De slimme bakplaat

Posted on by admin

N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.

Janneke kookt Traybakes zijn vreselijk hip. Met een reden, want ze zijn supermakkelijk te maken.







Foto Janneke Vreugdenhil

‘Ik overweeg om een traybake te maken. Lusten jullie dat allemaal, denk je?” Er stond een familiebijeenkomst gepland en zoals gewoonlijk belde mijn moeder mij om te overleggen over het menu. Ik grinnikte. Informeren of iemand een traybake lekker vindt, is net zoiets als informeren of iemand muziek mooi vindt. Of vragen of iemand de wereld zou aanbevelen als vakantiebestemming. Nogal onspecifiek, zeg maar. „Nou, dat ligt eraan, mam…”

Beetje flauw natuurlijk, terwijl ik juist enorm trots ben op mijn moeder. Ten eerste omdat ze op haar eenentachtigste en nog maar net weduwe, onverminderd enthousiast blijft koken. Ten tweede bewees haar menuvoorstel dat ze helemaal van deze tijd is. Traybakes zijn vreselijk hip. Met reden, want ze zijn supermakkelijk te maken: je slingert alles wat je wilt eten op een bakplaat, schuift hem in de oven en een half uur tot een uur later is je maaltijd klaar. En aangezien veel ingrediënten tijdens het roosteren een beetje karamelliseren, wordt het ook al snel superlekker.

Tenminste, als je het een beetje logisch aanpakt. Waarmee we terug belanden bij de traybake van mijn moeder en het punt dat ik wil maken. Zij had een recept voor een traybake met zoete aardappel en kip gevonden in Allerhande, toch een tijdschrift waarvoor de recepten doorgaans driedubbel worden getest. Dit wetende – en ik weet dat toevallig omdat ik in het verleden weleens recepten voor Allerhande ontwikkelde – vroeg ik me meteen af waarom niemand daar in de testkeuken heeft geopperd dat het wellicht niet zo’n geniaal idee is om kipfilethaasjes vijfentwintig minuten te laten garen. Dat niemand bij het proeven heeft gezegd: die kip is gortdroog, misschien moeten we hem wat later toevoegen aan de groenten.

En dat is dan nog maar één van de dingen die ik me afvroeg bij dit recept. Een andere was bijvoorbeeld: hoe kun je nu een kilo zoete aardappelen, een courgette, twee puntpaprika’s en twee rode uien op één bakplaat laten roosteren? Als je zoveel groenten op een hoop gooit, sudderen ze immers hooguit. Of dit: ‘Bak ca. 25 min in de oven tot de kip gaar is en de groenten knapperig zijn.’ Knapperig in 25 minuten? Dat lukt hooguit wanneer je de groenten in een pizzaoven van 400 graden Celsius schuift, no way dat dat bij 200 graden lukt.

Gelukkig was mijn moeder zo wijs om de groenten over twee bakplaten te verdelen en om de kip pas de laatste zeven minuten ertussen te leggen. Ofwel het werd uiteindelijk heus een lekkere traybake. Maar ik bleef me toch afvragen waarom het grootste kooktijdschrift van Nederland zulke slecht uitgedachte recepten publiceert. Ik geef dit nu slechts als voorbeeld hè, ik zie die oh zo hippe maar oh zo onlogische traybake-recepten namelijk overal. Blijkbaar is het toch ook weer niet zó supermakkelijk als ‘je slingert alles wat je wilt eten op een bakplaat’.

Dus kom, laten we een paar basisregels opstellen voor een geslaagde traybake. 1: zorg dat de ingrediënten dezelfde garingstijd hebben. Wanneer dat niet zo is kun je twee dingen doen: snijd ingrediënten die een langere garing nodig hebben kleiner, of voeg ingrediënten die de kortste garing nodig hebben later toe. 2: zorg dat de ingrediënten de ruimte hebben. Voor vier personen heb je al snel twee bakplaten nodig, die je liefst halverwege ook even van plaats laat wisselen. Zo, en nu kan er eigenlijk niks meer misgaan. Traybakeze!

