Toeschouwers verzamelen zich al sinds vanochtend vroeg langs de route van de Glazen Koets, die om 13.00 uur vertrekt vanaf Paleis Noordeinde naar de Koninklijke Schouwburg.
IJscoman Moes, zoon en opvolger van de iconische ijsverkoper van het Binnenhof, vindt het dit jaar rustiger dan in voorgaande jaren. Ook ziet hij „meer beveiliging” en politie dan vroeger. Volgens hem komt dat doordat er meer demonstraties zijn. „Bij Beatrix gebeurde dat niet.”
Medewerkers van plantaardig vleesbedrijf de Vegetarische Slager delen vegetarische burgers uit aan toeschouwers langs de route. „Burgers voor burgers” staat er op een shirt. „Met een minder groen kabinet nemen we het heft maar in eigen handen, zegt Valerie Vos van de Vegetarische Slager. Ze wil dat dat het kabinet de productie van plantaardig voedsel stimuleert. Volgens Vos vinden de burgers gretig aftrek. „Mensen vinden het verrassend lekker.”
Anneke Smallenbroek (80) woont in Voorburg en is met twee vriendinnen uit Groningen bij de optocht komen kijken. Het trio had eigenlijk plek op de publiekstribune, maar omdat een lid van het gezelschap wat slecht ter been is, zitten ze nu op een afstandje. Dat drukt de pret niet. „Dit is toch geweldig”, zegt Smallenbroek. Later vandaag bekijkt ze toespraak van de Koning en de kabinetsplannen. Soms is het ermee eens, zegt ze, en soms niet. De symboliek van Prinsjesdag vindt ze prachtig, wel is het „jammer” dat er zo veel beveiliging bij moet zijn.
Liveblog Miljoenennota
Voorzitter Eerste Kamer opent vergadering in Koninklijke Schouwburg, koets vertrokken vanaf Paleis Noordeinde
Op het televisiescherm is een plattegrond van Nederland te zien. De presentator van het journaal vertelt over het tekort aan opvangplekken voor asielzoekers in Ter Apel. Het geluid staat hard. „Jochie, zet het geluid even uit”, zegt Ab Krook (82) tegen zijn vrouw.
Ze hebben geen vertrouwen in de landelijke politiek of het huidige kabinet, vertellen Ab en zijn vrouw Gerda (75). „Ik hoop dat het kabinet binnen een paar maanden valt”, zegt Gerda.
De Krooks wonen in een rijtjeshuis in de Utrechtse volksbuurt Zuilen en zijn „zo rood als de pieten”. Stemmen doen ze altijd op de PvdA. Ab was vroeger typograaf en Gerda is na de basisschool nooit gaan werken. Ze werd huismoeder en deed soms vrijwilligerswerk.
De overbuurman van het stel, Mikael (42), die sinds zijn zestiende werkt als huisschilder, is aanhanger van PVV-leider Geert Wilders, zegt hij. Maar ook hij heeft geen vertrouwen in de politiek.
Het wantrouwen dat de buurtbewoners hebben, lijkt haaks te staan op de uitkomst dat juist onder laagopgeleiden het vertrouwen in de politiek is gestegen sinds het kabinet-Schoof aantrad. Bijna de helft (49 procent) van die groep heeft meer vertrouwen gekregen in het kabinet-Schoof. Vorig jaar had slechts 17 procent van deze groep vertrouwen in het kabinet. Ook vindt deze groep praktisch opgeleide mensen vaker dan hoogopgeleiden dat het de ‘goede kant op gaat’ met Nederland.
Het vertrouwen is het hoogst (79 procent) onder de aanhangers van de PVV en het minst (9 procent) onder de stemmers van GroenLinks-PvdA, zo bleek woensdag uit onderzoek Prinsjesdagonderzoek van Ipsos I&O, in opdracht van de NOS.
