Het liedboekje dat ruim vijfendertigduizend katholieken zondag krijgen uitgereikt tijdens de kerkdienst waarmee paus Franciscus zijn bezoek aan België afsluit, klopt niet langer. Het laatste nummer, ‘Magnificat’, wordt overgeslagen. Dat heeft de organisatie van de grootschalige misviering, die plaatsvindt in een voetbalstadion in Brussel, woensdag in allerijl besloten.
De componist, priester Paul Schollaert, heeft in de jaren zeventig seksueel misbruik gepleegd. De Belgische Katholieke Kerk was hier al zeker twintig jaar van op de hoogte, blijkt uit documenten die dagblad De Standaard inzag. Het slachtoffer kreeg een afkoopsom en de zaak belandde in de doofpot – net als vele andere zaken. Ook al wordt zijn lied zondag niet meer gezongen, de tekst die de dader schreef kan volgens de Kerk nog prima worden uitgedeeld.
Lees ook
Slachtoffers van misbruik in Belgische katholieke kerk ontmoeten de paus op een geheime plek: ‘Het is datzelfde gevoel van alle controle uit handen geven’
Het is de zoveelste pijnlijke smet op het bezoek aan België en Luxemburg. Donderdagochtend arriveerde de leider van de Katholieke Kerk in het groothertogdom, waar hij met zijn pausmobiel een ronde door Luxemburg-Stad maakte. ’s Avonds neemt de paus het vliegtuig naar een militaire basis in de buurt van Brussel – de Belgische televisie zendt zijn feestelijke aankomst rechtstreeks uit.
Universiteitsbezoek
De komende dagen schudt de paus de handen van koning Filip en demissionair premier Alexander De Croo, spreekt hij geestelijken en ‘begroet’ hij gewone stervelingen. Ook bezoekt Franciscus de zeshonderd jaar oude Katholieke Universiteit Leuven en haar Franstalige tegenhanger. De verjaardag van de onderwijsinstelling geldt als officiële aanleiding voor het eerste pausbezoek aan België in dertig jaar tijd. De mis in het Koning Boudewijnstadion dient zondag als apotheose van de feestelijkheden.
Maar waar het in België werkelijk om draait, is of en hoe de paus zich zal uitspreken tegen seksueel misbruik binnen de Katholieke Kerk. Is de echte reden voor het bezoek niet het tegengaan van de negativiteit die bijvoorbeeld de documentaire ‘Godvergeten’ vorig jaar teweeg heeft gebracht? In die reeks vertelden slachtoffers over hun ervaringen, waarna de publieke verontwaardiging over het misbruik en de afhandeling daarvan opnieuw toenam.
Het tergende ambigue gevoel blijft dat ze in Rome niet écht verontwaardigd zijn over seksueel misbruik
In een open brief in De Morgen schreven 39 slachtoffers woensdag te hopen dat „de reis naar België de geschiedenis ingaat als het moment dat de paus de schuld van de Kerk erkent”. Hij kan volgens hen de eerste paus worden die „de slachtoffers beter beschermt dan de daders”. De Standaard toonde zich donderdag in een hoofdredactioneel commentaar sceptisch: „Het tergende ambigue gevoel blijft dat ze in Rome niet écht verontwaardigd zijn over seksueel misbruik.”
De voortekenen geven echter weinig hoop dat er werkelijk iets zal veranderen. Zo heeft Johan Bonny, de bisschop die als officieel aanspreekpunt voor Vlaamse slachtoffers gold, in augustus zijn functie neergelegd nadat de paus hem weigerde versterking te geven voor zijn werk met slachtoffers. De Belgische justitie maakte deze zomer bekend het grootschalige en controversiële onderzoek naar seksueel misbruik binnen de Kerk, ‘Operatie Kelk’, te stoppen en niemand meer te vervolgen.
‘Meer dan duizend brieven’
Priester Rik Devillé, die misbruikslachtoffers bijstaat, zegt tegen NRC weet te hebben van „meer dan duizend brieven” die ‘overlevers’ de afgelopen jaren naar de paus hebben gestuurd. „Nooit volgde een inhoudelijke reactie.” Op een geheime plek ontmoet Franciscus dit weekend vijftien slachtoffers die door de bisschoppen en het Vaticaan zijn geselecteerd. De bijeenkomst ontbreekt in het officiële programma. In de media vertelden overlevers weinig vertrouwen te hebben dat hun gesprekjes, vier minuten per persoon, voor een kentering zorgen.
Het tergende ambigue gevoel blijft dat ze in Rome niet écht verontwaardigd zijn over seksueel misbruik
En toch houdt België met argusogen in de gaten wat de paus gaat zeggen. Tegen de slachtoffers persoonlijk, en wie weet ook tegen het publiek. Want hoewel ook in België het kerkbezoek afneemt, is zeker in Vlaanderen, met op elke straathoek een kapelletje, de invloed van de Kerk en de ooit oppermachtige katholieke zuil nog dagelijks aanwezig.
Zowel de grootste zorgverzekeraar als de scholenkoepel is katholiek. De rector van de katholieke Leuvense universiteit heeft op tv alvast beloofd de paus aan te spreken op het misbruik en zijn omstreden denkbeelden over vrouwen en homoseksualiteit. „We zitten na Godvergeten met een vertrouwensbreuk die niet met één pausbezoek zal opgelost geraken.”
Een kunstenaar die zelf misbruikslachtoffer is, heeft donderdag maar zijn eigen protest gelanceerd. Op de website bimbambom.be laat hij onophoudelijk kerklokken luiden, om het „ongemakkelijke gevoel” van het pausbezoek te evenaren.