Janneke Vreugdenhil

Traybake van gnocchi, pompoen, paddestoelen, rucolapesto en blauwe kaas

Voor deze traybake gebruiken we kant-en-klare gnocchi. Je kunt deze prima direct met de groenten op de bakplaat leggen en dan worden ze lekker knapperig van buiten en van binnen mooi gaar. Maar van Rukmini Iyer, auteur van een bestsellende serie traybake-kookboeken, leerde ik dat je ze ook eerst twee minuten in kokend water kunt voorgaren. Na beide methoden geprobeerd te hebben neig ik naar de laatste; de aardappelknoedeltjes worden er vanbinnen nog net iets chewyer, en daarmee nog onweerstaanbaarder van. (Voor de coeliaken onder u: de koelverse gnocchi van Albert Heijn zijn glutenvrij.)

Verder kreeg ik laatst, naar aanleiding van mijn recept voor Provençaalse tian, een mailtje van een lezer waarin ze zich erover verwonderde dat ik tijdens de huidige energiecrisis mijn oven voorverwarm. Ik vond dat een goed punt, voorverwarmen is voor dit soort ovenschotels niet noodzakelijk. En behalve dat u de bakplaten dus gewoon in een koude oven kunt schuiven, kunt u de oven ook best een minuut of tien voordat de traybake klaar is uitzetten. Scheelt alles bij elkaar toch snel een kwartier gas of elektriciteit.

Voor 4 personen:

800 g gnocchi;
500 g gemengde paddestoelen;
700 g pompoen, in kleine blokjes;
200 g sjalotten, in partjes;
2 tenen knoflook, in dunne plakjes;
1 rode chilipeper, in ringetjes;
een snuf chilivlokken;
2 el rozemarijnnaaldjes, grofgehakt;
3 el salieblaadjes;
4 el olijfolie;
125 – 150 g romige blauwe kaas (op de foto ziet u Saint Agur);
een handje rucola;
1/3 – ½ portie rucolapesto

Voor de rucolapesto:

80 g rucola; 40 g geroosterde pijnboom- of pompoenpitten; 40 g geraspte Parmezaanse kaas; 1 teentje knoflook, fijngesneden; 200 ml olijfolie

Verdeel de gnocchi over de bodem van een grote, lage schaal (of op een bakplaat als deze diep genoeg is) en schenk er zoveel kokend water over dat ze net onder staan. Laat 2 minuten staan en giet de gnocchi af. Snijd grote paddestoelen doormidden of in kwarten. Doe de gnocchi, paddestoelen, pompoen, sjalot, knoflook, chilipeper, chilivlokken, rozemarijn en salie in de schaal. Voeg een goeie snuf grof zeezout toe en de olijfolie en hussel. Verdeel het gnocchimengsel over 2 bakplaten. Schuif de bakplaten in de oven en zet deze aan op 200 graden.

Maak intussen de rucolapesto. Doe de rucola, pijnboom- of pompoenpitten, parmezaan en knoflook in de mengkom van de keukenmachine en pulse een paar keer. Schenk vervolgens terwijl de machine draait de olie in een straaltje erbij. Proef en maak de pesto op smaak met zout en peper.

Laat na ongeveer 25 minuten de bakplaten van plaats wisselen, zodat de bovenste onder komt en andersom. Check na 40 minuten even hoe het ervoor staat. Als u denkt dat het gerecht binnen 10 minuten wel klaar zal zijn, kunt u de oven alvast uitzetten.

Schep het gerecht over op een serveerschaal (of zet gewoon de bakplaat op tafel). Verdeel er de blauwe kaas en een handje rucolablaadjes over. Geef de pesto apart erbij zodat iedereen zichzelf kan bedienen.

Related Posts

Kookboekschrijver Meera Sodha: ‘Als je bij mij thuis komt eten, krijg je deze gerechten’

  • admin
  • November 14, 2024
  • 0

Na drie succesvolle kookboeken, Made in India, Puur India, Azië en een veganistische receptenrubriek in de Britse krant The Guardian verloor Meera Sodha het plezier in koken. Ze schrijft openhartig over die donkere periode in haar nieuwste boek Bij Meera aan tafel. „Ik heb heel lang in bed gelegen en maanden en maanden niet gekookt”, vertelt ze tijdens een videogesprek vanuit haar huis in Londen. De oorzaak noemt ze complex, maar de vele deadlines, een jonge baby en de coronapandemie hielpen niet. „Het was een opeenstapeling van alles in mijn leven waardoor ik mijn hoofd niet meer boven water kon houden en mijn weerstand volledig verdween.”