Maar dat zijn statistieken. En dit is een willekeurige steekproef. Gerda Krook herkent de uitkomst niet. De nieuwe gezichten in het kabinet vindt ze maar niets. „Het is allemaal weer wennen en ik vind ze een beetje vreemd”, zegt ze. Ab knikt.
En zo groot is het gemeten vertrouwen onder de gehele bevolking nog niet eens, zo bleek bij Ipsos I&O. Vier op de tien Nederlanders vertrouwen in het huidige kabinet (42 procent) en in de landelijke politiek (44 procent). Vorig jaar was dit nog lager: 24 procent en 33 procent. Nu is het ongeveer even hoog als het vertrouwen in het derde kabinet-Rutte.
Juiste koers?
Opvallend is dat rechtse kiezers van coalitiepartijen vaker vertrouwen hebben in de landelijke politiek. Alleen de PVV-stemmers zijn verdeeld: de ene helft heeft er wel vertrouwen in en de andere helft juist niet. Daarnaast denkt heel Nederland dat het kabinet niet de juiste koers vaart op het gebied van actuele thema’s zoals: economie en bestaanszekerheid, migratie en asiel, de oorlog in Oekraïne, wonen, het stikstofbeleid, het klimaat en de oorlog in de Gazastrook.
De buurtbewoners in de wijk Zuilen zijn het met elkaar eens dat de landelijke politiek niet transparant genoeg is
De buurtbewoners in de wijk Zuilen zijn het met elkaar eens dat de landelijke politiek niet transparant genoeg is, waardoor het nieuwe kabinet hun vertrouwen nog niet heeft gewonnen. Zij vinden dat het kabinet een realistisch tijdsbestek moet presenteren voor plannen in plaats van te beloven dat „alles morgen is opgelost”. Daarom moet het kabinet meer vertellen over wat ze achter de schermen doen, vindt Gerda. Voor Mikael is de landelijke politiek „één en al een poppenkast. Ze beloven dingen die ze niet kunnen waarmaken”, zegt hij.
Een andere buurman, Jeroen (45), die sinds zijn vijftiende werkt in de bouw en onderhoud, vindt dat alle partijen wel goede bedoelingen hebben, maar niet altijd in zijn denkpatroon passen. Daarom bracht hij dit jaar een blanco stem uit. „Stemmen heeft naar mijn gevoel toch niet zo veel zin”, zegt Jeroen. De enige reden dat hij toch wel naar het stembureau is gegaan is om zijn keuzevrijheid als burger in een democratie te voelen.
Het vertrouwen van Mikael is met name aangetast, omdat volgens hem de linkse partijen „nog steeds” bepalen wat er gebeurt in Nederland. Hij vindt het namelijk „ondemocratisch” dat Wilders, op wie hij heeft gestemd, niet minister-president van Nederland is geworden. „De PVV heeft de verkiezingen gewonnen. En ik vind dat oneerlijk.”
Voor Mikael is de landelijke politiek „één en al een poppenkast.”Jeroen vindt dat alle partijen wel goede bedoelingen hebben, maar dat die niet altijd in zijn denkpatroon passen.
Foto’s Dieuwertje Bravenboer
‘De Nederlander wordt vergeten’
„Veel van mijn vrienden zijn naar Spanje verhuisd, omdat ze de stress veroorzaakt door de Nederlandse overheid niet meer aankonden”, zegt Jeroen. Daarentegen heeft hij „niet zo veel te klagen”, omdat hij een dak boven zijn hoofd heeft en „een lekker lopend” bedrijf heeft. Hij zit vandaag midden in een verbouwing van een huis in Houten.
Net zoals de andere buurtbewoners in Zuilen maakt hij zich wel zorgen over de toekomst van zijn (klein)kinderen als het kabinet van minister-president Dick Schoof blijft bestaan. Volgens de buurtbewoners heeft dat te maken met dat er geen grip is op het groeiende aantal migranten die zouden worden voorgetrokken. „Hoe gaat mijn tienerdochter later een huis krijgen als het zo doorgaat?”, vraagt Mikael zich af.
