Frappart, Steinhaus, Petignat. Ofwel: scheidsrechters die de weg voor Shona Shukrula plaveiden

Als scheidsrechter genoot Bibiana Steinhaus (45) veel respect. „Steinhaus kan de Duitse macho’s in de Bundesliga wel aan”, kopte NRC in 2017, toen ze als eerste vrouw een wedstrijd in de Duitse Bundesliga floot, na jaren vrouwenduels te hebben geleid. In 2020 zette ze een punt achter haar carrière, om baas te worden van alle scheidsrechters in de hoogste Engelse vrouwendivisies: de Women’s Super League en het Women’s Championship.

Ik belde Steinhaus kort nadat Shona Shukrula (33) als eerste vrouw in Nederland een wedstrijd in het betaald voetbal bij de mannen floot. Had de Duitse iets van het duel van haar Nederlandse collega meegekregen en zo ja: was de primeur geslaagd? Ook was ik benieuwd of wat door velen als een mijlpaal wordt beschouwd, ook echt een mijlpaal is. Heeft het blijvende impact als een vrouw op het hoogste niveau een mannenwedstrijd fluit?

Steinhaus – die een dag na ons gesprek door de FIFA naar voren werd geschoven als nieuwe baas van alle scheidsrechters in het vrouwenvoetbal – had de wedstrijd tussen Top Oss en ADO tot mijn verrassing gezien en begreep niet waarom mij dat verraste. „Refereeing doesn’t stop at the border”, zei ze. „Scheidsrechters over de hele wereld volgen elkaar. Als er ergens een mijlpaalmoment is, leeft iedereen mee.”

En dus keek Steinhaus op 4 september naar de Keuken Kampioen Divisie. Shukrula deed het volgens haar goed. Ze liet de teugels vieren, greep in waar nodig, en trok aan het eind van de wedstrijd terecht een rode kaart. „En dat terwijl er veel op het spel stond. Iederéén heeft wel eens een slechte dag, ook arbiters. Had Shona zo’n dag gehad, dan was het niet alleen rot voor haar geweest, maar voor alle scheidsrechters die zich door haar laten inspireren. Nu bewees ze dat arbitreren geen genderkwestie is.”

Het klinkt, zeg ik, alsof ze zich weer even tussen de spelers van Hertha BSC en Werder Bremen waande, in 2017. Dat klopt, zegt Steinhaus. „De emoties die ik toen voelde, voelde ik ook tijdens de wedstrijd van Shona. Want je weet hoe het werkt. Je bereid je goed voor, kijkt naar beelden van de ploegen, neemt alle mogelijke scenario’s door met je team. Maar na het eerste fluitsignaal sta je er alleen voor. Net als toen wilde ik dat het een mooie ervaring zou worden voor Shona. Nu de KNVB veel positieve feedback heeft gekregen, hoop ik dat de bond meer vrouwen een kans geeft.”

In de Duitse pers werd de uitverkiezing van Steinhaus destijds vergeleken met het aantreden van Angela Merkel als bondskanselier in 2005. Van dat soort vergelijkingen wil ze niets weten – Steinhaus houdt sport en politiek graag gescheiden – maar ze wil wel kwijt dat de kracht van positieve voorbeelden in de sport „gigantisch” is. „Mede door mijn debuut in Duitsland kreeg Stéphanie Frappart in 2022 de kans een WK-mannenduel te fluiten en bestonden de scheidsrechtersteams bij de olympische voetbaltoernooien, afgelopen zomer in Parijs, uit mannen en vrouwen.”

Frappart (40) stond al langer op mijn wensenlijst, en dus was ik blij toen ze ‘ja’ zei op mijn verzoek iets te vertellen over haar loopbaan. Mijn inschatting was dat ze het als vrouwelijke scheidsrechter niet altijd even makkelijk heeft bij mannenduels. Denk aan die Griekse bekerfinale tussen Panathinaikos en Aris, in mei, toen Frappart onder politiebegeleiding het stadion moest verlaten, nadat ze drie rode kaarten had getrokken. Was dat haar ook overkomen als ze Stéphane had geheten?

„Ik weet het niet”, zegt ze, ietwat aarzelend. „De ene keer hoor ik dat ik gediscrimineerd word als vrouw, de andere keer dat ik word voorgetrokken. Voor mijn gevoel is beide waar, je kunt in dat opzicht wel spreken van een evenwicht.” Echt onder de indruk van de gebeurtenissen in Griekenland was ze niet. Het was een zware wedstrijd, zeker, maar zware wedstrijden boezemen haar geen angst in. „Als scheidsrechter krijg je áltijd kritiek. Met de mentaliteit op het veld moet je zien te dealen, die kan je niet veranderen.”

De verschillen tussen mannen- en vrouwenvoetbal worden volgens Frappart steeds kleiner. Of ze nou een wedstrijd tussen Manchester City en Barcelona in de Champions League voor vrouwen fluit, zoals vorige week, of tussen Liverpool en Chelsea in de Super Cup voor mannen, vijf jaar geleden – het maakt weinig uit. „De kwaliteit van spelers en ploegen verschilt, maar in z’n algemeenheid kun je stellen dat vrouwen naar voren spelen en mannen acties voorbereiden. Op andere gebieden worden de verschillen steeds kleiner.”

Anders dan Steinhaus heeft Frappart, die als rolmodel voor veel collega’s geldt, het debuut van Shukrula niet gevolgd. Maar ze wil haar met alle liefde een advies meegeven. „Houd je vizier op de wedstrijden”, zegt ze. „Probeer je niet te bewijzen, negeer wat de media over je zeggen en schrijven. Met andere woorden: wees jezelf.”

Als laatste zoek ik contact met de Zwitserse Nicole Petignat. Ze is minder bekend dan Steinhaus en Frappart, maar was wel de eerste vrouw die een duel in de Europa League (toen nog UEFA Cup) leidde, tussen AIK Solna en Fylkir in 2003. Negen jaar lang floot ze mannenduels op het hoogste niveau, vertelt ze. Al die tijd moest ze dezelfde resultaten bij conditietesten halen als haar mannelijke collega’s – een eis die sinds de introductie van de VAR, in 2016, is afgezwakt, zegt ze. „In korte tijd twintig keer 200 meter lopen. Pittig!”

In haar tijd maakte het nog veel uit of je mannen of vrouwen floot. Vrouwenduels waren „makkelijk”, bij mannenduels moest ze alles uit de kast halen om het respect van spelers te verdienen. „Ik weet nog dat ik een vriendschappelijke wedstrijd in Tunesië moest fluiten. Vooraf vroeg ik een Tunesische vriend of hij mij de belangrijkste voetbaltermen in het Arabisch wilde leren. Het idee was tweeledig: ik toonde respect voor de cultuur van het land én spelers letten beter op hun woorden, omdat ze niet wisten wat ik kon verstaan.”

Het is mooi, al die aandacht voor vrouwelijke scheidsrechters, zegt Petignat (57) aan het eind van ons gesprek. Maar laten we vooral niet overdrijven. „Mijn nieren en maag zijn niet anders dan van een man. End of story.”

Delen





Mail de redactie