Het omslagpunt kwam toen ze zag dat haar man, die naast zijn baan alle zorg voor hun dochters en het huishouden op zich had genomen, brak. „Ik was zo met mezelf bezig dat ik me niet had afgevraagd hoe het met hem ging.”

Ze ging naar de keuken, pakte intuïtief wat ingrediënten, linzen, curryblad, citroengras en chilipepers, en maakte dahl. „Ik voelde een nieuwe energie in mijn vingertoppen, kon mijn longen voelen en weer ademhalen. Voor het eerst in lange tijd voelde koken anders, niet als een opgave.”

Ik was zo met mezelf bezig dat ik me niet had afgevraagd hoe het met hem ging

Sodha besefte toen dat dit was hoe ze wilde koken, eenvoudige gerechten voor haar man, dochters en zichzelf. En ze realiseerde zich hoe belangrijk ze de avondmaaltijd vindt. „Niet het ontbijt, niet de lunch, ik wilde alleen nog maar het avondeten maken.”

Het vermogen om een lekkere avondmaaltijd – de Engelse titel van haar boek is Dinner – op tafel te zetten noemt ze een ‘superkracht’. Ze kreeg weer plezier in koken; het voelde als een prestatie om iedere dag een maaltijd voor te bereiden en ’s avonds met haar gezin aan tafel te zitten. „Ik weet niet of dit voor iedereen geldt die mentaal door een diep dal is gegaan, maar ik was verdoofd, ik voelde niks meer. Door het klaarmaken van het avondeten voelde ik me geaard, ik had weer een doel.”

Bij moeder nog vlees

De recepten die ze in deze periode maakte vormden de basis van Bij Meera aan tafel. Ze noemt het haar meest persoonlijke boek. „Ik kookte altijd, maar het was nooit echt het soort eten waar ik van houd.” En dan aarzelt ze even. „Ik twijfel of ik dit woord moet gebruiken, maar het ging erom andere mensen te imponeren. Heel veel in deze wereld draait om indruk maken, waarom zou je anders nieuwe recepten verzinnen? Maar ik hou juist van eenvoudig eten. Als je bij mij thuis komt eten, krijg je de gerechten in dit boek.”

Door het avondeten voelde ik me geaard, ik had weer een doel

Die zijn allemaal vegetarisch. Alleen als ze bij haar moeder eet, eet ze nog weleens vlees. „Eten is niet alleen brandstof, maar ook nostalgie, plezier, geschiedenis en traditie, dus ik hou wat ruimte vrij voor mijn moeders kip curry of kip pilav, waar ik dol op ben.”

Sodha is de dochter van Indiase ouders uit Oeganda, die in 1972 het land moesten ontvluchten, omdat dictator Idi Amin de bevolking tegen de Indiase minderheid ophitste. „Ik heb geen plek om naar terug te gaan, ik kan niet naar het huis waar mijn ouders geboren zijn, de gemeenschap van toen is er niet meer. Daarom hou ik me vast aan de verhalen en de spullen die me verbinden met dat verleden.”

Ze staat op en komt terug met een houten lepel die haar dierbaar is, die ze van haar moeder kreeg en waar ze in haar boek over schrijft, net over als het koperen pannetje van haar oma en de beelden van de Hindoegoden Ganesha, Lakshmi en Annapurna in haar keuken. Ze staat weer op, pakt haar telefoon en laat ze zien. Ze is niet religieus, schrijft ze in haar boek, maar ‘door verbinding, traditie of rituelen’, geven ze haar ‘troost en het geluk dat ze nooit in haar eentje staat te koken’.

Haar ouders kwamen op het Engelse platteland van Lincolnshire terecht. „Wat mijn moeder aan mij heeft doorgegeven is dat koken je verbindt met tradities en in mijn geval was dat de Indiase Gujarati-keuken.” Gujarat is een deelstaat van India die aan Pakistan grenst.

