Morgen gaan de Georgiërs naar de stembus. Het land ligt ingeklemd ligt tussen Rusland en Europa, waarbij de regering Poetin steunt en de bevolking juist pro-Europees is. Deze verkiezingen zijn bepalend voor de toekomst van het land, vertelt verslaggever Eva Cukier. Wie gaat deze strijd winnen?
Heb je vragen, suggesties of ideeën over onze journalistiek? Mail dan naar onze ombudsman via [email protected].
‘Als het gaat om belangrijke strategische, internationale vraagstukken, schreef de Amerikaanse historicus en columnist Robert Kagan in 2002 in een artikel voor Policy Review, „zijn de Amerikanen van Mars en de Europeanen van Venus”. Die typering van de trans-Atlantische verschillen werd zo’n hit, aan beide kanten van de plas, dat Kagan zijn Mars-en-Venus-theorie uitwerkte in het boekje Of Paradise and Power; America and Europe in the New World Order. Twintig jaar lang stond dit (cliché)beeld van Amerikanen als realistische machtsdenkers versus Europeanen als idealistische dromers als een huis.
Nu Donald Trump opnieuw president wordt, en de trans-Atlantische relaties ingrijpend kunnen veranderen, moeten Mars en Venus waarschijnlijk bij het oud vuil. De Amerikanen zijn nu de idealisten (om niet te zeggen revolutionairen), de Europeanen moeten meer aan machtspolitiek en -vertoon gaan doen – volgens een nieuwe peiling van de Bertelsmann-stichting wil 73 procent van de Europeanen dat de EU actiever wordt op het wereldtoneel, tegen 56 procent van de Amerikanen. En zie, amper twee weken na de Amerikaanse verkiezingen, duikt er al een nieuwe typering van de trans-Atlantische verschillen op: Amerikanen zouden „astrologisch” denken, Europeanen juist „astronomisch”.
Astrologie versus astronomie, wie dat bedacht heeft? Een zekere Michaël Malherbe, een communicatie-adviseur in Parijs die een blog schrijft onder de naam Lacomeuropéenne.fr. Hij heeft zijn ideetje deze week op sociale media gepost, wat hem op X tegen donderdagavond nul likes opleverde en op Bluesky (waar twitteraars massaal naartoe verhuizen op de vlucht voor Elon Musk) welgeteld drie. Niet veel, voor iemand die zichzelf ‘directeur sociale media’ noemt.
Toch is Malherbes overweging de moeite van het lezen waard. Niet alleen omdat hij aanvoelt dat Trump-II een fundamentele reset van de trans-Atlantische betrekkingen in gang kan zetten. Maar ook omdat hij constateert dat het verschil tussen Amerika en Europa niet langer beperkt blijft tot een andere kijk op hun eigen rol in de wereld, maar zich nu uitstrekt tot een andere opvatting over het wezen van de democratie, de staatsinrichting, de politiek. Malherbe schrijft dat „Amerika een soort politiek bedrijft alsof het astrologie is – het probeert de waarheid te raden aan de hand van emotionele resonantie en persoonlijke overtuigingen. Intussen houdt Europa een meer astronomische aanpak aan. Het probeert een rationeel parcours uit te stippelen door objectief de beste politieke opties te wegen voor goed beleid”. Identiteitspolitiek en sentiment voeren de boventoon in Amerika, en feiten en verstand doen dat in Europa. Nog altijd, tenminste – hoewel landen als Hongarije en Nederland momenteel gevaarlijk overhellen naar de astrologische kant.
De vraag rijst wat Europa doet als Amerika een antivaxer krijgt als minister van Gezondheid en een defensieminister die in 2021 als te groot veiligheidsrisico werd gezien om het Capitool te beschermen. Stug doorgaan met die astronomische aanpak, alsof er niks aan de hand is? Of eindelijk eens laten zien waarom Europeanen al jaren hun beleidsbeslissingen baseren op deskundigheid, feitelijke analyses en rationele debatten, en hoeveel dat ons eigenlijk oplevert? Malherbe vindt dat Europa dit veel beter moet doen, met meer emotie ook. Hij heeft gelijk. Nationale politici, die alle belangrijke besluiten nemen in Brussel, nemen nooit de moeite om uit te leggen hoe dat in zijn werk gaat. En wat ze daar doen. De meesten katten op Brussel of negeren het, en claimen de succesjes voor zichzelf. Dat is alles wat veel burgers meekrijgen. Geen wonder dat ze zich amper betrokken voelen bij Europa.
