bomen in, alsof ze de evolutie wilden terugdraaien.

De anarchisten bij wie ik logeerde, bijvoorbeeld, in dit dennenbos in Grünheide, iets ten oosten van Berlijn. Ze waren begin dit jaar in de boomtoppen geklauterd. Verderop in dit bos stond de gigantische Europese fabriek van Tesla. De autofabrikant wilde uitbreiden: er moesten straks een miljoen Model Y’s per jaar van de band rollen. Daartoe diende het bos gekapt te worden. De boskrakers hadden zich verschanst in boomhutten en hoopten zo de bomen – en het grondwater daaronder – te redden.

Ze hadden verwacht dat hun hutjes wel gauw ontruimd zouden worden, maar na ruim een half jaar zaten ze er nog.

Inmiddels was er hier een dorpje gegroeid van 22 boomhutten. Er woonde een volkje van enkele tientallen bosjongeren. Ze brachten er de dag door met handwerk, zoals water halen, timmeren, koken, poep en zaagsel scheppen uit de latrines, spandoeken maken. Ze leefden off-grid, als jagers en verzamelaars. Of nu ja, alleen als verzamelaars, dieren doden deden ze niet; wel sprokkelden ze vegan voedsel. Bij restaurants en winkels in het dorp. Velen liepen blootsvoets, niet alleen over de dennennaalden, ook als ze naar het dorp liepen.

Eén van de bewoners – ik kende hem via via, hij droeg gewoon schoenen – had me vanuit zijn boomhut op zeven meter hoogte een berichtje gestuurd. Het was herfst, het kapseizoen zou aanbreken. Het dorp kon elk moment geruimd worden, had hij gezegd, een nacht eerder leek het al zo ver. In het pikkedonker was er een grote groep agenten gekomen met felle lampen. Ze beschermden de houthakkers die met hun bomenkapmachines een weg baanden door het bos. De hele nacht had het gedreund van vallende stammen. Het protestdorp was nog gespaard, vooralsnog, maar ik moest snel zijn.

Ik was wel nieuwsgierig naar dat bosleven. Het klonk als een kruising tussen een Extinction Rebellion-protest en de utopische bosgemeenschap Walden die schrijver Frederik van Eeden eind negentiende eeuw stichtte. Ik dacht aan de boomhutten waar ik als kind stripboekjes in las en wokkelchips smikkelde: het waren dromerige plaatsen vol speelse autonomie. Zulke plaatsen zou een mens altijd moeten blijven zoeken. Dus ik nam de trein.

Op blote voeten

Dat was het handige van dit boomhuttendorpje: je kon er gewoon met een boemeltreintje heen. Op station Grünheide stopte trouwens ook de speciale Tesla-trein, voor fabriekspersoneel. Vanaf het station was het maar vijf minuten lopen naar het huttendorp. Iets voor het donker kwam ik aan. In mijn rugzak een slaapzak, een mok en een hoofdlamp met rood licht, geheel volgens de ge-appte instructies. Alleen het vegan snoep om uit te delen was ik vergeten.

Mijn gastheer leidde me naar het bospad door het dennenbos, over een ondergroei van varens en baby-eikjes. We passeerden de kaalkap, hier zou een spoorlijn komen naar de Tesla-fabriek. Het geurde heerlijk naar vers dennenbomensap.

Toch nog opeens doemde het dorpje op. Je moest je hoofd in je nek leggen om het te zien: een houten skyline van boomhuisjes, sommige op wel vijftien meter hoogte. Je had simpele kraaiennesten maar ook waanzinnige chalets met meerdere verdiepingen. Tussen de onderkomens liep een vernuftig web van loopbruggen, touwladders en kabelbanen, waarlangs de bewoners zich al tokkelend en klauterend verplaatsten. Het was een ronduit imposant gezicht.

Het deed denken aan de legendarische boomhuizen van de Korowai, een volk uit Nieuw-Guinea. In de boomtoppen leefden ze relatief veilig voor muskieten en menselijke vijanden. Zoiets gold ook voor deze anarchistische bosbezetters: hun kraakpanden waren lastig te ontruimen, al was het maar omdat de gewone politie-agenten vanwege arbeidsregels niet boven de tweeënhalve meter mochten komen.

Maar verder ging de vergelijking mank. Sommige anarchisten mochten dan op blote voeten lopen, het waren merendeels witte, jonge, academisch geschoolde mensen die ontevreden waren met de maatschappij. Tussen de boomhutten hingen spandoeken met teksten als ‘Free Palestine fucking now’; ‘Hands of Congo’! en ‘Wij zullen doorgaan met het verdrijven van de Nazi’s’.

Om de bomen niet te kwetsen waren de hutten niet met spijkers aan de stammen gemonteerd, maar met dikke zwarte touwen van polypropyleen. Om mensen van kleur niet te kwetsen was er een speciale hut voor ‘BIPOC’ (‘Black, Indigenous, People of Color’, mensen van kleur), bedoeld als safe space. Alleen zag ik bijna geen mensen van kleur.