Ze hebben het gevoel dat de Nederlander wordt vergeten. „Hoezo is Nederland een rijk land als er rijen met mensen voor de voedselbank staan?”, zegt Ab. Oorlogsvluchtelingen zijn hier welkom, maar er is niet genoeg plek om ook economische vluchtelingen op te vangen, vindt Gerda. Ab pakt de afstandsbediening en zet het geluid van de televisie weer aan. „Even verder kijken wat ze nu weer te zeggen hebben.”
Nooit eerder splitsten raadsleden in Oss zich af. Tot deze week, bij de SP nota bene, de partij die vijftig jaar geleden werd opgericht in het ooit zo rode bolwerk. De socialisten verloren vijf van hun acht raadsleden, die verder gaan onder de naam Sociaal Sterk Oss. Voor het lokale SP-bestuur kwam de ‘zetelroof’ als een donderslag bij heldere hemel.
Hoe kon het zover komen?
Druppel
Marjan van der Burg moest even slikken. De bewoonster van de Osse arbeiderswijk Roofvogelbuurt deed vorige week donderdag haar verhaal voor de gemeenteraad. Over haar verzamelwoede, gevoed door trauma’s. Over moeilijk afscheid kunnen nemen. En over het bericht dat ze plots van woningcorporatie BrabantWonen kreeg: haar woning „met dertig jaar aan herinneringen” ging tegen de vlakte.
Even viel het stil in de raadszaal. „Ik weet hoeveel moed het kost om hier te staan, dus mijn complimenten daarvoor”, zei SP-raadslid Leroy Vossenberg, die nog vijf andere insprekers en een tribune vol boze buurtbewoners had opgetrommeld. Wat ze allemaal niet wisten, was dat Vossenbergs fractie op het punt stond om uit elkaar te vallen.
Actievoeren om het actievoeren is onzinnig. Wij hebben altijd een doel
Een botsing binnen de fractie over de sloop van de arbeiderswoningen door BrabantWonen, was de druppel. Het afsplitsende vijftal vindt de SP al langer te activistisch en spreekt daarnaast over een landelijke richtingenstrijd. Maar volgens fractiegenoten, het lokale en landelijke bestuur bestaat die strijd helemaal niet meer.
Over één ding waren de afsplitsers en de SP-fractie het in ieder geval wel eens: BrabantWonen heeft de buurtbewoners een valse belofte gedaan. Twee jaar nadat de woningcorporatie renovaties had aangekondigd, kwam de mededeling dat ze 56 woningen wilde slopen.
Voor het kantoor van BrabantWonen hield een actiecomité van buurtbewoners en SP’ers eind augustus een ‘buurtfeest’ met partytent, springkussen en vette hap. Binnen voerden bewoners en Vossenberg een gesprek met directeur Harrie Windmüller. De uitkomst, vierjarig uitstel van de sloop, bleef staan na een tweede gesprek, vorige week maandag.
Lees ook
Vijf raadsleden stappen uit SP-fractie in bakermat Oss en beginnen eigen partij
‘Geïntimideerd’
Diezelfde dag kregen buurtbewoners een brief van het actiecomité, mede ondertekend door oud-Tweede Kamerlid Henk van Gerven, waarin ze werden opgeroepen massaal naar de raadsvergadering van vorige week donderdag te komen, omdat de sloop volgens actievoerende SP’ers als Vossenberg niet door zou gaan als een meerderheid van de raad dat zou willen.
De gemeente gaat niet over sloop, legde wethouder Sidney van den Bergh (CDA, woonbeleid) in de raadsvergadering uit. Die keuze maakt BrabantWonen, de gemeente kan alleen nieuwbouwplannen keuren. Daarom verwierp een meerderheid van de raad, waaronder zelfs SP-raadslid Bas van der Voort, het volgens hen onrealistische voorstel van Vossenberg tegen sloop. Ook al voelde Van der Voort zich geïntimideerd om voor te stemmen, zo vertelde hij in de vergadering aan burgemeester Wobine Buijs-Glaudemans.