Als Europa welvarend en veilig wil blijven, moet het astronomisch blijven denken. En zorgen dat burgers hier niet óók bezwijken voor angstpsychoses en samenzweringstheorieën die politieke charlatans inzetten om aan de macht te komen. Geef die astrologen flink tegengas.
Een groep speleologen uit Piëmont trekt in 1961 naar de woeste Italiaanse regio Calabrië. Verborgen in het Pollino-gebergte ligt de ‘Abisso del Bifurto’, een nog niet in kaart gebrachte grot. In Michelangelo Frammartino’s adembenemend gefilmde Il buco (‘het gat’) doet een hedendaagse groep speleologen hun exploratie vijftig jaar na dato opnieuw. Gadegeslagen door een oude schaapsherder zakken ze langzaam de grot in. Waar de herder de omgeving op zijn duimpje kent, tasten zij letterlijk in het duister. Frammartino toont hun afdaling zonder dialoog – dat de film op het Duitstalige Arte is, maakt dus niet uit – en wisselt scènes in de pikdonkere Bifurto af met prachtige landschapsshots van het nationaal park Pollino.
Paleisintriges in de ruimte
Na het sciencefiction-epos Dune, de latere boeken en de films is er nu een tv-serie. Het zesdelige Dune: Prophecy speelt zich tienduizend jaar voor de succesvolle blockbuster van regisseur Denis Villeneuve af, ver voor de tijd van het messiaanse figuur Paul Atreides (gespeeld door Timothée Chalamet in de films). De serie toont de opkomst van moederoverste Valya Harkonnen (Emily Watson) en haar zus Tula (Olivia Williams). Zij zullen de invloedrijke orde oprichten die later bekend wordt als de Bene Gesserit. Deze mysterieuze groep vrouwen, gehuld in zwarte gewaden, speelt een grote rol in de Dune-verhalen.
Dankzij de paleistintriges, seks en geweld doet deze serie denken aan de fantasyserie Game of Thrones. Niet zo sterk als de films, maar wel onderhoudend.
Moderne Oekraïense folklore
Is S.T.A.L.K.E.R. 2 een fantastische game? Niet echt. Vanuit gamend perspectief is het een met enthousiasme gemaakte, maar vaak rafelige kopie van post-apocalyptische verkenningsgames als Fallout 3. Als cultureel fenomeen is deze game echter fascinerend: een opvolger van een spel dat in 2007 moed en trots bood aan Oekraïense gameliefhebbers en een nieuwe generatie gamemakers inspireerde met zijn game-folklore. Het team achter deel 2 moest halverwege het maakproces vluchten temidden van de Russische invasie van het land – in beeld gebracht in een boeiende documentaire. Je speelt een ‘stalker’, die de nog altijd radioactieve zone rond de kerncentrale van Chernobyl betreedt. De stugge individualisten aldaar proberen allemaal te overleven in onherbergzaam gebied vol mutanten.
Geuroverlast
5 Dagen gaat op zoek naar persoonlijke verhalen bij het nieuws. De gele NPO Radio 1-bus staat elke week in een andere gemeente in het land. Aankomende week staat de bus in Amsterdam Noord. De bewoners van een aantal wijken in Noord ervaren overlast van de nabijgelegen industrie in het Westelijk Havengebied. Het gaat dan vooral om geuroverlast, men ruikt een geur als die van verbrand rubber, maar daarnaast zijn er ook mensen die zich zorgen maken om hun gezondheid. De kunstmestfabriek ICL wordt vaak als grootste boosdoener aangewezen. Omwonenden praten over klachten als geïrriteerde luchtwegen. In de uitzendingen komen leden van bewonerscollectief Adem vrij aan het IJ aan het woord, lokale politici, een vertegenwoordiging van de kunstmestfabriek en toevallige passanten.
Mijn zoon en ik maken een wandeling door de duinen. Hij (28) op kapotte sneakers, ik op hooggesloten, waterdichte wandelschoenen.
Wanneer het pad een natte duinvallei doorkruist, wil hij – om droge voeten te houden – op mijn rug meeliften. Dat gaat verrassend goed, waarop ik met enige trots zeg: „En dat op mijn 66e!”
Mijn zoon reageert: „Ja, dat is wel oud voor een draagmoeder!”
Lezers zijn de auteurs van deze rubriek. Een Ikje is een persoonlijke ervaring of anekdote in maximaal 120 woorden. Insturen via [email protected]