Zoals de hutten verbonden waren met touwen, zo leken alle politieke kwesties hier verknoopt tot een fijnbesnaard ecosysteem waarin je genderexpressie verband hield met de lithiummijnen in Congo en waarin het krenken van een grasspriet indirect ook de kinderen in Palestina raakte.

Het meest paradoxale was misschien wel dat dit anarchistische bos vol bordjes met leefregels stond. Geen foto’s maken zonder toestemming. Vraag mensen naar hun pronouns. Vraag mensen níét naar hun afkomst. Vraag toestemming bij aanraking (ook omarming). Niet buiten de paden lopen.

Maar wat waren de bosbewoners lief en gastvrij. Niet de zwartgeklede grimmig kijkende stoottroepen in capuchontruien die ik hier stiekem had verwacht. Eerder mensen die net uit de klimhal kwamen na het boulderen, maar dan met iets meer piercings en politiek bewustzijn. Niemand keek fronsend naar mijn schoenen van runderleer, niemand vroeg wat ik hier deed (namelijk pottenkijken), wel of ik extra dekens kon gebruiken.

Een walkie-talkie kraakte, het eten was klaar. De bosbewoners kwamen uit de bomen naar beneden getokkeld. We aten aan lange houten tafels, naast een klein podium met een redelijk gestemde piano. Vegan noedelsoep uit een weeshuispan.

De meerderheid van mijn disgenoten was vrouw, even plat binair gezegd, en van generatie Z. Er waren veteranen bij van begin twintig die al verschillende keren waren ‘geruimd’. Bosbezettingen waren tegenwoordig weer in, Duitsland spande de kroon in Europa met tientallen bosprotesten tegelijk. Bij het ontruimen kon het er ruig aan toe gaan (zie bijvoorbeeld de documentaire System Change: A story of growing resistance op YouTube).

De veteranen hadden koosnaampjes voor de bosprotesten: ‘Hambi’ voor het Hambacher Wald, ‘Danni’ voor het Dannenröder Wald en ‘Lutzi’ voor Lützerath. Ze spraken de namen vol weemoed uit, alsof het ging over verloren maar heroïsche veldslagen – alsof niet alleen de bossen maar ook legendarische mensennesten waren gerooid.

Sommige bosbewoners spraken over de nakende ontruiming zoals sekteleden over de eindtijd: bevreesd en reikhalzend tegelijk. Ze hadden alvast ‘eviction food’ ingeslagen (blikvoer voor als het tot een belegering kwam), enkelen schuurden alvast hun vingertoppen zodat bij een arrestatie hun vingerafdrukken niet zichtbaar zouden zijn. Er hing storm in de lucht. Ook een echte herfststorm, trouwens.

Dorpsvergadering

Het was donker toen de ‘plenum’ begon, de plenaire dorpsvergadering. We zaten in een kring, zonder kampvuur, alleen het rode schijnsel van de dansende hoofdlampen. De activistische vuurvliegjes bespraken de to do’s, de actualiteiten, waar ik moest slapen.

Ik kreeg een slaapplek in een beginnersboomhut: gewoon met een trappetje bereikbaar. Ik kreeg een extra dekentje mee, een matje en een hoofdkussen. Maar ik sliep slecht. Vlak voor ik in slaap viel had ik iets horen ritselen bij mijn hoofd, een eekhoorntje misschien, een muis, een rat. En later schrok ik dus wakker van die wandelende boom, die gelukkig een trappetje opklom naar een hoger platform. Maar daarna lag ik lang wakker.

Het had iets komisch: op blote voeten naar de stad om telefoons op te laden

Ik had gehoord dat mensen in dit utopische bos wilden wonen om te ontsnappen aan de prestatiedruk van het neoliberale individualisme en de ‘kapitalistische concurrentie’; maar ik vond dit buitenleven ook best slopend.

Het had ook iets komisch, de bewoners die op blote voeten naar de stad gingen om telefoons op te laden, hun simpele off-grid-bestaan pal naast de hypermoderne Tesla-fabriek die jaarlijks honderdduizenden moderne batterijen uitpoepte. Het leek me belangrijk om daar grappen over te maken. Maar niet te lang.

Onderweg vanuit Rotterdam had ik de treincoupé gedeeld met een luidruchtige groep young professionals, ze hadden de ruimte ingenomen met een vanzelfsprekendheid die paste bij hun corpsballenaccent. Ze sliepen in Berlijn in een hotel met jacuzzi, begreep ik. In mijn notitieboekje had ik één zin genoteerd: ‘Er gaat dit weekend een moment komen dat ik over je heen pis’.