De Indiase en Aziatische keuken zijn belangrijk voor Sodha, maar in Bij Meera aan tafel is de stijl veel uiteenlopender met invloeden uit bijvoorbeeld de Italiaanse en Egyptische keuken. De 120 recepten ademen de Londense diversiteit waar ze deel van uitmaakt. „Eten verandert met de omgeving en de mensen mee en dat omarm ik. Als ik iets van een andere cultuur gebruik, doe ik dat met respect en begrip voor de oorsprong, maar eten is ook een geweldig creatief medium.”

En eten is leuk, benadrukt ze. „Het moet leuk zijn. Hoewel de aanleiding voor dit boek verdrietig was, is het boek vrolijk geworden. Ik hou nu van mijn leven en als ik niet was ingestort, was ik zonder nadenken op oude voet door blijven gaan. Nu leef ik bewust en weet ik wat me gelukkig maakt.”

Dat zijn kleine dingen als zonlicht op haar gezicht, yogalessen, om drie uur klaar zijn met werken – en eenvoudige gerechten. „Ik heb aan dit boek echt met mijn hart en buik gewerkt. Wat ik er zo fijn aan vind is dat het me weer bij mezelf heeft gebracht.”


In de Westelijke Tuinsteden zouden functioneel ingerichte woningen leiden tot ‘een gelukkiger gezinsleven en een vitale samenleving’

  • admin
  • November 13, 2024
  • 0
Foto Jordi Huisman

Een halve eeuw geleden geleden verdween de verzuiling stilletjes uit Nederland. Maar in Slotermeer, de oudste van de Westelijke Tuinsteden van Amsterdam, zijn de restanten ervan nog zichtbaar. Daar staan in de Dobbebuurt ‘katholieke’ woningblokken van vijf verdiepingen tegenover ‘algemene’. De bewoners van de algemene, rechttoe-rechtaan-blokken moeten een trappetje op naar de entree van hun woningen. De katholieke blokken hebben daarentegen op de begane grond een soort kerkportalen als ingangen, met gemetselde bogen en eenvoudige tympanen. Boven de bogen zitten veelkleurige, half abstracte mozaïeken van de kunstenaar Theo Forrer. Met enige moeite vallen hierin onder meer ploegende boeren, zwoegende werklui en de hand van god te herkennen.

De door Nielsen Spruit en Van der Kuilen ontworpen algemene blokken zijn begin jaren vijftig gebouwd voor de algemene woningbouwvereniging Rochdale. De blokken die een katholieke woningbouwvereniging liet neerzetten zijn van Aat Evers en Geert Sarlemijn, twee traditionalistische architecten die omstreeks 1950 de cursus kerkelijke architectuur van pater-architect Dom Hans van der Laan volgden. Evers en Sarlemijn gaven hun bakstenen woondozen, waarvan enkele in de jaren tachtig helaas vaal wit zijn gestuct, niet alleen stichtelijke entrees maar ook natuurstenen lateien en vier dikke, bakstenen zuilen op de kopse kanten. Een naburig, ook door hen ontworpen blok met winkels en woningen heeft zelfs rijen witte zuilen met rare ionische kapitelen aan weerszijden van een boogvormige poort.

Foto Jordi Huisman

De stedenbouwkundige Cornelis van Eesteren, hoofd stadsontwikkeling in Amsterdam, zag de architectonische gevolgen van de verzuiling in Slotermeer met lede ogen aan. De hoofdontwerper van de Westelijke Tuinsteden hield niet van diversiteit. Het liefst had hij de enorme Amsterdamse uitbreidingswijken helemaal volgezet met radicaal modernistische architectuur. Van Eesteren en Sarlemijn en andere architecten die in Slotermeer hadden gebouwd vond Van Eesteren „kwalitatief op een laag peil” staan, schrijft Ineke Teijmant in het boekje De Dobbebuurt. Ze hadden er gezorgd voor een weerzinwekkende „kakofonie”, meende hij. De bewoners dachten hier anders over: zij vonden Slotermeer juist „gezellig gevarieerd”.

