Nieuwe details over gedrag Trump bij Capitoolbestorming moeten aantonen dat hij toch vervolgd kan worden

„Nou en?”, antwoordde toenmalig president Donald Trump toen op 6 januari 2021 een medewerker de eetkamer bij het Oval Office binnenliep om te vertellen dat zijn vicepresident Mike Pence gevaar liep en geëvacueerd moest worden. Het is een van de nieuwe details uit het document van speciaal aanklager Jack Smith, dat woensdag in de Verenigde Staten werd vrijgegeven. Het gedetailleerde stuk van 165 pagina’s, deels zwart gelakt, gaat in op de ‘6 januari-zaak’ en Trumps pogingen om zijn verkiezingsnederlaag van 2020 ongedaan te maken. Smith wil met het document aantonen dat de oud-president wel kan worden vervolgd voor zijn rol in de Capitoolbestorming.

Op 1 juli oordeelde het federale Hooggerechtshof namelijk dat ook ex-presidenten enige immuniteit tegen strafvervolging genieten voor wat ze hebben gedaan in de tijd dat ze nog in functie waren. Trump won met die uitspraak tijd, omdat de 6-januari-zaak die Smith tegen hem had geopend daarmee werd terug verwezen naar een lagere rechtbank. Smith wil nu aantonen dat Trump niet als (uittredend) president handelde, maar als presidentskandidaat en dus als privépersoon. Het is aan federaal rechter Tanya Chutkan om te beoordelen of ze daarin mee gaat.

De stukken die door Chutkan zijn vrijgegeven, onthullen meer details over de gang van zaken rondom de bestorming van het Capitool. „Toen de beklaagde de presidentsverkiezingen van 2020 verloor, nam hij zijn toevlucht tot misdaden om te proberen in functie te blijven”, schrijft Smith onder meer.

Druk op Mike Pence

Behalve de niet-daadkrachtige en weinig empathische reactie op het levensgevaar voor Pence, wordt ook omschreven hoe hij zijn vicepresident onder druk zette om de uitslag niet officieel te maken. Op 1 januari 2021 zou hij tegen Pence hebben gezegd dat mensen hem zouden haten en „denken dat je dom bent” als hij de goedkeuring van de verkiezingsuitslag op 6 januari niet zou tegenhouden. Het bericht dat hij over Pence plaatste op social media – waarin hij zei dat Pence niet de „moed” had gehad om „ons land en onze grondwet te verdedigen” – was niet de-escalerend, maar „de boodschap van een boze kandidaat bij wie het besef doordrong dat hij zijn macht ging verliezen.”

Trump werd aan alle kanten gewaarschuwd dat hij de procedure niet kon stopzetten, maar hij negeerde dat „omdat details er niet toe deden” citeert Smith Trumps toenmalige medewerkers. Tegen zijn dochter Ivanka en schoonzoon Jared Kushner zou hij volgens een medewerker van het Witte Huis gezegd hebben, dat „het niet uitmaakt of je de verkiezingen hebt gewonnen of verloren. Je moet nog steeds keihard vechten”.

Ook liet Trump zich in die tijd adviseren door mensen buiten de regering, onder wie zijn voormalig spindoctor Steve Bannon, en niet door zijn ministers. Volgens Smith toont ook de organisatie en de financiering van de toespraak die Trump hield in de vroege middag van 6 januari (‘Marcheer naar het Capitool’) dat hij als privépersoon handelde.

Speciaal aanklager Jack Smith wil aantonen dat Trump wel degelijk kan worden vervolgd voor zijn rol in de Capitoolbestorming.
Foto Jonathan Ernst/Reuters

Veel feiten uit Smiths tekst waren bekend, maar hij koos na de uitspraak van het Hooggerechtshof voor andere bewoordingen om de aanklacht kracht bij te zetten. Op deze manier wil hij het „misdadige gedrag” van Trump alsnog voor de rechter krijgen.

‘Vernietigend non-antwoord’

De timing van het vrijgeven van het document is saillant. Tijdens het verkiezingsdebat tussen de vicepresidentskandidaten, afgelopen dinsdag, ging het ook over januari 2021. Trumps running mate J.D. Vance wilde vooral de aandacht vestigen op de geweldloze machtswisseling van 20 januari. Wat er daarvoor was gebeurd, negeerde hij.

Ook wilde Vance niet reageren op de vraag van Tim Walz of Trump de verkiezingen had verloren. „Ik wil graag naar de toekomst kijken”, antwoordde Vance. „Dat is een vernietigend non-antwoord”, repliceerde Walz. Deze uitwisseling werd op veel nieuwszenders al gezien als een veelzeggend moment, en dat was nog voordat rechter Chutkan de documenten publiek maakte.

De advocaten van Trump probeerden de publicatie van het document tegen te houden. Inmiddels is Trump zelf met een reactie gekomen: Smith is gestoord, werkt voor presidentskandidaat Kamala Harris en president Joe Biden, en het naar buiten brengen is een welbewust getimed complot tegen hem. Wanneer Chutkan beslist of de vervolging van Trump mag doorgaan, is onduidelijk – dat zal niet voor eind oktober zijn.


Lees ook

De hoofdrolspelers in Trumps zaak: zes medeplichtigen, een strenge rechter, een ervaren aanklager en een bekende getuige

Voormalig president Donald Trump  wordt aangeklaagd voor zijn rol om de verkiezingsuitslag van 2020 tegen te werken. De foto is van 6 januari 2021, enkele uren voordat aanhangers het Capitool bestormen spreekt Trump sympatisanten toe.