Als je de meedogenloze Amerikaanse politiek een spel wilt noemen, dan is Nancy Pelosi tientallen jaren een van de beste spelers geweest. In effectiviteit werd zij hooguit geëvenaard door Mitch McConnell, de Republikeinse leider van de Senaat. Hij begon iets eerder (1985) dan Pelosi (1987) in de landelijke politiek, maar het essentiële verschil tussen beiden is dat McConnell zijn invloed vooral heeft aangewend om wetsvoorstellen in de Senaat te torpederen, terwijl Pelosi de hare gebruikte om wetgeving door het Huis te loodsen: de zorgwet van president Obama, de infrastructuurwet van president Biden, om er maar een paar te noemen.
Hoe deed zij dat? In de loop der jaren zijn er enkele journalistieke boeken over haar verschenen, met daarin reconstructies van haar politieke modus operandi. Pelosi van Molly Ball in 2020, Madam Speaker van Susan Page in 2021. Nu heeft Pelosi zelf een boek geschreven, over The Art of Power, een titel waarin je een steek richting Donald Trump en diens Art of the Deal kunt vermoeden. Géén memoires, onderstreept ze zelf, het gaat alleen over haar jaren als voorzitter van het Huis van Afgevaardigden, Speaker of the House. Je mag dus hopen een politiek handboek in handen te krijgen, met inzichten en onthullingen van de meester zelf.
Er staan geen onthullingen in The Art of Power, wel inzichten. Na een voorwoord over de motivatie om politicus te worden (the why, het waarom, is belangrijker dan het ‘hoe’) en een eerste hoofdstuk gewijd aan de aanslag op haar echtgenoot in oktober 2022, begint ze bij de verkiezing voor een leiderschapspositie in de Democratische fractie in het Huis in 2001. „Wie zegt dat zij mag meedoen”, vroeg een van haar schaamteloos paternalistische parlementaire collega’s. Of deze: „Waarom maak je niet gewoon een lijstje van de dingen die je wilt doen, en dan doen wij ze voor je.”
Hier deelt ze haar eerste tips. Vraag niet je mede-afgevaardigden om hun stem als je niet zeker weet dat je er genoeg hebt om te winnen. Reken alleen op de stemmen van degenen die publiekelijk hebben gezegd dat ze je voorstel zullen steunen. Degenen die alleen in de beslotenheid hun steun toezeggen, hebben vaak ook aan anderen een toezegging gedaan. Bouw een ‘fudge factor’ in, speling, van extra stemmen. Ze won.
Eerste vrouw
In 2007 werd ze de eerste vrouwelijke Speaker of the House. De tips hier klinken wat obligaat: de Speaker mag zich nooit laten verrassen, moet altijd weten hoe ieder van haar fractieleden stemt en wat ze kan weggeven in onderhandelingen met Senaat of Witte Huis. Maar het voorbeeld dat ze geeft, is wel sterk.
De Democratische president Bill Clinton had een onzalige wet getekend waardoor homoseksuelen alleen het leger in mochten als ze verzwegen dat ze homoseksueel waren. Don’t ask, don’t tell. In 2010 kregen de Democraten in het Huis de kans om de wet in te trekken. Die bepaling zat echter verstopt in een goedkeuringswet voor de defensiebegroting. En daar stemde een groot deel van de Democraten doorgaans tegen. Die pacifisten moest Pelosi overtuigen. Waarom moeten wij vóór stemmen, vroegen ze haar, de Republikeinen stemmen toch altijd in met de defensiebegroting? Daarmee zijn er meer dan genoeg stemmen, ook als wij tegen stemmen? „Nee”, zei Pelosi, „vandaag niet. Vandaag heb ik ook jullie stemmen nodig.” Hoe weet je dat, vroegen ze haar. Pelosi antwoordde als een moeder haar kinderen: „Ik zie het in hun ogen en ik kan liplezen.”
Lees ook
Wat is het beste boek over de VS? Dat van de journalist of de insider? Vier verschillende boeken over de aankomende verkiezingen
Dit stelde ze voor aan de aarzelaars: wacht tot het laatste moment alvorens te stemmen, dan zien we of jullie stemmen nodig zijn. Ze waren nodig, slechts negen Republikeinen stemden voor de defensiebegroting, maar die werd dankzij de Democraten aangenomen, inclusief de afschaffing van de anti-homowet.
In een handvol heldere hoofdstukken schetst ze de belangrijkste momenten uit haar tijd als Huisvoorzitter. De leugens van de regering-George W. Bush die tot de Irak-oorlog leidden, de diepe economische crisis aan het eind van diens presidentschap, haar strijdbare houding ten aanzien van China, de bestorming van het Capitool door Trump-aanhangers.
In al die bepalende momenten heeft Pelosi een hoofdrol gespeeld. Ze was tegen de oorlog in Irak, anders dan veel partijgenoten. Ze pleitte tandenknarsend vóór het kolossale steunpakket waarmee de banken in 2008 overeind werden gehouden en hielp daarna de wet aan te nemen die consumenten moest beschermen tegen de hebzucht van de financiële wereld. Ze was een van de belangrijkste doelwitten van de Capitoolbestormers, eentje had ge-sms’t haar de kogel te willen geven. Dat is een mooi hoofdstuk, waarin duidelijk wordt wat Pelosi wel (de gezondheid van haar medewerkers) en niet (haar vernielde kantoor) belangrijk vindt.