Foto Jordi Huisman

Goede smaak

Om de kloof tussen de smaak van Van Eesteren en die van de toekomstige bewoners van de Westelijke Tuinsteden te dichten, was in 1946 de stichting Goed Wonen opgericht. Uitgangspunt van Goed Wonen was dat smaak een kwestie van opvoeding is en de meeste Amsterdammers onopgevoed waren. „Slechts zelden treft men een interieur aan, waarin zuivere vormgeving, innerlijk evenwicht en harmonische kleurencombinatie ons het gevoel geven van werkelijke sfeer”, schreef de voorzitter van Goed Wonen (en Amsterdamse PvdA-wethouder van Volkshuisvesting) Jan Bommer in 1948 in het eerste nummer van het gelijknamige tijdschrift.

Om de lezers bij te brengen hoe ze hun interieurs konden zuiveren van zware balpootmeubelen en andere foute huisraad, schreef Goed Wonen niet alleen over „doelmatige” woninginrichting maar ook over kitsch en de vraag of massaproductie „een gevaar was voor onze persoonlijkheid”. Ook deed het tijdschrift de lezers een proefje aan de hand om vast te stellen of hun interieur ‘zuiver’ genoeg was: de melkflestest. De dikke, onelegante melkfles was „typerend voor onze tijd en voor de stand van onze natuur- en scheikunde” en past in elk „modern” interieur, zo legde de bedenker van de melkflestest uit. „Als u het beslist nodig vindt om de melk eerst over te gieten in een ‘mooi’ kannetje, dan is er ergens iets fout òf bij u òf bij uw interieur, want de fles is goed.”

Foto Jordi Huisman

In de jaren vijftig en zestig liet Goed Wonen twaalf modelwoningen inrichten in de Westelijke Tuinsteden. Wat de toekomstige tuinstedelingen daar toen zoal aantroffen, is te zien in de Van Eesteren Museumwoning, gevestigd in een woning in een algemeen blok in de Dobbebuurt. Hier staan de woon-, eet- en slaapkamer vol met huisraad die Goed Wonen had goedgekeurd, zoals de nog altijd populaire slaapbank van Mart Visser en een fauteuil van gebogen rotan. Aan de knalrode wand van de woonkamer hangen metalen wandrekken van het merk Pilastro, de keuken heeft een modulaire Bruynzeelkeuken van Piet Zwart en in de slaapkamer staan bedden van Auping met ‘hygiënische’ metalen spiraalbodems. Boven de eettafel hangt de beroemde en nog altijd geproduceerde PH 5-lamp van de Deense ontwerper Poul Henningsen.

De eerste modelwoning van de Westelijke Tuinsteden stond in Slotermeer en was in 1955 ingericht door Johan Niegeman, die in de jaren dertig in Stalins Sovjet-Unie had gewerkt. Daar werkte hij onder meer aan ‘sotsgorods’ als Magnitogorsk, nieuwe socialistische steden waar de Nieuwe Mens gestalte moest krijgen. De sotsgorods werden een faliekante mislukking en Niegeman moest in 1937, net als eerder de communistische architect Mart Stam, de Sovjet-Unie verlaten.

Foto Jordi Huisman

Betere mensen

Ook de Westelijke Tuinsteden waren bedoeld als een soort sotsgorods. Ontwerpers als Niegeman geloofden dat ‘zuiver’ ingerichte woningen betere mensen zouden maken van de bewoners. Mensen die zich omringen met melkflessen en andere ‘neutrale’ industrieel vervaardigde voorwerpen en meubels getuigen van een sterke persoonlijkheid, schreef Goed Wonen: „Zij hebben geen opvallende meubelen nodig in hun interieur om zichzelf tot recht te laten komen. Hoe eenvoudiger de meubelen, hoe beter de mens uitkomt.” Ook zouden functioneel ingerichte en hygiënische woningen leiden tot „een gelukkiger gezinsleven, een harmonieuze opvoeding van de kinderen en een vitale samenleving”.

