In de strijd tegen „illegale immigratie”, „islamistisch terrrorisme” en „grensoverschrijdende criminaliteit” gaat Duitsland vanaf volgende week maandag zes maanden lang controles uitvoeren aan al zijn buitengrenzen. Dat heeft minister van Binnenlandse Zaken Nancy Faeser (SPD) maandag bekendgemaakt op een persconferentie.
De maatregel is een reactie op twee recente dodelijke steekpartijen: in Solingen stak een Syrische asielzoeker afgelopen maand drie mensen dood, en in mei kwam in Mannheim een agent om het leven bij een aanslag op een extreemrechtse anti-islamactivist. Veel Duitsers verwachten dat de regering daadkrachtig zou optreden. Die regering heeft de twee aanvallen bestempeld als een teken dat „islamistische terreur een van de grootste dreigingen voor Duitsland” is.
Vorige week kondigde de coalitie daarom al een stevig pakket met extra veiligheidsmaatregelen aan, met onder meer strengere regels voor messenbezit, meer gebruik van biometrische data om de identiteit van asielzoekers vast te stellen en zwaardere controles op wapenvergunningen. Bovenal werd gespeculeerd over strenger grensbeleid.
Hoe de grenscontroles er precies uit gaan zien, kon Faeser maandag nog niet zeggen. De details zullen volgens de minister later volgen, maar ze kondigde alvast aan „niet te twijfelen” aan de juridische haalbaarheid van het plan. Of de Duitsers hun plan hebben overlegd met de betrokken buurlanden? Nee, zei Faeser stellig, ze zijn „ingelicht”. Doel van de maatregel is onder meer om illegale asielmigranten aan de grens direct terug te sturen naar het Europese land van waaruit ze naar Duitsland reizen. Volgens de minister werd aan de grenzen met Polen, Oostenrijk, Tsjechië en Zwitserland al dertigduizend vluchtelingen toegang tot Duitsland ontzegd.
Het zijn stevige woorden – en forse maatregelen – voor een coalitie met een behoorlijk pro-Europese instelling. Maar deze coalitie zit in het nauw sinds de radicaal-rechtse antimigratiepartij AfD afgelopen maand met grote voorsprong de verkiezingen in deelstaat Thüringen won. In Saksen werd de AfD de op een na grootste partij. Met verkiezingen in deelstaat Brandenburg in het verschiet heeft het kabinet weinig ander gereedschap dan daadkracht tonen op het migratiedossier.
„Het kabinet staat er rampzalig voor”, zegt Hanco Jürgens, onderzoeker bij het Duitsland Instituut in Amsterdam. „En dit kabinet staat er ook nog eens om bekend onderling maandenlang te ruziën over ieder wetsvoorstel. Het moet nu meer dan ooit daadkracht én eendracht uitstralen om geloofwaardig te blijven en de kiezer niet te verliezen. Dit najaar moeten ook de plannen voor de verkiezingen voor de Bondsdag van volgend jaar gesmeed worden. Zo’n beslissing over grenscontroles is uiteindelijk binnenlands gemotiveerd.”
Lees ook
AfD-politicus Björn Höcke trekt steeds weer aan het langste eind
Politieke afweging
De maatregel roept nog veel vragen op, onder andere of die juridisch houdbaar is binnen ‘Schengen’. Het opengrenzenbeleid is een van de belangrijkste verworvenheden van de Europese integratie, maar feitelijk kent een tiental Europese landen nu grenscontroles vanwege verhoogde terreurdreiging.
„De vraag die veel mensen zich nu stellen is of de maatregel juridisch haalbaar is, maar in Europa worden juridisch vraagstukken vaak een politieke afweging, meer dan we in Nederland gewend zijn”, zegt Adriaan Schout, Europa-deskundige bij Instituut Clingendael. „Officieel kan zo’n maatregel alleen tijdelijk en in noodsituaties toegekend worden, maar een politieke crisis kan in de EU ook een noodsituatie zijn. Als de Duitse politiek instabiel dreigt te worden, of radicaal-rechtse partijen in de kaart gespeeld worden, kan dat binnen de EU het teken zijn dat de grens van juridische zeggenschap bereikt is. Zeker als het om zo’n belangrijke, grote bondgenoot gaat.”
Minister Marjolein Faber (PVV, Asiel en Migratie) vindt de Duitse maatregelen „heel begrijpelijk” en wil zelf al langer ook in Nederland het „grenstoezicht versterken”, meldt persbureau ANP. Faber zegt met de Duitse beleidsmakers te gaan bespreken hoe bijvoorbeeld vrachtverkeer ongehinderd door de grenscontroles kan bewegen.
Lees ook
Bijna de helft van Nederlanders wil opnieuw grenscontroles tussen EU-lidstaten tegen immigratie
