De politie heeft maandagochtend klimaatactivisten van Extinction Rebellion (XR) verwijderd die zich hadden vastgeketend aan de Zeesluis in IJmuiden. De lokale autoriteiten vonden dat de demonstranten het scheepsverkeer „ernstig belemmeren”. Er zijn geen aanhoudingen verricht. Dat meldt de politie Noord-Holland desgevraagd na berichtgeving van persbureau ANP en NH Nieuws. De actievoerders waren maandag naar de havenplaats gegaan om het cruiseschip MSC Virtuosa tegen te houden, vanwege de „schadelijke impact op het klimaat”.
Op basis van een Instagram-bericht van de actiegroep lijkt het om twintig leden van XR te gaan. De in gele pakken gehulde demonstranten hadden een spandoek meegebracht met de tekst ‘Maak schoon schip’ en draaiden muziek van de film Titanic.
In eerste instantie zou het cruiseschip om zeven uur maandagochtend de Amsterdamse haven binnenvaren, meldt de trackingsite Cruisemapper, maar door het protest is de aankomsttijd uitgesteld. Het cruiseschip zou inmiddels wel in de IJmuidense sluis zijn aangekomen. De politie zegt dat de actievoerders naar een andere plek zijn verplaatst.
Tegendemonstratie
Er is ook een groep van circa zestig tegendemonstranten aanwezig, zij komen volgens ANP voornamelijk uit sectoren die geld verdienen aan scheepvaart en cruiseschepen. De tegendemonstranten kozen voor de spandoekleus ‘Hi ha ho, XR has to go”, omdat ze vinden dat het schip gewoon naar bestemming Amsterdam moet kunnen varen.
De politie was zowel op het land als op het water aanwezig. Waterpolitie voer op boten en jetski’s door de sluis en de mobiele eenheid probeerde aan de kade confrontaties tussen de twee verschillende groepen te voorkomen. Extinction Rebellion was de afgelopen tijd vaker aanwezig in IJmuiden om te protesteren tegen de uitstoot van cruiseschepen. Een demonstrant vertelde NH Nieuws dat hij de sluis al voor de zevende keer bezette.
Toen Saniye Calkin uit Amsterdam maandagochtend hoorde dat Fethullah Gülen niet meer leefde, kwamen de emoties meteen omhoog. Niet alleen omdat ze hem een keer of vijf ontmoette, in zijn woonplaats in de Amerikaanse staat Pennsylvania, maar vooral omdat Gülen haar al dertig jaar inspireert. „Het deed pijn toen ik het hoorde en het doet pijn nu ik erover praat. Het raakt me enorm. Ik zal hem gewoon ontzettend missen.”
Geestelijk leider Fethullah Gülen is op 83-jarige leeftijd overleden, zo meldde zijn familie maandagochtend op X. Gülen woonde sinds 1999 in ballingschap in de Verenigde Staten en wordt gezien als een van de belangrijkste critici van de Turkse regering en een rivaal van de Turkse president Recep Tayyip Erdogan. Nadat Gülen in 2016 door Erdogan verantwoordelijk werd gehouden voor een mislukte staatsgreep werd Gülens beweging door de Turkse regering uitgeroepen tot een terreurbeweging. Aanhangers werden vervolgd of ontslagen.
Lees ook
Fethullah Gülen hielp Erdogan aan de macht te blijven en werd daarna staatsvijand nummer één
Ook in Nederland heeft Gülen aanhangers. Saniye Calkin is onderdeel van de Hizmetbeweging, ook bekend als de Gülenbeweging. Ze vertelt dat Gülen haar leerde hoe belangrijk het is om in gesprek te blijven en maatschappelijke verantwoordelijkheid te nemen om polarisatie weg te nemen. Dat geldt ook voor andere aanhangers van de Nederlandse Gülenbeweging, zoals Ahmet Taskan uit Utrecht, Mehmet Cerit uit Schiedam en Alper Alasag uit Rotterdam. Dat Gülen achter de coup zou zitten, daar gelooft het viertal niet in.