De modelwoningen vielen lang niet bij alle bezoekers in de smaak. Velen vonden ze ‘kaal’ en ‘ongezellig’. En de degenen die er wel in iets zagen, konden de eenvoudige, maar desondanks dure huisraad meestal niet aanschaffen. Zo bleef het zuiver vormgegeven interieur alleen weggelegd voor een elite die ermee kon getuigen van hun goede smaak.

Museumwoning Van Eesteren. Freek Oxstraat 27, Amsterdam. Info: www.vaneesterenmuseum.nl/museumwoning

Foto Jordi Huisman


Column | De oppaskat van Jan

  • admin
  • November 13, 2024
  • 0

Mijn vriend Jan kwam bij ons eten. Van tevoren zei Willem: „Ik heb echt zin in vanavond. Jan gaat in ieder geval niet zo verschrikkelijk lopen jeremiëren over de toestanden in de wereld.” Daar verheugde ik me ook op, want ik kan er alleen tegen als ik zelf jeremieer.

Jan kwam bij het vallen van de avond binnen, een en al benen en glanzend kaal hoofd. Kaas klom als een kapucijnaapje tegen hem op, nestelde zich op zijn schoot en lispelde dat hij spaghetti carbonara wilde. Die kreeg hij, in een handomdraai door Jan bereid, maar vol en vet en bevredigend. De kaarsen brandden, er werd gegeten, buiten was het zacht novemberweer.

Jan woont in Leeuwarden, maar past in Amsterdam op een kat van achttien jaar oud, die allerlei medicijnen nodig heeft om door de dag te komen. Ik had weinig begrip voor de hele situatie. Een bejaarde kat in het licht van deze tijd vraagt te veel van iedereen, zeker op een avond als deze, die eindeloos moest duren. Ook heb ik mijn vader weleens een ongelukkig kuikentje, wiens hoofd verkeerd om aan zijn lijf zat, bij geboorte de nek om zien draaien. Toen zat het hoofd weer goed, maar daar was dan ook alles mee gezegd.

De kinderen gingen slapen. Willem bracht ze naar boven, aan tafel werd het even stil. Ik begon maar weer eens over het lot van vrouwen over de hele wereld. „Het is de alsof de wapens in je handen van suiker zijn, in een heel stroperige zich eeuwig herhalende droom”, fluisterde Jan en daarna, schel: „We kunnen er helemaal niks aan doen, vergeet die linkse lente.” We deden de gordijnen dicht. Willem kwam naar beneden, we moesten het er toch nog iets langer over hebben, je komt er niet onderuit. Dus vroegen we ons af waarom er zoveel stemmen zich laven aan de steeds grotere chaos, hoe die stemmen iedereen nog verder opdrijven, de waanzin willen laten heersen, de hoofdstad vol geweld en zij, juichend achter hun schermpjes verontwaardiging fingerend. „Het is nu wachten op Gavrilo Princip, en ondertussen verdringen ze elkaar om hem te mogen zijn”, zei ik en was geheel niet ontevreden met mezelf.

Toen begon Jan nonchalant The Waste Land te citeren en daarmee keerden we terug naar onze eigen, voor velen onuitstaanbare, veiligheid van oude teksten, liedjes, luisterend, in stille bewondering. Drie sukkels aan een keukentafel, met een stapel boeken, Medea en Cavalleria Rusticana. Een grote troost, maar één die moeilijk te vinden is, en daarom in het dagelijkse leven steeds verder uit zicht leek te verdwijnen.

De kat moest haar pillen, Jan vertrok even plots als hij gekomen was. Wij zaten nog even. Ik dacht aan Antigone die haar broer wilde begraven tegen de wens van de staat in. Daarna dacht ik aan mijn vader, die weigerde onze dode hond aan de dierenarts af te geven en hem achter in de tuin onder een appelboom begroef.

De volgende dag fietste ik met Kaas en Cléo katerig door onze straat. Op de hoek stond een verwarde man naar duiven te trappen. „Rot op, tyfusbeesten” schreeuwde hij. Toen kreeg hij er eentje onder zijn laars en stond met zijn volle gewicht op het beestje. Ik fietste met kloppend hart door en dacht aan de oppaskat van Jan. Moge het lieve dier voor eeuwig leven.