N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.
Brief burgemeester Het Amsterdamse plan volgt amper een week nadat de rechter een Utrechts online gebiedsverbod van tafel veegde.
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data96528238-052ffc.jpg)
Foto Sem van der Wal/ANP
Amsterdam wil een proefproces uitlokken om „meer juridische duidelijkheid” te krijgen over een online gebiedsverbod. Dat schrijft burgemeester Femke Halsema dinsdagmiddag in een brief aan de Amsterdamse gemeenteraad. Met zo’n verbod kunnen burgers die online oproepen tot (mogelijke) ordeverstoringen worden aangepakt, bijvoorbeeld door hen te verbieden de oproep te herhalen of door hen te verbieden bepaalde sociale media te gebruiken.
Dit plan volgt amper een week nadat de rechter een Utrechts online gebiedsverbod van tafel veegde. Dat verbod, opgelegd aan een zeventienjarige jongen die op appchat Telegram zou hebben opgeroepen tot rellen, was gebaseerd op de Algemene Plaatselijke Verordening (APV). Maar die regels gaan over de fysieke omgeving, níet over wat er online gebeurt, aldus de rechter. Bovendien beperkte het verbod de vrijheid van meningsuiting, en dat kan alleen met formele wetten – wat de APV niet is.
Toekomstige casus
Door zich op de Gemeentewet te beroepen probeert Amsterdam dat ‘probleem’ nu te omzeilen. In die wet staan onder meer de bevoegdheden van burgemeesters vastgelegd. De ‘Utrechtse’ uitspraak maakte niet duidelijk of de Gemeentewet wél gebruikt mag worden voor online gebiedsverboden, aldus Halsema. Bij een „toekomstige casus” zal Amsterdam bepalen of die geschikt is voor een proefproces, schrijft ze. Daarin bestaat het risico dat Amsterdam „door een rechter wordt teruggefloten”, maar dat kan volgens Halsema druk zetten op de landelijke politiek om te wet te veranderen.
De kans dat de rechter ook zo’n Amsterdams verbod van tafel veegt is groot, verwacht Willem Bantema, als lector lokaal bestuur en digitalisering verbonden aan de NHL Stenden Hogeschool. „Ook de Gemeentewet is verouderd en gaat over de fysieke omgeving, niet het online publieke domein. Via die wet zou je weliswaar de vrijheid van meningsuiting kunnen beperken, maar het ontbreekt aan een specifieke grondslag voor online uitingen.”
Een wetswijziging kan dat mogelijk verhelpen, zegt Bantema. Dat is ook waar 41 burgemeesters maandag de landelijke politiek toe opriepen in een brief in NRC. Bantema kan zich de “verlegenheid” van burgemeesters goed voorstellen. „Ze hebben geen grip op het digitale domein maar zijn wel verantwoordelijk voor de openbare orde.”
Burgemeesters niet te veel macht?
Maar krijgen burgemeesters niet tevéél macht als ze online gebiedsverboden kunnen gaan opleggen? Bantema: „Het is nogal een verandering als je het beperken van de meningsuiting bij burgemeesters neerlegt. Het risico is dat je uitingen gaat normeren, dat je over de inhoud gaat oordelen. Als je iemand een boete geeft voor het verspreiden van desinformatie, hoe bepaal je dan bijvoorbeeld wat een mening is en wat desinformatie is?”
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/bvhw/files/2019/04/data43229434-5cab2a.jpg)
Lees ook: ‘Maak van de burgemeester geen sheriff’, aldus de Raad van State
Bovendien zijn er al andere juridische middelen waarmee online oproepen tot ordeverstoringen aangepakt kunnen worden. „In het strafrecht bijvoorbeeld via ‘opruiing’. En in specifieke lokale situaties is er ook wel eens gebruik gemaakt van het privaatrecht. Maar dat gebeurde wel pas nádat de fysieke publieke orde was verstoord”, zegt Bantema. En juist dát wil Halsema voorkomen, schrijft ze in haar brief: via een online gebiedsverbod moeten ordeverstoringen worden voorkomen voordat ze plaatsvinden.