Wel hebben ze last gehad van de steun voor Gülen die zij openlijk uitspraken, vooral in de jaren na 2016. „De politie benaderde me kort na de coup, omdat er signalen waren dat ik aangevallen zou kunnen worden”, vertelt Taskan. Zijn huis en zijn werkplek werden beveiligd. Calkin werd telefonisch en online bedreigd nadat ze zich in een krant uitsprak als aanhanger van Gülen.
Alper Alasag vertelt hoe er in Turkije een rechtszaak tegen hem werd gestart, omdat hij betrokken zou zijn bij de Gülenbeweging. Of hij nog naar Turkije kan? „Ernaartoe gaan is geen probleem. Maar ik zal niet meer terugkomen, omdat ik in de gevangenis zal belanden.” Ahmet Taskan verwacht hetzelfde. Hij zegt dat zijn naam staat op een lijst van de Turkse overheid met namen van Gülenaanhangers.
Vijand
Volgens Mehmet Cerit, directeur van het maandblad de Kanttekening, was Gülen voor de Turkse president Erdogan „een mooie smoes om een vijand te creëren”. Volgens hem hebben Turkse regeringen eens in de zoveel tijd een vijand nodig om aan de macht te blijven. Daar hebben ook aanhangers van Gülen in Nederland veel last van gehad. „Voor veel mensen binnen de Turkse gemeenschap werden Gülensympatisanten de vijand. Daardoor zijn er heel veel mensen die nooit hebben durven praten over de inspiratie die ze uit het gedachtegoed van Gülen halen.”
De politie benaderde me kort na de coup, omdat er signalen waren dat ik aangevallen zou kunnen worden
Ook Cerit werd meerdere malen bedreigd. „Op straat, op sociale media, overal.” De laatste jaren gaat dat minder openlijk. „Als ik nu naar een Turks restaurant ga, word ik niet meer aangesproken, maar zie ik wel veel mensen kijken, zo van: ‘Wat doe jij hier?’”
Alper Alasag raakte naar eigen zeggen „tientallen” vrienden en kennissen kwijt na de couppoging, vanwege zijn steun voor Gülen. Maar de laatste jaren ziet hij een kentering. „Een deel van die oude vrienden belt me de laatste jaren ineens weer of komt me weer opzoeken. Ik heb het idee dat dit komt doordat steeds meer mensen gaan inzien dat er jarenlang onwaarheden over Gülen en zijn beweging zijn verspreid.” Ahmet Taskan: „Mensen komen naar me toe en maken excuses. Naarmate de tijd vordert, zien steeds meer mensen in de Turkse gemeenschap wat voor persoon Erdogan is.”
Toch, zegt Saniye Calkin, zijn de spanningen en het gevaar voor aanhangers van Gülen niet weg. Ze verwacht niet dat zijn overlijden daar verandering in zal brengen, het is vooral zijn gedachtegoed dat aangehangen wordt. „Ik zal zelf zijn ideeën in ieder geval altijd blijven uitdragen. En ik hoop echt dat er een tijd komt dat ik dat kan doen in een vredige samenleving. Want dat is ook waarvoor Gülen voor mij zal blijven staan.”
Lees ook
IND weigert gülenisten steeds vaker asiel, dankzij beleid gestoeld op ‘selectieve’ informatie
Een orgie van bruinvissen. Dat zagen medewerkers van Stichting Rugvin zondag in de Oosterschelde toen zij toevallig in een bootje langsvoeren. „We zagen op zijn minst 15 tot 20 sprongen van minimaal zes dieren in anderhalf uur, dat is ver boven alle activiteit die we ooit eerder zagen”, vertelt Frank Zanderink, directeur en mede-oprichter van de stichting, enthousiast aan de telefoon. De sprongen zijn onderdeel van het paringsritueel van bruinvissen, een van de kleinste walvisachtigen.
Niet zozeer het zien van parende bruinvissen zelf is opvallend – oktober is immers het paarseizoen – maar wel de hoeveelheid dieren die eraan deelnemen, op dezelfde plek en hetzelfde moment. „Hoe uniek dit is?”, zegt Zanderink, „Honderd procent uniek!”