Wat dat betreft bewonderde ik juist de jonge bosmensen: dat ze dit idiote offer brachten, deze ontbering van omgekeerd glamping, zonder kachels, privacy, normale wc’s of douches. Ze waren misschien in luxe opgegroeid, maar ook in de klimaatcrisis. Ze hadden nooit een normale zomer gekend, enkel extremen, steeds extremere extremen – kon je het ze kwalijk nemen dat ze er zelf een tikje radicaal van werden? Ze kenden alleen die steeds sneller dichtvallende deur naar een nog net leefbare planeet. En omdat niemand wat deed, slingerden ze dan maar hun eigen lichamen in een boom. Helden. Toch?

Waarom benauwde dit bos me dan zo?

Aangeplant dennenbos

De spandoeken ruisten in de wind. Op eentje stonden roze hartjes en de tekst ‘Abolish binarism!’ Inderdaad dacht ik, weg met dat denken in simpele tegenstellingen van mannetje-vrouwtje, schaf het af als een slavernij die ons kleineert. Maar waarom gold dat niet voor al die andere thema’s? Waarom was het daar wel zo zwart-wit? ‘We hate cops’ sprak een graffiti-tekst. En Elon Musk, de baas van Tesla, was hier de zuivere duivel.

Buiten het bos zat de wereld minder binair in elkaar. Liggend in mijn mummiezak scrolde ik door wat krantenartikelen. Het bos dat de activisten wilden redden bestond uit een monocultuur van jonge dennen, las ik, aangeplant voor papierproductie: niet echt een oerbos, dus, eerder een plantage. En alsnog liet Tesla een miljoen bomen planten om de kap ruimschoots te compenseren. Dit alles om een elektrische-autofabriek neer te zetten die broodnodig was voor de transitie en die ook nog welkome banen bracht in een verarmd deel van Oost-Duitsland.

Ik las verder. Elon Musk was dan wel een fan van Trump en van de rechts-extremistische Alternative für Deutschland, de lokale afdeling van de AfD was het juist weer ééns met de activisten en tégen de uitbreiding van de fabriek. Terwijl de Groenen juist vóór Tesla waren, want elke dag dat deze fabriek vertraging opliep, reden er langer vieze fossiele auto’s rond.

It’s complicated, maar dat stond nooit eens op een spandoek.

Het protestdorpje bleek op de verkeerde plek te staan

Het erge was: Tesla had de bouwplannen allang gewijzigd. Dat had een van de veteranen me de avond ervoor verteld: de fabriek zou weliswaar uitbreiden, maar had een ander, kleiner bosperceel op het oog. Het protestdorpje hoefde niet weg en stond nu op de verkeerde plek, als een fort achter de frontlinie.

Wat deden die bewoners er nog?

Ze deden me denken aan een verdwaalde stam die niet had meegekregen dat de oorlog voorbij was en daarom diep in het oerwoud was blijven zwerven. Of misschien wisten ze het ergens wel maar wilden ze het bos gewoon niet meer uit. Het leven was er domweg te overzichtelijk. Je kon water halen, timmeren, sprokkelen. Hier kon je op de spandoeken lezen wat je moest vinden. Je sliep hier heerlijk onder een warm dekentje van alles zeker weten. En zelfs poep scheppen leek een zalige routine vergeleken bij het labeur van alsmaar zelf na te moeten denken.

Boomhutten zouden droomplekken moeten zijn, waar je de geest kunt laten waaien. Precies dat vond ik er als kind zo aantrekkelijk aan: in de kruin was je vrij van de blikken en oordelen, los van de grond. Maar dit dorp leek het omgekeerde. Zelfs als je sliep werd je gadegeslagen.

Die nacht hadden activisten bomen geprepareerd met stalen pinnen, zodat machines zich er op stuk zouden bijten, hoorde ik later.

Toen rond zes uur in de ochtend de eerste meesjes en vinkjes begonnen te fluiten, kon ik ze wel kussen. De ochtendzon penseelde de dennenbomen goud en liet de spandoeken oplichten als lichtbakken. ‘Abolish binarism!’ En inderdaad, dacht ik, fuck alle hokjes. Zittend op een boomstronk googelde ik hotels in Berlijn, liefst met groot ligbad.

Delen

Mail de redactie

‘Ja, zal ik hem proberen?” Patricia Oppelaar (46) uit Reeuwijk wijst naar een gekleurde oliebol met uitpuilende groene vulling in de vitrine. Het gaat om de allernieuwste hit in oliebollenland: de Dubai-oliebol. Haar dochters hebben de lekkernij op TikTok gezien, vertelt ze, en nu is Oppelaar nieuwsgierig. Achter haar staan nog zeker vijftig klanten voor de oliebollenkraam in Zevenhuizen, tegenover de Intratuin.