Vrijdag, de volgende ochtend, nam SP-lijsttrekker in Oss Jan Zoll zijn besluit. Niet alleen stopte hij als afdelingsvoorzitter en lijsttrekker, maar ook zegde hij na vijftig jaar zijn SP-lidmaatschap op. In aanloop naar de raadsvergadering was sprake geweest van „heftige woordenwisselingen” en van „dreigende taal” van Vossenberg, schrijft Zoll in een verklaring. Dat werd die ochtend volgens hem „nog eens dunnetjes over gedaan” in de appgroep van het afdelingsbestuur. De appjes kan hij niet delen, omdat hij de groep heeft verlaten, vertelt Zoll aan NRC. Vossenberg wil nog niet reageren op vragen van NRC en de verklaring van Zoll.
Het had al flink geknald en nu waren de emoties weer hoog opgelopen
Het is niet de eerste ruzie binnen de Osse SP. „Het had al een aantal keer flink geknald en de emoties zijn wederom hoog opgelopen”, zegt Zoll, die de botsingen wijt aan een zogenaamde „richtingenstrijd binnen de SP die het landelijk bestuur al jaren door laat rotten”. Welke richtingen dat zijn? „De ene is die van de harde actie en bijna actie om de actie”, vertelt Zoll aan de telefoon. „De andere is voor doelgerichte actie en houdt de deur open naar andere partijen.”
Als voorbeeld noemt Zoll „een scheldkanonnade” van ex-fractiegenoot Vossenberg aan het adres van Harrie Windmüller, de directeur van BrabantWonen, die daardoor niet meer met Vossenberg aan tafel zou willen. De woningcorporatie laat weten dat dat „een stevig gesprek was waarin de emoties hoog opliepen”, maar het sluit een vervolggesprek niet uit. Aan de telefoon noemt Van Gerven, spreekbuis van de overgebleven SP-raadsleden, de bewering van Zoll „een pertinente leugen”.
Jimmy
Bovendien is volgens Henk Van Gerven geen sprake van een richtingenstrijd. „Actievoeren om het actievoeren is onzinnig. Wij hebben altijd een doel. Er is alleen een verschil van inzicht over hoe effectief iets is”, zegt het lokale bestuurslid, die ooit Jan Marijnissen opvolgde in de gemeenteraad. Daarna zat Van Gerven zelf veertien jaar in de Tweede Kamer.
Het landelijk bestuur staat er hetzelfde in. „Ik heb ze een brief gestuurd met mijn zorgen”, vertelt Zoll. „Daar heb ik geen inhoudelijke reactie op gehad.” De brief is wel behandeld in een vergadering waar Zoll bij was, laat het bestuur weten. Binnen de partij bestaat volgens het bestuur „consensus” dat activisme en parlementair werk samengaan.
Na de zoveelste verkiezingsnederlaag in de Tweede Kamer (van negen naar vijf zetels) pleitte de nieuwe lijsttrekker Jimmy Dijk deze week in NRC wederom voor het overboord gooien van voorzichtigheid. En om als partij fel in te zetten op niet alleen klassieke SP-thema’s, zoals armoede en zorg, maar ook op migratie en integratie.
Bij een van de protesten tegen BrabantWonen in de Roofvogelbuurt, afgelopen zomer, stond Dijk tussen de buurtbewoners. Die waren vorige week donderdag getuige van de laatste stuiptrekkingen van de toen nog intacte SP-fractie in Oss.
Lees ook
SP-leider Jimmy Dijk: ‘Ik laat me niet aanmeten dat ik zou heulen met rechts’
‘Waarschuwing: dit verhaal bevat details die sommigen als schokkend kunnen ervaren.’
Dat staat er boven het donderdag door de BBC gepubliceerde artikel over de vorig jaar overleden miljardair Mohamed al-Fayed. Hierin wordt de oud-eigenaar van Harrods – van 1985 tot 2010 bezat hij het luxe warenhuis – beschuldigd van ernstig seksueel misbruik.