Tijdens de paring zwemmen de mannetjes zo snel mogelijk op vrouwtjes af die aan het wateroppervlak lucht happen. Ze proberen precies in de roos te mikken, maar als ze missen schieten ze uit het water. Bij 95 procent van de pogingen gebeurt het laatste.
Van alle kanten
Zanderink was met twee collega’s onderweg van de haven van Kats naar die van Zierikzee, een bekende hotspot voor het observeren van de ‘enige’ walvis van Nederland, toen ze iets uit het water zagen springen. „Gezien de locatie dachten we meteen aan een bruinvis”, vertelt hij. „Na enkele minuten sprong er nog eentje uit het water en kort daarop zagen we ze van alle kanten uit het water springen, eentje landde zelfs bijna in de boot. Met een hydrofoon konden we ook onder water luisteren naar alle geluiden die ze maakten. We waren getuige van iets heel unieks.”
„Of dit gedrag echt uniek is durf ik niet te zeggen”, reageert Jip Vrooman, mariene ecoloog en bruinvisdeskundige aan de Wageningen Universiteit. „Waarschijnlijk komt het vaker voor, maar wordt het simpelweg niet waargenomen. Bruinvissen zijn doorgaans vrij solitaire dieren, dus om er zoveel bij elkaar te zien is al bijzonder, laat staan als ze groepsgewijs paren.”
Dat de stichting Rugvin deze waarneming juist in de Oosterschelde deed is niet verrassend vindt Vrooman: „Het is een bekende hotspot, op gunstige dagen heb je daar bijna altijd kans op het zien van een foeragerende bruinvis.”
Maar dat deze zeezoogdieren nu zo uitbundig paarden betekent niet automatisch dat het goed gaat met de soort. De Oosterschelde is volgens Zanderink „geen paradijsje” voor bruinvissen. 2024 is tot dusver geen goed jaar geweest voor het dier. Zanderink: „Het moeilijke seizoen – de winter – is nog niet eens aangebroken, maar er zijn nu al zo’n veertig dode dieren aangespoeld. Dat is twee keer zoveel als in voorgaande jaren.”
Lees ook
Hoe herken je een bruinvis? Dankzij de vlekkenpatronen op de flank kun je ze jaar in jaar uit volgen
Een zitting als een catch-22, dat was het kort geding maandagochtend tussen de noodlijdende busfabrikant Ebusco en vervoerder Qbuzz. Qbuzz vreest dat Ebusco failliet gaat en wil daarom van een contract voor 45 bussen af. Volgens Ebusco kan juist dát leiden tot het faillissement van het bedrijf.
Of zoals de advocaat van Ebusco het formuleerde: „Het overleven van het bedrijf is alleen mogelijk als de duimschroeven niet worden aangedraaid door Qbuzz.”
Ooit was elektrische-bussenfabrikant Ebusco (circa 750 werknemers, gevestigd in het Brabantse Deurne) een veelbelovend bedrijf. In 2012 opgericht door rallycoureur Peter Bijvelds gold het als innovatief, succesvol, groen, snelgroeiend. Sinds 2021 is het bedrijf beursgenoteerd. Connexxion was klant, Deutsche Bahn ook, in Nederland vind je de bussen onder meer in het Gooi.
Van die glans is weinig over. Het bedrijf verkeert al maanden in zware financiële problemen en staat op het randje van faillissement. Keer op keer vielen de resultaten tegen, met name doordat bussen bouwen lastig is vanwege onderdelentekorten, aldus Ebusco. Het bedrijf leed in de eerste helft van dit jaar een verlies van 65 miljoen euro.
In de zomer is een groot deel van het management vervangen, oprichter Bijvelds is teruggetreden. Een nieuw team onder leiding van topman Christian Schreyer, die onder andere managementfuncties bij Deutsche Bahn betrok, probeert de boel nu te redden.
Dat het bij Ebusco niet goed gaat, hebben ze de afgelopen maanden bij Qbuzz ook gemerkt. Voor de concessie in Groningen en Drenthe wilde het vervoerbedrijf 45 batterijbussen van twaalf meter hebben. Maar die kwamen maar niet.