Polarisatie
Pelosi heeft zelf tot op zekere hoogte bijgedragen aan de polarisatie die zo’n zwaar stempel op de Amerikaanse politieke cultuur drukt. Ze noemde president Bush ‘een totale mislukking’, haar opvolger als Speaker ‘een idioot’. Dergelijke kwalificaties zoek je tevergeefs in The Art of Power. Dat zegt veel over de bedoeling van Pelosi. Ze wilde duidelijk geen afrekening schrijven, ze is doorgaans gracieus over mensen met wie ze tijdens haar machtige jaren bittere gevechten leverde. George W. Bush wordt gunstig afgezet tegen Trump, voor wie ze niets dan verachting heeft (‘gestoord en losgeslagen’).
Haar boek lijkt vooral bedoeld als inspiratie voor de volksvertegenwoordigers van de Democratische Partij, en voor die paar wellicht nog tot vormen van samenwerking te bewegen Republikeinen. Dat democratie wel degelijk tot betekenisvolle resultaten kan leiden. Dat ook in schijnbaar nihilistische tijden er nog altijd manieren zijn om wetgeving tot stand te brengen voor het algemeen belang.
Lees ook
Nancy Pelosi: ‘Republikeinen gedragen zich als de sekte van een ploert’
Het meest trots is Pelosi op de Affordable Care Act, de zorgwet die president Obama in 2010 invoerde, waarmee miljoenen Amerikanen een zorgverzekering konden krijgen. In het hoofdstuk dat daarover gaat, zie je hoe ze nu eens wel, dan weer niet man en paard noemt in het politieke steekspel dat hieraan voorafging. Eigenlijk moet je de eerdergenoemde journalistieke boeken erbij houden om te weten wanneer Pelosi het vuur even wat lager zet, bijvoorbeeld om geen afbreuk te doen aan de rol van Obama.
Uitgangspunt bij de behandeling van het wetsvoorstel: geen enkele Republikein zou dat steunen. Door de overwinning van Obama hadden de Democraten een stevige meerderheid in het Huis en een minuscule meerderheid in de Senaat, die ze verloren toen Ted Kennedy in 2009 overleed. In het Huis werd een stevige wet aangenomen, in de Senaat, maanden later, een wet waarin heel veel water bij de wijn was gedaan in de hoop dat enkele Republikeinen er mee in zouden stemmen – ‘iets waarvan ik wist dat het nooit ofte nimmer zou gebeuren’, schrijft Pelosi.
Farmaceutische industrie
Intussen worden de Huis-Democraten nog verrast door een afspraak die de stafchef van Obama (‘my dear friend Rahm Emanuel’, schrijft Pelosi daar met dichtgeknepen neus) had gemaakt met de farmaceutische industrie om te verzekeren dat die financieel geen last zouden hebben van een overheidsverzekering. In dit hoofdstuk maakt Pelosi subtiel duidelijk wat ze bedoelde met het Huis-adagium dat ze aan het begin van het boek noteerde: ‘De Republikeinen zijn onze oppositie, maar de Senaat is onze vijand.’ Hoewel ze Obama gul prijst voor zijn ‘glorieuze’ inzet, blijken zijn naaste medewerkers, zoals Emanuel, net als de Senatoren voortdurend bereid controversiële bepalingen te schrappen in de hoop op een ‘ietsie-pietsie’ zorgwet die wél kan worden aangenomen.
Het kunststukje van Pelosi is dat ze in de complexe regels van het Congres een pad vindt waarlangs ze het ‘sterkst denkbare wetsvoorstel’ door de volksvertegenwoordiging loodst. In het Pelosi-boek van Molly Ball komt de suggestie van het Witte Huis. In haar boek haalt Susan Page twee toenmalige medewerkers van Obama anoniem aan, die zeggen dat Pelosi het pad voortekende aan Obama, niet andersom. Pelosi schrijft neutraal: ‘Het was duidelijk dat de weg voorwaarts moest lopen via reconciliation’ – een procedure waarbij financiële voorstellen met een eenvoudige Senaatsmeerderheid kunnen worden aangenomen in plaats van met 60 tegen 40.
Vurig-katholiek
De kneep: via deze route moeten de Huis-Democraten eerst instemmen met het wetsvoorstel van de Senaat dat ze waardeloos vinden, om dan later via reconciliation amendementen te kunnen aannemen om zo dicht mogelijk bij hun ideale wet te komen. De vurig-katholieke Pelosi beschrijft hoe ze de achterdochtige Democraten en enkele door de tegenstand van de bisschoppen (abortus!) huiverig geworden Democraten een voor een overhaalt – haar overtuigingskracht is legendarisch. Een van hen laat ze bellen door een progressief katholiek icoon. ‘Wat kon ik anders doen dan vóór stemmen’, hoort ze die afgevaardigde later bedremmeld tegen zijn collega’s zeggen.
Lees ook
De strijd tussen oud en nieuw in Amerika
The Art of Power is een boek voor de fijnproever. De schrijver mag dan inmiddels 84 jaar zijn en teruggetreden als leider van de fractie, dat wil niet zeggen dat ze afstand doet van haar invloedrijke positie. Ze heeft aangekondigd zich opnieuw verkiesbaar te stellen als afgevaardigde van haar district voor de verkiezingen van november. En ze gaf, als we Amerikaanse media mogen geloven, twee maanden geleden de doorslaggevende duw die Joe Biden deed afzien van zijn kandidatuur. Jammer dat dit boek toen al geschreven was.
