De ‘methode Laurentien’, een aanpak waarmee duizenden gedupeerden van het Toeslagenschandaal schadevergoeding kunnen aanvragen, ligt stil. Nieuwe gedupeerden kunnen zich niet aanmelden, het overgrote deel van de mensen die zich al in het voorjaar had aangemeld, wacht nog altijd op hulp. De door prinses Laurentien opgerichte stichting (Gelijk)waardig Herstel, die de alternatieve herstelroute uitvoert, blijkt niet in staat het ‘opschalingsplan’ uit te voeren dat afgelopen juli met het ministerie van Financiën is afgesproken. Dit vertrouwelijke plan is in handen van NRC.
Volgens dit plan had de stichting begin september klaar moeten zijn om nieuwe aanmeldingen van gedupeerde ouders te kunnen aannemen. Het ministerie noch (Gelijk)waardig Herstel kan op dit moment zeggen wanneer het zover is. „De verwachting is later dit jaar”, schrijft het ministerie van Financiën in reactie op vragen van NRC.
Volgens de stichting blokkeert het ministerie nieuwe aanmeldingen. Die zouden verplicht gedaan moeten worden via een website van de overheid die nog niet af is. De woordvoerder van het ministerie ontkent dat dit een belemmering vormt: „Zolang de website er nog niet is, kunnen gedupeerden met aanvullende schade zich gewoon melden bij de organisaties die dat afhandelen, zoals de stichting of de Commissie Werkelijke Schade.”
Tijdens een eerste proef met de alternatieve herstelroute ontstond afgelopen jaar ook onenigheid tussen de stichting van prinses Laurentien en het ministerie van Financiën, zo bleek eerder uit onderzoek van NRC. Ambtenaren vonden dat de stichting gedupeerden te weinig om onderbouwing vroeg over de schade die ze hadden geleden, en te hoge schades vaststelde. Volgens de stichting vertoonden ambtenaren daarmee hetzelfde wantrouwen dat het Toeslagenschandaal had veroorzaakt.
Staatssecretaris Nora Achahbar (Toeslagen, NSC) gaf de stichting in juli toch opdracht de organisatie ‘op te schalen’, op uitdrukkelijk verzoek van de Tweede Kamer. De route moet een sneller en ruimhartiger alternatief bieden voor de hersteloperatie van de overheid, waar veel gedupeerde ouders kritisch over zijn. Naar verwachting zullen zo’n twintigduizend gedupeerden zich bij de stichting melden voor het definitief vaststellen van hun compensatie.
De stichting (Gelijk)waardig Herstel schreef tijdens de proef dit voorjaar dat het opschalen van de alternatieve route „noodzakelijk” was voor tienduizenden wachtende ouders, omdat de hersteloperatie van de overheid nog tot 2027 of zelfs langer in beslag kan nemen. De stichting had er alle vertrouwen in een sneller alternatief te kunnen bieden, omdat hun methode was „ontworpen vanuit urgentie, versnelling en opschaalbaarheid”.
Lees ook
Ruzies met Financiën, toch kreeg Laurentien een miljoenenklus
Duizenden vrijwilligers nodig
Maar de problemen bij het ‘opschalen’ van de organisatie blijken groot. Ruim tweeduizend van de ouders die zich tijdens de proef bij de stichting aanmeldden, wachten nog altijd op compensatie. Volgens het opschalingsplan hadden driehonderd van deze gedupeerden voor eind september een doorrekening van hun schade moeten krijgen. Volgens de laatst bekende gegevens waren dat er nul.
Voor het begeleiden van nieuwe gedupeerden moeten volgens de stichting zo’n 35.000 mensen zich aanmelden als ‘luisterend schrijver’. Dit zijn vrijwilligers die het verhaal van een gedupeerde ouder optekenen, waarna een schade-analist op basis van vaste schadeposten het compensatiebedrag vaststelt. Dat meer mensen zich moeten aanmelden dan er gedupeerden zijn, komt doordat niet iedere vrijwilliger geschikt is of in de juiste regio woont.
Op dit moment zijn er iets meer dan tweeduizend vrijwillige ‘schrijvers’ beschikbaar. Volgens de eigen prognoses moet de stichting wekelijks vierhonderd tot vijfhonderd nieuwe vrijwilligers binnenhalen om alle verwachte gedupeerden tijdig te kunnen helpen. In september registreerde de stichting in totaal 393 nieuwe ‘luisterend schrijvers’, minder dan een kwart van de benodigde aanwas. De beschikbaarheid van deze vrijwilligers is cruciaal voor de route, die door de stichting zelf wordt omschreven als een „totaalbeleving”, waar het niet alleen om geld draait, maar een gedupeerde de kans krijgt om eindelijk in een veilige setting zijn of haar verhaal te doen.
Dat het stilliggen van de operatie betrokken ouders frustreert, blijkt uit een update die de stichting eind september op de site zette. Een ouder geeft hierin aan te wachten op meer informatie over de afronding van het herstelproces: „Ik snap dat dit stapsgewijs gaat, maar mijn geduld wordt wel weer op de proef gesteld.”
Om alle gedupeerden die zich aanmelden te kunnen helpen, dient de stichting vanaf mei 2025 op volle sterkte te opereren. Daarvoor moet de stichting naast duizenden vrijwilligers en meer dan honderd schade-experts zo’n driehonderd voltijds medewerkers aantrekken en inwerken – een enorme klus. In het gunstigste scenario, waarin de stichting vanaf afgelopen zomer razendsnel had kunnen ‘opschalen’, zouden begin 2026 alle gedupeerden geholpen kunnen zijn.
Maar de stichting heeft vanuit de „zware verantwoordelijkheid naar de ouders en de samenleving” besloten om niet door te groeien naar de omvang die nodig is om deze einddatum te halen, schrijft ze aan NRC. Ze stopt per direct met het werven van de medewerkers die daarvoor nodig zijn. Volgens het eigen opschalingsplan zal het hierdoor zeker tot 2027 duren voordat alle gedupeerden zijn geholpen met compensatie.
Nieuw conflict met Financiën
De huidige stilstand is volledig te wijten aan het ministerie, schrijft de stichting. Om een eind te maken aan de onenigheid rond de proef maakten de stichting en het ministerie een aantal concrete afspraken. Zo zou een „onafhankelijke derde” worden ingehuurd om de vastgestelde schadebedragen te toetsen.
Juist daarover is weer conflict ontstaan. Omdat die onafhankelijke partij nog niet is ingehuurd, controleert de Dienst Toeslagen voorlopig zelf het werk van de stichting. Volgens de stichting blokkeert het ministerie alle voorstellen voor schadevergoeding van de stichting en worden „bonnetjes wederom boven alles geplaatst”.
Na vragen van NRC over de voortgang van de herstelroute stuurde de stichting vorige week een boze brief aan het ministerie, met de kop ‘succesblokkades’. De stichting vindt dat het ministerie de gemaakte afspraken over het controleren van het verhaal van ouders te „rigide” toepast. „De focus verschuift terug van betrouwbare verklaringen van benadeelden naar documenten uit overheidssystemen”, schrijft de stichting in de brief.
Staatssecretaris Achahbar wil nog altijd „in goed overleg met de stichting” proberen de alternatieve schaderoute „tot een succes te maken”, zegt een woordvoerder. Het ministerie wil daarom niet in detail op de verwijten van de stichting ingaan. Wel zegt de woordvoerder dat de stichting sinds de zomer pas twintig dossiers ter controle heeft aangeboden.