Qbuzz kreeg geen schadevergoedingen uitbetaald voor te late levering, zoals in contracten zou staan. Nu wil het bedrijf, dat in handen is van de Italiaanse staatsspoorwegen, geld zien én het contract ontbinden – daarover troffen de partijen elkaar deze maandagochtend voor een kort geding in Utrecht.
Qbuzz wil niet worden meegezogen in een faillissement van Ebusco
Speciale vergadering
Qbuzz heeft stress over de aanhoudende financiële problemen bij Ebusco, zei Erik Verweij, advocaat van de vervoerder. „Op 4 september heeft Qbuzz gehoord dat levering onder voorwaarde zou zijn van een nieuwe kapitaalinjectie.”
Die kapitaalinjectie betreft het uitgeven van nieuwe aandelen ter waarde van 36 miljoen euro. Aanstaande donderdag is hierover bij Ebusco een speciale aandeelhoudersvergadering. Maar of de uitgifte gaat lukken, daar heeft Qbuzz geen idee van, aldus advocaat Verweij.
Qbuzz vreest dat de bussen – als ze überhaupt komen – nog erg lang op zich laten wachten. Langer dan bij herzieningen van de contracten is afgesproken, daarom wil het nu het contract verbreken. Omdat schadevergoedingen uitbleven, besloot het enkele dagen geleden bovendien voor 1,2 miljoen euro beslag te leggen op rekeningen van Ebusco. Dat ging om compensatie die Qbuzz had moeten krijgen, meent het vervoerbedrijf. „Qbuzz wil niet worden meegezogen in een faillissement van Ebusco”, zei Verweij.
De beslaglegging noodzaakte Ebusco tot het kort geding, zei de advocaat van de fabrikant maandag. Ebusco zou van dat geld over een paar dagen salarissen moeten uitbetalen. Het Brabantse bedrijf betoogde dat uit de gesloten contracten en overeenkomsten niet blijkt dat er nu een mogelijkheid is om deze te verbreken. Een dreigend faillissement is daar geen grond voor – en dat scenario zou dus juist dreigen als Qbuzz z’n zin krijgt, stelde Ebusco.
Ook is het volgens Ebusco best denkbaar dat de bussen nog dit jaar geleverd kunnen worden. Ebusco stelde dat de bussen voor het grootste gedeelte af zijn, ze staan voor een deel in China bij de fabriek. Een gehele ontbinding van het contract zou daarom „onredelijk” zijn.
Ondertussen heeft Ebusco de productie volgens een persbericht van maandagochtend „grotendeels” stilgelegd, met als doel „het werkkapitaal op peil te houden”.
Angst bij beleggers
Op de zitting kwam het maandag nauwelijks ter sprake, maar de kwestie is van grote invloed op de speciale aandeelhoudersvergadering van Ebusco donderdag waar de beleggers moeten instemmen met de nieuwe aandelenuitgifte. Het contract met Qbuzz is cruciaal voor het voortbestaan van het bedrijf. „Het verlies van de order zou een aanzienlijke druk leggen op de werkkapitaalpositie”, schreef Ebusco in het eigen persbericht.
Bij beleggers sloeg maandag de angst over het verloop van de cruciale week voor het bedrijf ook toe. De koers van Ebusco stond bij het sluiten van de beurs maandag bijna 20 procent lager. Ebusco-aandelen zijn nu 56 eurocent waard, tegenover bijna 30 euro op het hoogtepunt in 2022.
De kwestie kent eigenlijk alleen maar verliezers, klonk het op de zitting. Daartoe behoort in feite ook het milieu: er zullen hoogstwaarschijnlijk nog langer dieselbussen rondrijden in Groningen en Drenthe dan gepland, zo merkte commercieel directeur van Qbuzz Cornelis Uijl op. De bussen die Ebusco moet leveren dienen onder meer voor vervanging van regionale brandstofbussen waar Qbuzz nu mee rijdt.
De rechter is van plan woensdag uitspraak te doen, vlak voor de aandeelhoudersvergadering donderdag. Normaal zou hij een poging hebben gedaan om de partijen nog bij elkaar te brengen voor een oplossing, zei hij maandag. „Maar ik heb niet het gevoel dat dat vandaag aan de orde is.”