Niet iedereen bestelt de Dubai-bol, maar de meeste mensen wel. „Vorige week stond er een rij tot daar achter”, gebaart eigenaresse van de kraam Amanda Regter. Er moesten dranghekken aan te pas komen om de mensen en het verkeer te scheiden. Klanten hadden op TikTok gezien dat ze de bol hier konden halen. „Er kwamen mensen uit Alkmaar en Alphen aan den Rijn.” Regter is er blij mee. „We verkopen honderden van die bollen per dag. De omzet is verdubbeld.”

Sinds begin deze maand hebben al heel wat oliebollententen hun luiken geopend. De kans is groot dat klanten in een van de circa 1.200 kramen in het land de Dubai-oliebol aantreffen. Een korte zoektocht op TikTok levert algauw 50 video’s op van oliebollenbakkers of liefhebbers die de nieuwe hap aanprijzen. Leeuwarden, Oldenzaal, Waalwijk, Schiedam, Beverwijk, Deventer, Almere, Helmond, door het hele land is de bol te koop. Het gefrituurde deeg is gevuld met pistachecrème, witte chocolade en kadayif – dunne deegdraden die de oliebollenbakkers ook wel künefe of engelenhaar noemen. Soms is de bol gedipt in chocolade, soms zitten er alleen streepjes chocolade en een paar stukjes pistache op.

Gekraak en gesmak

De Dubai-oliebol is afgekeken van de Dubai-chocoladereep, die in een half jaar tijd wereldwijd immens populair werd. Het begon allemaal bij de Brits-Egyptische Sarah Hamouda van Fix Dessert Chocolatier uit, jawel, Dubai. Eind vorig jaar maakte ze een groot blok melkchocolade met groene en gele verfspatten gevuld met pistachecrème en kanafeh – nog een ander woord voor kadayif. Genaamd: Can’t get kanafeh of it. Aan de Amerikaanse nieuwszender CNN vertelde Hamouda afgelopen juni hoe ze „binnen no time honderd bestellingen per minuut” binnenkreeg.

Hoe dat kwam? Omdat influencer Maria Vehera uit de Verenigde Arabische Emiraten met 2,2 miljoen volgers de reep proefde in een zogenoemde ASMR-video – bedoeld voor mensen die van geluiden zoals fluisteren, ritselen of knisperen houden. In het filmpje kun je zien hoe Vehera de reep doormidden breekt, de vulling eruit druipt en ze hapt. Je hoort gekraak en gesmak. De video is inmiddels ruim 90 miljoen keer bekeken.

Op Marktplaats werd de Dubai reep van De Bonte Koe – 12,95 euro voor 140 gram – voor het dubbele verkocht

Sindsdien wil iedereen, „van Canada, tot Argentinië en Roemenië”, de reep proeven, vertelde Hamouda aan CNN. Als kleine zelfstandige kon ze eerst niet meer dan 500 stuks per dag produceren, dus doken fabrikanten in andere landen op de crunchy, chunky reep.

Jan-Jaap Plaizier, eigenaar van Chocoladebezorgd, was naar eigen zeggen vlak voor de zomer de eerste in Nederland met een Dubai-reep, die in zijn webshop de Barzz – crunchy knafeh & pistachio chocolate bliss heet. „Ik zag de TikTok-trend en dacht: dit gaan wij ook maken”. Hij zegt er nog steeds duizenden per week te verkopen. Elke dag is de reep, die 220 gram weegt en 14,95 euro kost, online uitverkocht. „Elke dag!”

Chocoladewinkel De Bonte Koe uit Schiedam verkoopt sinds juni met groot succes hun Pistache Kunefe. Elke dag om 12 uur komen er 500 repen online en binnen een half uurtje is alles weg, vertelt Amy Klein, een van de eigenaren. „Ook de vijf winkels, die er 1.200 krijgen, zijn na een dag uitverkocht.” Je kunt de reep pre-orderen. „En klanten mogen niet meer dan vier stuks bestellen. Anders grijpen te veel mensen mis.”

Het Mo-effect

Ook in Nederland spelen sociale media een grote rol. Influencer Monica Geuze (1,4 miljoen volgers op Instagram en 620 duizend op TikTok) plaatste een video waarin ze de reep van De Bonte Koe proefde (die is inmiddels 2,4 miljoen keer bekeken). Twee weken later testte ze die van Chocoladebezorgd (1 miljoen keer bekeken). Na dat filmpje kwamen de orders in rap tempo binnen, zegt Klein. „We noemen het het Mo-effect.” Op Marktplaats en Snapchat werd de reep van De Bonte Koe – 12,95 euro voor 140 gram – voor het dubbele verkocht, aldus Klein.

Jan Vermolen junior, die samen met zijn vader de Haagsche Olliebollenbakkerij op het Spui in Den Haag runt, merkte de hype ook op. „Ik zag die reep en zei: die pistachevulling gaat in onze bol.” Vermolen belde een patisserie voor advies, vertelt hij. „Ik heb twee weken zitten stoeien met de vulling en de chocolade.” En toen was daar de Dubai-oliebol. „Het loopt hard, heel hard. Ik verkoop er een paar honderd per dag.”