Ook toen Al-Fayed nog leefde werd hij regelmatig beschuldigd van seksueel misbruik. Zo leidde een Vanity Fair–artikel in 1995 al eens tot een (later teruggetrokken) rechtszaak wegens smaad. Maar nog nooit waren de aanklachten zo uitvoerig en serieus. Op basis van meer dan twintig verklaringen van oud-medewerkers maakte de BBC een documentaire en podcast (Al-Fayed: Predator at Harrods) waarin uitgebreid en gedetailleerd verslag wordt gedaan van hoe Al-Fayed zijn oud-medewerkers intimideerde, kleineerde en misbruikte.
Al-Fayed werd in 1929 geboren in een arme wijk in de Egyptische stad Alexandrië. Als kind begon hij ooit met het verkopen van limonade op straat. Via de broer van zijn eerste huwelijkspartner, Samira Khashoggi, kwam hij in contact met zakenrelaties in de Golfstaten en uiteindelijk in Londen. Hij zette zijn eigen transportbedrijf op, waarmee hij een fortuin verdiende. In 1985 kocht hij Harrods.
Scouten jonge medewerksters
Daar begon het seksueel misbruik, aldus de BBC. De Britse omroep omschrijft Al-Fayed als een „seksueel roofdier” dat regelmatig de vloeren van het warenhuis afspeurde om jonge vrouwelijke winkelmedewerkers te scouten. Waren zij aantrekkelijk genoeg, dan werden ze „omhoog” gepromoveerd om bij hem op kantoor te komen werken, waar zij uiteindelijk werden misbruikt. Vijf vrouwen zeggen tegen de BBC dat Al-Fayed hen heeft verkracht.
Al die tijd greep de top van Harrods niet in en hielpen hoge functionarissen zelfs mee met het verhullen van de aanklachten tegen Al-Fayed, aldus de BBC. Zijn misbruik was een „open geheim” dat met een „angstcultuur” werd onderdrukt. Slachtoffers zeggen tegen de BBC dat hun telefoon werd afgeluisterd en dat zij stiekem werden gefilmd. Sommigen moesten na klachten een geheimhoudingsplicht tekenen.
Al-Fayeds aankoop van Harrods kwam niet uit de lucht vallen. Zijn leven lang probeerde hij aansluiting bij de Britse elite te vinden. Tweemaal vroeg hij een paspoort aan. Die aanvragen werden geweigerd, volgens Al-Fayed zelf omdat hij als Egyptenaar het typisch Britse warenhuis had durven over te nemen.
Vader van Dodi
Naast Harrods bezat Al-Fayad ook de Londense voetbalclub Fulham en een hotel in Parijs. Uiteindelijk verwierf hij vooral bekendheid als ‘vader-van’: hij zou zijn zoon Dodi, een filmproducent, gekoppeld hebben aan de Britse prinses Diana. Niet langer zou de Britse elite om hem heen kunnen. Dat liep anders. De geliefden kwamen in 1997 samen om bij een auto-ongeluk in Parijs.
Al-Fayed bleef tot zijn dood bij hoog en laag beweren dat Dodi en Diana bewust om het leven waren gebracht door inlichtingendienst MI6, omdat de Britse koninklijke familie tegen hun relatie was. Door deze beschuldigingen verloor Harrods zijn status als hofleverancier aan het koningshuis. In 2010 deed Al-Fayed het warenhuis voor 1,5 miljard pond van de hand aan het investeringsfonds van de koninklijke familie van Qatar.
Het warenhuis schrijft in reactie op de beschuldigingen van hun oud-eigenaar dat het „de acties betreft van een individu die er op stond waar hij ook was zijn macht te misbruiken”. Het warenhuis veroordeelt het misbruik en benadrukt dat het „Harrods van vandaag een hele andere organisatie is dan de organisatie die onder controle stond van Al-Fayed”.
