Onnie Emerenciana verbouwt groente op Bonaire: warmoes, pompoen, snijbonen, watermeloen. Hij leerde zaden te planten in augustus, zodat de planten tot wasdom komen in het regenseizoen, dat in oktober begint. Maar dat gaat steeds vaker mis. Het is zo warm en droog geworden, zegt hij, dat de zaden uitdrogen. Ook het regenseizoen is veranderd. Vroeger regende het vaak en veel, maar nu is het soms één stortbui en daarna niets meer. Soms blijft de regen helemaal weg.
De schuldige: klimaatverandering, zegt Emerenciana (61) beslist. Hij moet sproeiwater kopen, iedere week een tank. „De lucht is droog geworden en zo ontzettend heet”, zegt hij telefonisch vanuit Bonaire. „Ik kan tussen elf uur ’s ochtends en drie uur ’s middags niet meer op mijn land werken, de grond is dan veel te heet. Stel je eens voor hoe dat is voor oudere mensen of kleine kinderen, die op een stenen schoolplein spelen? Zelfs ademen voelt heet.”
Emerenciana sloot zich aan bij milieuorganisatie Greenpeace, die een rechtszaak aanspant tegen de Nederlandse staat. Ze eisen dat Nederland concrete maatregelen neemt om Bonaire, een bijzondere gemeente van Nederland, te beschermen tegen de gevolgen van klimaatverandering. Nederland heeft dijken, een Deltaplan en een klimaatadaptatiestrategie, aldus Greenpeace. Voor Bonaire ontbreken concrete plannen. Woensdag verklaarde de rechter Greenpeace ontvankelijk. Dat betekent dat de organisatie mag opkomen voor het algemeen belang van Bonaire en dat de rechtszaak doorgaat.
Lees ook
Greenpeace daagt staat voor de rechter: Bonaire moet worden beschermd tegen risico’s van klimaatverandering
Koraalriffen
In 2022 onderzocht de Vrije Universiteit Amsterdam in opdracht van Greenpeace de gevolgen van klimaatverandering voor Bonaire. Daaruit blijkt dat het eiland grote risico’s loopt. De vele koraalriffen, die een natuurlijke golfbreker vormen en zo beschermen tegen overstromingen, sterven af door de opwarmende oceaan. Hittegolven zullen tegelijkertijd vaker voorkomen. Aangezien de zeespiegel in het Caribisch gebied sneller stijgt dan in de rest van de wereld en Bonaire laag ligt, verwachten de onderzoekers dat al in 2050 delen van het zuiden permanent onder water komen te staan.
Eilandbewoners zien het gebeuren. „Vroeger kon je het koraal zien vanaf het strand. Het was heel kleurrijk, met eindeloos veel vissen. Veel daarvan is nu weg, of het is verbleekt, wit geworden.” zegt Emerenciana. „Mensen mogen op sommige plekken niet meer duiken, om het koraal te ontzien, terwijl dat een van de grootste toeristische attracties was.”
Veel mensen zijn arm, ze zijn bezig met overleven. Dan is een scenario van 25 jaar in de toekomst heel ver weg
Ook komt het water al omhoog in Lac Cai, een inham aan de zuidoostkant van het eiland. De orkanen, die het eiland soms teisteren, worden sterker en hebben hardere windsnelheden. „De meeste oude huizen werden gebouwd met de voorkant naar het zuiden, omdat de wind altijd van oost naar west waaide”, zegt Emerenciana. „Nu komt de wind vaak vanuit het zuiden. Bij grote storm stroomt het water onder de dakpannen door. Ik heb mijn plafond al meerdere keren moeten vervangen.”
En er zijn kleine dingen die opvallen. Dat het douchewater tegenwoordig altijd heet is, omdat de zon op de leidingen brandt. Of dat dik plastic niet altijd meer voldoende beschermt, bij kabels bijvoorbeeld, omdat het zacht wordt door de zon. „Plastic schuttingen, waarmee ik mijn land bescherm tegen leguanen en andere dieren, brokkelen af”, zegt Emerenciana. „Zonnepanelen en generatoren raken regelmatig overbelast door de hitte.”
Zout
Greenpeace is niet de eerste die aandacht vraagt voor de precaire situatie op Bonaire. In 2023 bracht oud-milieuminister en VVD-prominent Ed Nijpels een advies uit, waarin hij onderstreepte dat Nederland actie moet ondernemen om Bonaire – en ook de twee andere bijzondere gemeenten, Saba en Sint Eustatius – te beschermen. Hij verkende de mogelijkheden om een klimaattafel te beginnen voor de eilanden. Maar in een interview met het magazine van de VNG (Vereniging van Nederlandse Gemeenten) constateerde hij dit voorjaar zelf dat de eilanden „worden omgeven door een zee aan goede bestuurlijke bedoelingen” vanuit Den Haag, maar dat er weinig beweging in zit.
Greenpeace hoopt met deze zaak Nederland wel in beweging te krijgen. Naast maatregelen op Bonaire vraagt de milieuorganisatie Nederland een „eerlijke bijdrage” te leveren aan het verminderen van de uitstoot van broeikasgassen wereldwijd. Ze eist ook dat Nederland in 2040 klimaatneutraal is, tien jaar eerder dan het zelf gepland heeft.
Op het eiland leeft deze zaak niet erg, zegt Emerenciana. „Iedereen merkt wel dat het warmer en droger wordt, maar tegelijk gaat verandering langzaam”, zegt hij. „Veel mensen zijn arm, ze zijn bezig met het nu, ze zijn aan het overleven. Dan is een scenario van 25 jaar in de toekomst heel ver weg.”
De boer vindt het niet meer dan eerlijk dat Nederland Bonaire helpt. „Bonaire hoort bij Nederland, maar voor ons eiland is geen plan, er is niks. In 2050 staat een deel al onder water. En dat niet alleen: dan wordt de hele grond zout, dat heeft gevolgen voor flora, fauna én mens. Voordat het kalf verdrinkt, willen we dat er iets gebeurt. Daar mag Nederland niet mee wachten. We zijn al bijna te laat.”
Lees ook
Klimaatverandering jaagt deze eilandbewoners naar het vasteland