Vorig jaar was de tompouce-bol een hit bij veel oliebollenbakkers, dat was naar aanleiding van de crompouce-trend (een croissant met tompoucevulling), maar die hype is voorbij, zegt Jan Vermolen senior. In de jaren daarvoor kwamen al de Nutella-bol, de Kinder Bueno-bol en de Oreo-bol op de kaart te staan. Volgens Vermolen zijn mensen dol op de speciale bollen en verkopen ze beter dan de ouderwetse oliebol. Omzetcijfers wil Vermolen niet delen, en de andere ondernemers die NRC sprak evenmin.

Dubai-oliebollen van de kraam in Zevenhuizen.

Foto’s Hedayatullah Amid

Voor de kraam van Vermolen staan rode statafels. Verschillende klanten hebben de Dubai-bol in hun mond. 5 euro per stuk – een gewone bol kost 1,50. Waar ze de bol van kennen? „TikTok.” Of-ie lekker is? „Ja.” Of-ie machtig is? „Ja.”

Vorige week moest Vermolen zijn klanten teleurstellen. Hij had de bol even niet meer liggen. Hij kon de pistachecrème niet meer krijgen. Overal is die uitverkocht, weet hij. „Gelukkig heb ik net een pallet weten te bemachtigen.”

Die pallet komt bij Stephan Venema vandaan. Hij runt de groothandel Mister Pop, „gespecialiseerd in fun food”. „De vraag is enorm, maar we zijn uitverkocht.” Andere groothandels hebben volgens hem ook niets meer. Na lang wachten kreeg Venema laatst 30 emmers van 6 kilo binnen uit Italië. „Veel te weinig, ik heb nog 600 bestellingen liggen.” Elke dag is hij naar eigen zeggen in gesprek met leveranciers. Af en toe komen er enkele emmers binnen. „Maar we willen natuurlijk pallets vol. Echt vervelend, wanhopige klanten bellen me zelfs ’s op mijn nulzes.”

Het tekort wordt niet alleen veroorzaakt door de oliebollenbakkers, zegt Venema. Bonbons, taarten, chocoladeletters, truffels en croissants worden tegenwoordig gevuld met de pistachecrème (en soms ook verrijkt met kadayif en chocolade). De verkoopcijfers van de pistacheproducten van Mister Pop zijn dit jaar met meer dan 500 procent gestegen, zegt hij.

Crèmecrisis

Bij de oliebollenkraam in Zevenhuizen hebben ze geen last van de crèmecrisis, vertelt Steven Schootemeijer. Zij maken de vulling zelf. Hoe hij dat doet? „Dat blijft geheim.” Chocolatiers De Bonte Koe en Chocoladebezorgd maken de vulling ook zelf. Jan-Jaap Plaizier legt uit: „Je moet de noten roosteren, fijn draaien en daarna met een machine tot een gladde pasta maken.”

Oliebollenbakker Jessica Telgen staat ’s avonds tot laat in de keuken om kadayif te bakken

Het is een arbeidsintensief klusje, ook voor de oliebollenbakkers. Jessica Telgen en Ronald Hendriks van Hendriks Hollandse Gebakkraam in Arnhem en beginnen hun werkdag 45 minuten eerder vanwege de Dubai-bol. „Bakken, afkoelen, snijden, vullen, decoreren en drogen.” En ’s avonds staan ze tot laat in de keuken thuis, vanwege de kadayif, die moet je met boter moet opbakken en omscheppen. „Voor je het weet verbrandt de boel”, vertelt Telgen. Maar het is voor een goed doel. „De vraag is enorm. Er is gewoon niet tegenop te werken.”

Wat is nu het geheim? Waarom doen de oliebol en de reep het zo goed? Het komt vooral door de kadayif, de knapperige kleine sliertjes, zeggen alle geïnterviewden. Dat geeft die crunchy bite.

Terug naar Patricia Oppelaar in Zevenhuizen. Ze heeft een hap Dubai-bol in haar mond. „Wat erg”, zegt ze kauwend. „Dit is de beste oliebollenbakker van de regio hoor, maar ik ben niet zo’n fan. Hij is mij te machtig.”

Delen

Mail de redactie

Een smal huis achter een hoge muur in de binnenstad van Gent. Griet Op de Beeck, de schrijver van megabestsellers als Vele hemels boven de zevende en Kom hier dat ik u kus, verwelkomt ons met hond Uma aan haar zijde. Ja, zegt ze, dit is de Uma waarover ze in haar nieuwe boek vertelt. Vier jaar geleden heeft de chocoladebruine labrador, een puppy toen nog, haar ervan weerhouden om uit het leven te stappen.

Wij stappen nu, via de patio en de schuifpui, haar keuken binnen en gaan zitten op de met kussens bedekte houten bank tegen de wand. Zij neemt plaats op haar „therapeutenstoel” tegenover ons, en nee, dat is geen grap. Vanaf dinsdag 29 oktober, de dag waarop haar nieuwe boek verschijnt, gaat Griet Op de Beeck hier therapie geven aan mensen die, net als zijzelf voorheen, lijden onder trauma’s en „wonden” uit hun kindertijd. Haar eigen trauma, haar gróótste trauma – daar kwam ze een jaar of tien geleden achter door hervonden herinneringen – is het seksueel misbruik door haar vader toen ze een klein meisje was. Ze vertelde er in december 2017 over in een uitzending van De Wereld Draait Door, waarna ze de hoon van geheugenspecialisten en columnisten over zich heen kreeg. Hervonden herinneringen? Wat een onzin. Maar ook waren daar toen de „letterlijk duizenden” e-mails van psychologen en psychiaters die haar steunden, van mensen die in hun jeugd vergelijkbare dingen hadden meegemaakt. Eindelijk had iemand op televisie woorden gegeven aan wat voor hen niet in taal te vangen was. Dankjewel, lieve Griet.

In haar nieuwe boek, Het wordt (nooit) beter, hoe je vrij en voluit kunt leven, geeft Griet Op de Beeck 384 pagina’s lang woorden aan hoe ze haar trauma in de afgelopen vier jaar overwonnen heeft met de hulp van haar „vrienden aan de wereldtop in therapieland”: de in de VS wonende psychiater en traumaspecialist Bessel van der Kolk, de eveneens in de VS wonende Belgische psycholoog en relatietherapeut Esther Perel en de Amerikaanse psycholoog en hoogleraar Richard Schwartz. Schwartz is de bedenker van de methode waarmee Griet Op de Beeck zich, zegt ze, heeft bevrijd: Internal Family Systems. Daar komen we nog op terug. Ze gaat die methode nu zelf toepassen op de mensen die zich, hoopt ze, bij haar aandienen zodra ze haar praktijk geopend heeft. Sessies via Zoom zijn ook mogelijk. Ze gunt het iedereen, zegt ze, om zich net zo te voelen als zij.

Hoe gaat het nu met je?

„Ja, hoe gaat het nu met me.” Ze lacht. „Ik word elke ochtend wakker en denk: yep, weer een dag waar ik ongelooflijk veel zin in heb. Vroeger werd ik elke ochtend wakker in angst en dan had ik trucjes om die angst weg te krijgen. Nu is er een basis in mij van grote innerlijke vrede. Ik ben eindelijk in staat om mezelf leuk te vinden. Vroeger dacht ik: om te mogen bestaan moet er iemand zijn die me graag ziet en bij voorkeur ook nog eens elke avond met mij onder hetzelfde dak gaat slapen. Nu zou ik niet weten hoe ik nog tijd voor zo iemand zou hebben. The love of my life is Uma. Ik durf nu ruimte in te nemen en ik kan mijn grenzen bewaken. Ik kan uitreiken naar mensen en met hen in verbinding gaan. En ik heb de gretige wens om anderen kennis te laten maken met hetgeen ik heb mogen ervaren vanuit een zeer bevoorrechte positie, waar ik me ongelooflijk bewust van ben.”

Je bent in je boek pijnlijk eerlijk over jezelf.

„Ja, ik heb ervoor gekozen om totaal in mijn onderbroek te staan. Als we dat allemaal eens zouden doen, als we allemaal onze kwetsbaarheden zouden durven tonen, dan zou er meer verbondenheid zijn en hoefden we ons niet zo alleen te voelen met de donkere dingen in ons hoofd. De wereld zou een betere plaats zijn. Voor veel mensen ben ik misschien de schrijver die het goed doet, die met een glimlach in tv-studio’s zit en energie staat uit te stralen als ze voor een zaal spreekt. Wat ze niet weten, of wisten, is dat ik ondertussen kampte met mijn eetstoornis en dat daar zoveel schaamte omheen zat dat ik dat nooit hardop wou uitspreken. In dit hele boek ben ik bloot eerlijk. Ik gebruik mezelf als één langgerekte casestudy en vertel over alle therapievormen waarvan ik denk dat ze de moeite waard zijn. Ik ken geen therapeuten die hebben gedaan wat ik nu heb gedaan: een verhaal schrijven dat hopelijk zo meeslepend is dat de informatie die ik geef vanzelf mee naar binnen glijdt.”

In december 2017 bij ‘De Wereld Draait Door’ zei je ook dat het heel goed met je ging.

„Dat klopt. Dat was zo. Als je uit de donkerste krochten komt is elk streepje licht al een verbetering. Mijn therapeute toen, ik noem haar Lotte in mijn boek, bleef ook maar herhalen hoeveel beter het met me ging. Ja, dat was de therapeute die me liet zien dat alle symptomen die ik had alleen goed konden worden verklaard door seksueel misbruik in mijn jeugd, waaraan ik mijn herinneringen dus verdrongen had. En ik had toen natuurlijk al een paar goede keuzes gemaakt. Ik was gedebuteerd als schrijver, een vorm van ruimte innemen. Ik verdiende veel geld met mijn boeken. Ik kon een huis kopen. Lezers gaven me complimenten. Maar geen moment dacht ik dat ik misschien wel iets goeds had gedaan. Ook niet toen ik in 2018 het Boekenweekgeschenk had geschreven en ik als een rockster werd rondgereden en overal lezingen gaf. Ik dacht toen nog dat het leven nou eenmaal donker was voor iemand als ik. Dat het gewoon was om veel angsten te hebben. En een eetstoornis, daar geraak je nou eenmaal heel moeilijk vanaf. Jezelf leuk vinden, dat was niet haalbaar voor iemand als ik. Als ik een avond op een fijne plek was met fijne mensen, ja, dan kon ik daar wel van genieten. Maar thuis sloeg de eenzaamheid me weer als een koude doek in het gezicht.”

In 2020, schrijf je, verbreekt de man met wie je jarenlang was de relatie en wil je zelfmoord plegen.

„En ben ik boos op mezelf omdat ik weer niet meteen de moed vind om het te doen. Ik overdacht allerlei scenario’s, maar wat me uiteindelijk weerhield was dat Uma er was.” Uma, die in de mand naast de therapiestoel op haar rug ligt te slapen, de achterpoten wijd gespreid, doet één oog open en spitst haar oren. „Ze was net twee weken bij me en hing de hele dag aan mijn broekspijpen, bedelend om aandacht. Zonder haar was ik er niet meer geweest.”

Die man, Max in je boek, zag ook andere vrouwen en weigerde voor jou te kiezen.

„Jullie willen niet weten hoe krampachtig ik geprobeerd heb om hem, en andere mannen, te plezieren en me naar hun wensen te schikken, in de hoop dat ze me dan toch eindelijk de leukste en interessantste zouden vinden. Ik heb dingen laten gebeuren waarvan ik achteraf denk: jezus. Ik heb lang geleefd met het gevoel dat er een rat in mijn strot hing te bijten. Het was echt niet te harden.”

Begon de omslag toen je Esther Perel had ontmoet?

„En we heel snel vrienden werden, als bij wonder, ik had dat nooit verwacht. Ze was in Antwerpen voor een lezing en nodigde me via via uit voor het diner na afloop. Huh? Esther Perel nodigt míj uit? Ze kende me van Zomergasten, in 2016, en de VPRO had haar daar net ook voor gevraagd. Ik verwachtte een diner met minstens vijftig man, maar nee, het was een klein clubje en ze zei: ‘You sit next to me.’ Nadien stuurde ik haar een mailtje om haar te bedanken en ik sloot af met de vraag of ik me mocht aansluiten als ze nog eens ergens een workshop gaf. In haar mail terug zei ze: als je nog eens in New York bent, laat maar weten, dan kan je een podcastopname bijwonen.” Esther Perel, beroemd door haar boek Mating in Captivity: Unlocking Erotic Intelligence uit 2006, maakt sinds 2017 podcasts met stellen over hun relatieproblemen. Griet Op de Beeck: „Ik heb meteen een ticket geboekt. Ik verwachtte dat ik alleen die opname zou mogen bijwonen, verder niets. Maar ze heeft me een hele week overal mee naartoe genomen. Ik heb haar man leren kennen, haar kinderen, het was echt fantastisch. Aan het eind zei ze: nu moet je naar Costa Rica komen voor een retreat over trauma. Daar liepen alle grootheden in verzamelde slagorde rond en zo ben ik dan ook als bij wonder bevriend geraakt met Bessel van der Kolk” – hij werd beroemd met zijn boek The body keeps the score – „en zijn vrouw Licia Sky, die onder andere bodyworker is. Ik werd geïntroduceerd bij Gabor Maté” – een in trauma gespecialiseerde Canadese arts – „en bij Richard Schwartz, Dick, en dat is dan echt helemaal de grote doorbraak voor mij geweest.”

Drie jaar verder en die rat in mijn strot is nooit meer teruggekomen

Je vroeg hem om een privésessie Internal Family Systems met je te doen.

„Alsof ik aan een rockster vroeg of hij efkes solo zijn danske voor me kon doen. Wist ik hoe beroemd hij is in de wereld van de traumatherapie.” Ze lacht. „Die sessie was mind blowing, echt. Heel je leven ga je kapot aan je angsten, je hebt geen idee hoe je eraan kunt ontsnappen, en in één sessie is het gewoon weg. We zijn nu drie jaar verder en die rat in mijn strot is nooit meer teruggekomen.”

Het idee achter Internal Family Systems is dat ieder mens uit verschillende delen bestaat, waaronder alle gewonde kinderen van vroeger. Een IFS-therapeut helpt mensen zicht te krijgen op al die delen, zodat ze er niet langer de speelbal van zijn. Er wordt intuïtief contact mee gelegd en dan is er een „niet hertraumatiserende manier”, zegt Griet Op De Beeck, „om naar de „kern van de pijn” te gaan en zo „de wonden te helen”, wonden die zijn opgeslagen in de primitiefste delen van het brein. „Daarna”, zegt ze, „moeten mensen nog dertig dagen lang zelf thuis elke dag even gaan kijken bij het kind dat zo in nood was en nu zo blij en bevrijd is. Hoe is het ermee?”

Het idee daarachter is dat in die dertig dagen een nieuw neurologisch pad in de hersenen wordt aangelegd, over het trauma heen. Onafhankelijk wetenschappelijk bewijs voor IFS is er niet.

Na die sessie met Dick Schwartz, schrijf je, had je toch nog veel werk te doen.

„Ja, want de eetstoornis, het schuldgevoel, de eenzaamheid, de overtuiging dat ik een slecht mens ben, die waren er allemaal nog wel. Ik heb nog veel met Dick gewerkt en met andere IFS-gecertificeerde therapeuten” – ze is nu zelf ook IFS-therapeut – „en uiteindelijk heeft dat bij mij de deur opengezet naar full blown, zij het gefragmenteerde herinneringen aan het seksueel misbruik door mijn vader tussen mijn vijfde en mijn negende jaar, wat de oorzaak van al die symptomen is.”

Er zit, schrijf je, een stem in je die jou „tierend” voor leugenaar uitmaakt. Iets in jou gelooft kennelijk niet dat het seksueel misbruik echt gebeurd is.

„Het gebrul van die stem, een heel legertje stemmen eigenlijk, was hardnekkig. Ze voerden me terug naar de oordelen over mij van sommige familieleden, naar de meningen van opiniemakers in kranten na mijn verhaal bij De Wereld Draait Door, naar de algehele angst van mensen om te erkennen dat vaders zulke dingen doen met hun jonge kinderen, naar de reflexen van het dissociërende kind dat ik was, omdat de realiteit van het seksueel misbruik te groot was om die te erkennen.

„In januari dit jaar had ik het geluk om deel te mogen nemen aan een zeer exclusieve IFS-training door Dick Schwartz zelf op Moloka’i, een van de eilanden van Hawaii, beschermd en totaal niet toeristisch, heel mooi. Dick strooide een pak speelkaarten uit over de vloer: wie de hoogste kaart pakte zou een demonstratiesessie met hem mogen doen voor de hele groep. Ik pakte een hartenaas. Ik stond te trillen op mijn benen. Ik had gewonnen. Dick vroeg waar ik aan wilde werken en ik zei: aan die brullende stemmen. En ik zei: dit wordt een slechte demo, want ik kan zelf amper wijs uit die wirwar aan delen in mij die ingrijpen als ik probeer bij een van de kleine meisjes te komen die in bed ligt met haar vader. Ik suggereerde dat het misschien beter was om te werken aan mijn eetstoornis. Dick grijnsde en zei: ‘People love to see me sweat.’

„En toen vroeg hij door over die stemmen. In IFS noemen we ze protectors: ze beschermen je tegen pijn, soms door de oorzaak van je pijn te ontkennen. Waar waren de protectors in mijn lijf te vinden? Ik voelde een wiebelende onrust ter hoogte van mijn longen. Hij stelde voor dat ik aan ze zou vragen waarom ze zo volhardden in de bewering dat het seksueel misbruik niet gebeurd is. Waar waren ze bang voor als ik wél geloofde dat mijn vader het had gedaan?”

En toen heb je die protectors het zwijgen weten op te leggen?

„Je legt ze niet het zwijgen op. Je ontlast ze van een taak die ze zelf in the first place ook al niet leuk vonden.”

De twijfel is nu echt weg?

„Helemaal.” Ze lacht. „Ik deed een achtdaagse traumatherapie in Arizona, waar ik iets van twintig nieuwe herinneringen kreeg aan seksueel misbruik op verschillende leeftijden. Ik heb ervaren dat het op je vijfde heel wat anders is dan op je negende. Dertig minuten heb ik liggen trillen en schudden en beven op een matrasje, het snot vloog in het rond. Als er toen een cameraploeg was geweest die mij gefilmd had, dan zou niemand nog betwijfelen dat het seksueel misbruik gebeurd is. Je kunt zoiets niet faken. Dick en vele andere grootheden, met dertig of veertig jaar ervaring, hebben me bezworen dat het er echt is geweest. ‘Trust me, Griet’, zei Dick. ‘It really happened.’”

Delen

Mail de redactie